سخت بگیرم یا آسان؟
محیط بین فردی نوجوان بویژه خانواده نقش مهمی در رشد و شخصیت نوجوان دارد. اگرچه محیط های دیگر مانند مدرسه و همسالان در دوره نوجوانی اهمیت دارد. اما کیفیت این رابطه می تواند تاثیر این محیط ها را کم رنگ یا پررنگ کند. بسیاری از طرز تفکر، منش و شخصیت نوجوان از رفتارها و شیوه هایی متاثر است که والدین اعمال می کنند. حال سئوال اینست که این رفتارها از چه طریقی یا چه شیوه های تربیتی از والدین به فرزندان منتقل می شود؟
در پاسخ می توان گفت شیوه های فرزند پروری همان کلید تربیتی است که والدین در مورد فرزندشان بکار می برند.
شیوه های فرزندپروری به رفتار والدین و رابطه آن با صفات مختلف شخصیت نوجوان اشاره دارد. همچنین درجه ای از مسئولیت پذیری والدین را نشان می دهد که بر خلق و خوی والدین نیز مبتنی است و گستره ای از رفتارهای حمایتی، راهنمایی و هدایت، نظم و انظباط، تغذیه، محبت کردن، پذیرش کودک و دیگر تعاملات بین والدین و فرزند را در بر می گیرد.
شیوه های فرزند پروری یا الگوهای تعاملی، متعددی از جمله تحمیل گر، کمال گرا، طردکننده، سخت گیر و آسان گیر و دموکراتیک وجود دارد که در موقعیتهای مختلف ممکن است، والدین یکی از این شیوه ها را انتخاب کنند. اما یکی از این شیوه ها، قالب رفتارهای والدین است که می توان مشخص کرد که هر والد یا والدین از کدام روش استفاده می کنند.
در اینجا ما به بررسی تاثیر شیوه های فرزندپروری سخت گیر و آسان گیری بر نوجوان می پردازیم:
شیوه های فرزندپروی سخت گیر
نمایش قدرت از ویژگیهای بارز این والدین است. آنها توقعات بسیار زیادی از نوجوان دارند و کمتر پاسخگوی نیازها آنها هستند و خواستار اطاعت بی چون و چرای نوجوانند. در مقابل درخواست والدین، اگر نوجوان دلیل کاری را بخواهد معمولاً آنها پاسخ می دهند " چون من خواستم." " چون من گفتم ". دائما فعالیتهای نوجوان را با حالتی عیب جویی هدایت می کنند. بنابراین نوجوان فرصت کمتری برای پیگیری علایق و فعالیتهای شخصی خود دارد.
نگرشهای فرزند پروی والدین سخت گیر ناشی از باورهای آنها است. مانند : " والدین باید همه تصمیم های مهم نوجوان را کنترل کنند". " نوجوان هنوز برای گرفتن تصمیم های مهم کوچک هستند."
نوجوانان در این خانواده ها معمولا به چند گونه پاسخ می دهند:
**اطاعت و تسلیم شدن: یعنی نوجوان کاملا وابسته به خانواده است. و چون اجازه استقلال فردی به آنها داده نمی شود و برای انجام کارها تشویق نمی شوند، مهارتهای مورد نیاز برای انجام و ادامه کارها را ندارند. حتی برای ساده ترین کارها نیازمند راهنمایی یک فرد بزرگسال هستند.
**بعضی از نوجوانان در برابر فشار و کنترل بیش از حد والدین طغیان می کنند و در برابر خواستهای آنان مخالفت و پرخاشگری را سرلوحه ی خود قرار می دهند.
**نوع دیگر پاسخدهی نوجوان به والدین سخت گیر، مقاومت منفعلانه است. نوجوان در برابر خواستهای والدین به شکل طفره رفتن، به تعویق انداختن کارها به منظور عدم اطاعت از خواسته های والدین پاسخ می دهد.
در شیوه فرزندپروری سخت گیر، نوجوان معمولا رفتار مستبدانه با والدین دارند و از اینکه مورد کنترل قرار گرفتند، رنجیده خاطر و آزرده می شوند و دچار تعارض هستند و بی هدفند.
شیوه های فرزندپروی آسان گیر
در این خانواده ها، بدلیل آسانگیری و گذشت بیش از اندازه والدین و چشم پوشی از بسیاری از رفتارهای نادرست نوجوان، آنها را از راهنمایی و حمایت های فکری – روانی محروم می کنند. معمولا خانواده، مخالفتهای کمی با خواسته های نوجوان بعمل می آورند و آنها را در معرض آسیب ها و مشکلات روانی متعددی قرار می دهند.
نوجوان گاهی بدلیل دیده نشدن از طرف والدین، خود را علت این مشکل می داند و شروع به سرزنش خود می کند و به دلیل دیده نشدن احساس تنهایی، طرد شدن و اضطراب می کند. از نظر پیشرفت تحصیلی، ارتباطات اجتماعی ومشکلات رفتاری در وضعیت مناسبی نیستند. از خویشتنداری کمتری برخوردارند و خودمحورند.
هیچیک از روشهای بیان شده، روش مطلوب فرزند پروری نیستند. برای گزینش یک رفتار مناسب، مقتدر و تاثیر گذار، خانواده ها باید آگاهی خود را از نحوه تعامل و فرزندپروری با نوجوان بالا ببرند. آشنایی و شناخت ویژگی های نوجوانی، چگونگی برخورد کردن با او همراه با قوانین مشخص و واضح می تواند موجب رشد نوجوان سالم، شاد و مستقل باشد. امید است، بتوانیم شیوه ای که تضمین کننده رابطه خوب و سالم با نوجوانمان است، مانند والدین دموکراتیک را بکار بریم.
در مقاله بعدی منتظر ارائه شیوه های فرزند پروری دموکراتیک باشید!
خسروجردی بخش خانواده ایرانی تبیان
مطالب مرتبط:
