تبیان، دستیار زندگی
پرداختن ادبیات داستانی به مقاومت و جنگ امری جهانی است. نویسندگان كه از بطن مردم به وجود می آیند و همراه و همگام آن ها هستند در آثار خویش به مقاومت و پایداری مردم علیه هجوم و جنگ پرداخته اند و تصویری گویا از فعالیت مردم نشان می دهند می توان گفت این نوع ادب
عکس نویسنده
عکس نویسنده
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

ادبیات مقاومت در اروپا


پرداختن ادبیات داستانی به مقاومت و جنگ امری جهانی است. نویسندگان كه از بطن مردم به وجود می آیند و همراه و همگام آن ها هستند در آثار خویش به مقاومت و پایداری مردم علیه هجوم و جنگ پرداخته اند و تصویری گویا از فعالیت مردم نشان می دهند می توان گفت این نوع ادبیات از آغاز جنگ جهانی اول در اروپا شكل گرفت و هر روز روبه رشد و فزونی رفت.


ادبیات مقاومت در اروپا

مقدمه

تاریخ ادب مقاومت جهان در واقع تاریخ ادبیات جهان است چرا که نویسنده و شاعر متعهد از همان ابتدا در کنار مردم و عدالت جو خواهان آزادی و استقلال بودند و با نوشتن خویش مردم را تشویق به پایداری و مقاومت می نمودند .

می توان گفت ادبیات مقاومت در جهان غرب، زیر مجموعه ادبیات جنگ است که سابقه ی طولانی ندارد چرا که پیش از جنگ جهانی اثری از ادبیات جنگ به چشم نمی خورد .

ادبیات جنگ در چهار ژانر عمده حماسی ، تراژدی ، کمدی و غنایی قرار گرفته است .

آن چه که از ادبیات مقاومت در اروپا مطرح است ریشه در ادب حماسی این سرزمین دارد که در گروه شعر ، نمایشنامه و ادب داستانی به چشم می خورد که جدیدترین آن در ادبیات قرن نوزدهم اروپا وجود دارد . امروزه ادبیات جنگ بخش مهمی را به خود اختصاص داده است .

در این جا مختصری به ادبیات داستانی مقاومت می پردازیم

ادبیات داستانی مقاومت

اروپا هم چون بقیه قاره ها محل جنگ و ستیز بین کشورها بوده است که از این میان مهمترین نبرد جنگ صد ساله بین انگلستان و فرانسه است .

ادبیات داستانی در اروپا را می توان به چند مرحله تقسیم نمود :

-        ادبیات داستانی در قرن نوزدهم

-        ادبیات داستانی در جنگ جهانی اول

-        ادبیات داستانی در جنگ جهانی دوم

-        ادبیات داستانی در جنگ بومی و منطقه یی

ادب پایداری در قرن نوزدهم

جنگ های طولانی کشورهایی چون انگلیس و فرانسه در این زمان وقوع یافت . روی کار آمدن ناپلئون و وقوع انقلاب فرانسه باعث اتحاد کشورها علیه وی گردید که در دو مرحله ابتدا با پیروزی ناپلئون و در نبرد دیگر به شکست و تبعید وی منجر شد . گر چه خاطره ناپلئون و مقاومت وی برای همیشه در اذهان مردم باقی ماند .

تأثیر چنین جنگ ها و مقاومت مردم سرزمین های اشغالی در آثار نویسندگان مشهود است از این میان می توان به داستان "بینوایان" و "نودیسه" از ویكتور هوگو – "جنگ و صلح" و "حاجی مراد" از لئوتولستوی صومعه پارما از استندال- سالامبو از گوستاوفلوبر-آلاخون والاخون از ایوان وازف آزادی یا مرگ از نیكوس كازانژاكیس اشاره کرد.

هوگو در رمان بینوایان درباره ی اوضاع اجتماعی و سیاسی فرانسه و بی عدالتی ها ظلم و ستمی كه بر مردم روا می دارند سخن می گوید.این داستان با مقاومت انسان درمانده، ژان وال ژان آغاز و درنهایت به رهایی و پیوستن به مردم انقلابی پایان می یابد.

جنگ و صلح تولستوی یكی از شاهكارهایی است كه پیرامون ادبیات و مقاومت است.این رمان به حمله ی ناپلئون به روسیه و اشغال مسكو می پردازد. قهرمان این داستان برعكس بینوایان بیشتر از طبقات مرفه جامعه روسیه و دغدغه های زندگی آن ها است. كل داستان پیرامون مقاومت طبقات مختلف مردم روسیه در برابر هجوم  فرانسه است. اما مهمترین بخش كتاب مقاومت پاریتزانی مردم ساده و روستایی روسیه در برابر ناپلئون است. تولستوی روحیه مبارز و مقاوم مردم را در برابر تجاوز بیگانه به تصویر می كشد.

ادبیات داستانی در جنگ جهانی اول :

این جنگ با حمله اتریش به لهستان آغاز شد . اتحاد كشورهای اروپایی در نبرد این دو كشور و تشكیل دو گروه متفاوت به درگیری بی سابقه یی منجر گردید كه از آن به عنوان جنگ جهانی اول یاد می شود ، در این جنگ كه به مدت پنج سال به طول انجامید شاعران و نویسندگان بسیاری در جبهه های جنگ حضور داشتند . وجود رمان های خاطره گونه در این زمان بسیار است. این نوع خاطرات جنگ باعث به وجود آمدن ادبیاتی به نام ادبیات جنگ گردید. داستان ها و رمان های نوشته شده باعث گردید كه محققین ادبیاتی را به نام ادبیات مقاومت به وجود آورند.

در بین آثار این دوره به داستانهایی برمی خوریم كه مبارزه و مقاومت مردم سرزمین های اشغالی را در جبهه نبرد و یا در شهرها و روستاها نشان می دهد.از این رو این دسته از داستان ها را باید به عنوان ادبیات مقاومت محسوب نمود.

جنگ و صلح تولستوی یكی از شاهكارهایی است كه پیرامون ادبیات و مقاومت است.این رمان به حمله ی ناپلئون به روسیه و اشغال مسكو می پردازد. قهرمان این داستان برعكس بینوایان بیشتر از طبقات مرفه جامعه روسیه و دغدغه های زندگی آن ها است. كل داستان پیرامون مقاومت طبقات مختلف مردم روسیه در برابر هجوم فرانسه است.

از این میان می توان به داستانهای "زیرآتش" هنری باربوس – دون آرام از شولوخوف روسی – آرامش در جبهه غربی از اریش ماریا رمارك – یك سال در فلات از ایمیلیو لوسو – در میان پیروزی از فریدریك فینگ – زیبایی های میدان جنگ از استرایتس میریولز- اعترافات جدید از ویلیام را نام برد.

داستان آرامش در جبهه غربی از زبان قهرمان داستان به نام پل نقل می شود.این داستان شرح زندگی نوجوانی است كه با تشویق معلمش به میدان جنگ می رود . داستان پر از شخصیت های تخیلی و واقعی است . داستان با مرگ پل به پایان می رسد.امادر این داستان تجربه ها و خاطرات نویسنده از زبان شخصیت اصلی داستان شرح می شود.

از داستان های دیگر كه در این دوره مورد توجه قرار گرفت رمان در وسط پیروزی است كه كلیه تجربیات و شنیده های نویسنده را در جنگ به تصویر می كشد. نویسنده به جهان درونی سربازان و رزمندگان در جبهه می پردازد.جهانی كه وی نشان می دهد جهانی زنده و پویا است.

داستان دیگری كه برخی منتقدین آن را از نظر ارزش ادبی در ردیف جنگ و صلح تولستوی قرار داده اند دون آرام اثر میخائیل شولوخوف است، این رمان كه سرگذشت قزاق ها و مردم روس را در جنگ جهانی اول به خوبی بیان می كند. سرگذشت تراژدیكی كه در نهایت به فروپاشی جامعه و زوال فرهنگ و حتی بشریت می انجامد. این رمان برنده چندین جایزه گردید و یكی از رمان های معروف مقاومت جهان به شمار می رود.

ادبیات داستانی در جنگ جهانی دوم :

ادبیات مقاومتی كه بعد از جنگ جهانی  آغاز شد هم چنان ادامه یافت تا جنگ جهانی دوم نیز ادامه یافت. چنان جنگ جهانی مناطق بسیاری را در بر گرفت و سال های طولانی به طول انجامید همین امر موجب تحولات بزرگی گردید و هم چنین موجب خلق آثار ادبی زیادی  درباره ی جنگ و مقاومت گردید. تعداد رمان هایی كه درباره ی جنگ نگاشته شد بسیار است اگرچه همه ی آنها پیرامون مقاومت نیست و حتی گاه باید آنها را ادبیات ضد جنگ نامید ، اما در این حال رمان های مهمی پیرامون مقاومت ،مبارزه و ایثار مردم كشورها در برابر هجوم دشمن نگاشته شده از این نوع داستان ها می توان به رمان های زیر اشاره نمود: خون دیگران از سیمون دو بوار – رزفرانس از ژان لافیت – برف داغ از یوری بوندارف – سرنوشت یك انسان از میخائیل شولوخوف – درس كینه توزی از شولوخوف – مگوش از جان فاولز – هنگام روز از الیزابت بوئن – قطار به موقع رسید از هاینریش بل.

رز فرانس اثر لافیت به مقاومت و مبارزه مردم فرانسه علیه نازی ها می پردازد . جریان زندگی و پویایی آن با جریان جنگ در هم تنیده و داستانی گیرا و خواندنی شده است. لافیت در این رمان داستان رز و همسرش را كه از مبارزان مردمی هستند بسیار خوب و شفاف به خواننده نشان می دهد و تأسف و تنفر خواننده را نسبت به جنگ و تجاوز آلمان ها بر می انگیزاند.

درس كینه توزی اثر شولوخوف به اسارت جنگجویان در طول جنگ پرداخته است.این داستان در عین كوتاهی بسیار خوب است و به موارد مهمی كه در جنگ اتفاق افتاده اشاره دارد. رفتار بد آلمانی ها با اسرای جنگی و مقاومت سربازان علیه نازی ها و دیگر مبارزه و مقاومت بر علیه هجوم نازی ها است ، در این داستان نویسنده نشان می دهد كه اسراء تلاش برای رهایی از اردوگاه ها را نه فقط به خاطر فرار از جنگ بلكه رهایی دوباره و پیوستن سربازان به دیگر هم رزمان برای مقاومت و مبارزه علیه دشمن انجام می دهند.

باید گفت كه وضع نویسندگان كه متعلق به كشورهای متجاوز در جنگ بوده اند با داستان های نویسندگان سرزمین  های تحت هجوم و اشغالی به كلی متفاوت است.چرا كه گروه اول تنها پیرامون جنگ و گروه دوم درباره ی مقاومت انسان ها در طول جنگ و تجاوز می نویسد

از جمله نویسندگان گروه اول می توان به هاینریش بل آلمانی اشاره نمود كه آثار بسیار ارزنده یی پیرامون حقایق جنگ و ارائه تصویرهای گویا از جنگ و مبارزه ملت های تحت اشغال را نشان می دهد.( با این که خود از کشوری مهاجم است ).

ادبیات داستانی در جنگ های بومی منطقه یی :

به جز جنگ های جهانی اول و دوم جنگ های بومی منطقه یی در گرفت كه خود باعث به وجود آمدن ادبیات داستانی غنی گردید كه در این میان می توان به جنگ های داخلی اسپانیا اشاره نمود. داستان هایی كه به نوشتن پیرامون مبارزه و مقاومت مردم برای رسیدن به استقلال و برابری شكل گرفت، اگرچه همه ی آثار نوشته شده در یك حد و درجه نیست و نمی توان به مفهوم واقعی بر آن نام ادبیات مقاومت را گذارد اما با این حال آثاری در این میان به وجود آمد كه به تعدادی از آنها اشاره می نماییم.

داستان سیل آهن از الكساندر سرافیموویچ و یك روز در تاریكی از دیردرمون از این گونه اند.

اکرم نعمت اللهی

بخش ادبیات تبیان