چیزی که داده ایم، پس نمیگیریم
مهترین کاری که طلاب و روحانیون باید برای پیشبرد اسلام و اشاعه مذهب بر حق تشیع انجام بدهند جذب مردم می باشد .
اگر ما طلبه ها نتوانیم مردم را به سوی خود فرا خوانیم و آنان را مجذوب خویش سازیم بدون شک هرگز نخواهیم توانست بر روی آنان اثر چندانی بگذاریم و آن ها به سخنان ما اعتنای چندانی نخواهند نمود.
شرط اثر گذاری بر مردم این است که مردم ما را باور داشته باشند . آن ها در صورتی ما را باور خواهند نمود که جذب ما شده باشند و در صورتی جذب ما خواهند شد که از ما رفتار محبت آمیز دیده باشند .
یکی از رفتار محبت آمیز که بسیار در جذب دیگران مفید می باشد سخاوت است.پیامبر صلی الله علیه و آله درباره انسان سخاوتمند این گونه می فرماید :السخی قریب من الله قریب من الناس قریب من الجنة بعید من النار ، و البخیل بعید من الله بعید من الناس بعید من الجنة قریب من النار ، و الجاهل السخی احب الی الله من عالم بخیل.
سخاوتمند به خدا نزدیک و به مردم نزدیک و به بهشت نزدیک و از جهنم دور است و بخیل از خدا دور و از مردم دور و از بهشت دور و به جهنم نزدیک است.
نادان سخاوتمند ، نزد خدا از عالم بخیل محبوب تر است.(1)
پیامبر و فرزندان پاک و مطهرش علیهم السلام در سخاوت و بخشندگی بی نظیر بودند و همگان چه دوست و چه دشمن از سخاوت و کرم و جود آنان بهره مند می شدند و کسی یاد ندارد که دست خالی از در خانه اهل البیت برگشته باشد .
پیامبر انسان سخاوتمند را به خداوند خوش گمان می داند و می فرماید : السخی انما یجود بحسن الظن بالله و البخیل انما یبخل بسوء الظن بالله . سخاوتمند به سبب خوش گمانی به خدا سخاوت می کند و بخیل به علت بدگمانی به خدا بخل می ورزد.(2)
امام صادق علیه السلام در این راستا می فرماید :
السخاء من اخلاق الانبیاء ، و هو عماد الایمان ، و لا یکون مومن الا سخیا ، و لا یکون سخیا الا ذو یقین و همة عالیة ، لان السخاء شعاع نور الیقین ، و من عرف ما قصد ، هان علیه ما بذل
.
بخشندگی از اخلاق پیامبران است و ستون ایمان می باشد . هیچ مومنی نیست مگر آن که بخشنده است و تنها آن کس بخشنده است که از یقین و همت والا برخوردار باشد ، زیرا بخشندگی ، پرتو نور یقین است. هر که هدف را بشناسد ، بخشش بر او آسان شود.(3)
سخاوت بذر مهر و محبت و دوستی را در دل مردم می کارد و آنان را مجذوب انسان می نماید . این صفت والا و نیک بسیار می تواند در جذب مردم به سوی روحانیت و طلاب اثر گذار باشد.
امام علی علیه السلام درباره اثر سخاوت در جذب مردم می فرماید : السخاء یزرع المحبة . بخشندگی ، بذر دوستی می افشاند. (4)
هم چنین آن امام همام که خود در سخاوت و بخشندگی بی نظیر بود درباره اثر سخاوت می فرماید :السخاء یمحص الذنوب و یجلب محبة القلوب. بخشندگی ، گناهان را پاک می کند و محبت دلها را جلب می کند.(5)
یکی از علمای بزرگ شیعه در قرن فعلی که در بخشش و جود و کرم و سخاوت کم نظیر بود حضرت آیت الله العظمی بروجردی می باشد.
آیت الله مکارم شیرازی درباره سخاوت بی حد و کم نظیر ایشان می گوید :
روزی در بیرون منزل خودشان در قم، که مرکز ارباب رجوع بود، نشسته بودند که شخصی مقداری سهم امام به حضرت آیت الله العظمی بروجردی داد.
در همین موقع که پول در برابر ایشان بود، بادی وزید و اسکناسها را به اطراف پخش کرد، طلبههایی که در آنجا بودند پول را جمع کردند که به ایشان بدهند، ایشان قبول نکردند و فرمودند: « پس نمیگیرم، به اهلش رسیده! »
آیت الله سید مصطفی خوانساری دراین باره این داستان را نقل میکند:
ایشان در زمان جنگ بین الملل دوم، ملکی داشتند در بروجرد که به شش هزار تومان فروخته بودند. پول این ملک در پاکتی بود. اهل علمی برای شصت تومان کرایه معوقه منزل، تقاضای کمک کرده بود.
ایشان به اندازه اجاره آن آقا، پول در پاکتی گذاشته بود. وقتی آن شخص مراجعه کرده بود، اشتباهاً پاکت پول ملک را میدهند. آن آقا پس از اطلاع از داخل پاکت، مراجعه میکند و پاکت را تقدیم آقا میکند، اما آقا نمیپذیرد و پس نمیگیرند! میفرمایند: « چیزی که داده ایم، پس نمیگیریم».
باز ایشان نقل میکنند: با آن که آیت الله بروجردی بسیار ساده زندگی میکرد و با ماهی دو هزار تومان از اجاره ملکی که در بروجرد داشت، اداره میشد ولی خیلی سخاوتمند بود. یادم هست: یکی از روحانیون شهرستان ساوه، مقداری سهم امام آورده بود. ایشان پول را گرفتند و مقداری هم روی آن گذاشتند و به آن آقا بازگرداندند.
این وضع به نظر یکی از اصحاب ایشان سخت آمد، لذا تذکر داد که آقا! این شخص قوانین میخواند، یعنی وضع علمیاش خیلی بالا نیست. همان مقدار که آورده برگردانید کافی است. آقا فرمودند: « آیا زن و بچه اش هم، قوانین میخوانند؟!»
آیت الله العظمی حسین نوری همدانی در این باره می فرمایند:
آیت الله بروجردی از لحاظ سخاوت و کرم، دارای امتیاز خاصی بود. برای نمونه، نوعاً آقایان طلاب، وجوه را که نزد ایشان میبردند، غالباً! نصف آن را یا گاهی همه آن را به خودشان برمیگرداندند، خلاصه از نظر کرم و بزرگواری خیلی بلند نظر بود.
یک وقت ایشان در بیرونی نشسته بودند،زنی وارد شد و آقا آن زن را دید، به پیش خدمت خود فرمودند: ببنید این زن چه میخواهند.
پیش خدمت گفت:این زن علویه (سیده) است،پول یک چادری میخواست پنجاه تومان به ایشان داده شد.
آقا تا اسم علویه را شنیدند، فرمودند: « علویه و پنجاه تومان؟! » ( گویی ایشان پنجاه تومان را برای علویه توهین دانستند، در حالی که آن زمان پنجاه تومان کم پولی نبود.) فرمودند:« اقلاً چهارصد، پانصد تومان به آن زن بدهید. » به طور کلی همیشه اشخاصی که نزد ایشان میآمدند، ایشان بیش از آن مقادیری که اشخاص توقع داشتند به آنان عنایت میکردند.
آیت الله العظمی صافی گلپایگانی در این راستا این گونه می فرمایند:
نسبت به طلبه هایی که اهل تلاش و کوشش بودند، اظهار علاقه میکردند و آنان را مورد تشویق قرار میدادند. یادم هست:
یکی از طلبه های فاضل، که در امتحانات موفق بود، خدمت ایشان مقداری سهم امام آورده بود. من عرض کردم: آقا ایشان از طلبه های خوب هستند. آقا تمامیپول را به خود این آقا برگرداند.
به مناسبتی از خوبی امتحان این آقا گفتم. ایشان، مجدداً به آن طلبه پول دادند. باز به مناسبتی، گوشه ای از امتحان ایشان را گفتم. آن مرحوم، برای بار سوم نیز، به ایشان پول دادند. این چنین، افراد با استعداد و خوب را مورد تشویق قرار میدادند.
پی نوشت :
1-نهج الفصاحه/ص411/ح2195
2-نهج الفصاحه/ص412/ح2196
3-میزان الحکمه/ج5/ص253/ح8541
4-میزان الحکمه/ج5/ص254/ح8548
5-میزان الحکمه/ج5/ص254/ح8551
منابع:
1-نهج الفصاحه/تصحیح و تنظیم پیمانی و شریعتی/خاتم الانبیاء/85
2-میزان الحکمه/محمدی ری شهری/دارالحدیث/چاپ نهم/87
3-پایگاه خبری آنلاین
تهیه و تولید : مهدی صدری ، گروه حوزه علمیه تبیان