شناسایی عوامل سرنوشت ساز در زندگی

خداوند در آیه 23 سوره «حدید» می فرماید: «این برای آن است که به خاطر آنچه از دست داده اید، غمگین نشوید و به آنچه خداوند به شما داده، شاد و دلبسته نباشید.»(لِكَیْلَا تَأْسَوْا عَلَى مَا فَاتَكُمْ وَلَا تَفْرَحُوا بِمَا آتَاكُمْ )

راهکار قرآنی در برابر مصائب و مشکلات

لِكَیْلَا تَأْسَوْا عَلَى مَا فَاتَكُمْ وَلَا تَفْرَحُوا بِمَا تَاكُمْ

این دو جمله کوتاه، در حقیقت، یکی از مسائل پیچیده فلسفه آفرینش را حل می کند، چرا که انسان، همیشه در جهان هستی با مشکلات و گرفتاری ها و حوادث ناگواری روبه رو است و غالبا از خود سوال می کند: با این که خداوند مهربان، کریم و رحیم است این حوادث دردناک برای چیست؟!

قرآن می گوید: «هدف این بوده که شما، دلبسته و اسیر زرق و برق این جهان نباشید». منظور این بوده که، موقعیت این گذرگاه و پلی که نامش دنیا است و همچنین موقعیت خودتان را در این جهان، گم نکنید، دلباخته و دلداده آن نشوید و آن را جاودانه نپندارید، که این دلبستگی فوق العاده، بزرگترین دشمن سعادت شما است، شما را از یاد خدا غافل می کند و از مسیر تکامل باز می دارد.

این مصائب، زنگ بیدار باشی است برای غافلان و شلاقی است، بر ارواح خفته و رمزی است از ناپایداری جهان و اشاره ای است به کوتاه بودن عمر این زندگی.

حقیقت این است که، مظاهر فریبنده این «دار الغرور» زود انسان را به خود جذب و سرگرم و از یاد حق غافل می کند، ناگهان بیدار می شود که کاروان رفته و او در خواب و بیابان در پیش.

افراد با ایمان با توجه به اصل فوق هنگامی که به نعمتی از سوی خدا می رسند، خود را امانتدار او می دانند، نه از رفتن آن غمگین می شوند، نه از داشتن آن مست و مغرور، در حقیقت آنها خود را همچون مسوولان بیت المال می دانند که یک روز اموال زیادی را دریافت و روز دیگر هزاران هزار، پرداخت می کنند، نه از دریافتش ذوق زده می شوند و نه از پرداختش غمگین.

چه تعبیر جالبی دارد امیرالمومنان علی (علیه السلام) درباره همین آیه، آنجا که می گوید: الزهد کله بین کلمتین من القرآن قال الله سبحانه لکیلا تاسوا علی مافاتکم و لاتفرحوا بما آتاکم و من لم یاس علی الماضی، و لم یفرح بالاتی فقد اخذ الزهد بطرفیه! : «تمام زهد در میان دو جمله از قرآن است، آنجا که خداوند سبحان می فرماید:... به خاطر آنچه از دست داده اید، غمگین نشوید، و به آنچه خدا به شما داده دلبسته و مغرور نباشید.»، بنابراین هر کس بر گذشته تاسف نخورد و به آنچه در دست دارد دلبسته نباشد، زهد را از هر دو طرف در اختیار گرفته.

توجه به این اصل که: ناکامی ها با زندگی انسان از آغاز عجین بوده و طبق سنت حکیمانه ای مقدر شده است و دنیا پیوسته فراز و نشیب دارد، انسان را برای تحمل شدائد، شجاع و در برابر حوادث سخت، صبور و مقاوم می سازد، به او آرامش خاطر می دهد و از بیتابی ها و جزع مانع می گردد.

ولی باید تاکید کنیم که این تنها در مورد مصائب غیرقابل اجتناب است، وگرنه، مصیبت ها و ناکامی هایی که تنها معلول گناهان و سهل انگاری خود انسان است و راه مقابله با آنها موضع گیری صحیح، در برنامه های زندگی است.

عوامل سرنوشت ساز در زندگی

آموزه های تربیتی قرآن و دستورهای معصومان علیهم السلام درباره عوامل وسعت روزی یا کمی رزق، دفع بلایا و شریات، بیانگر حقایقی ارزشمند است که در پرتو آنها رابطه و پروردگارمان و نیز رابطه ما و جامعه اسلامی و رابطه ما با خود و خانواده مان که در جلوه های رفتار و گفتار تجلی می یابد، حساس تر، دقیق تر و اندیشه گرایانه تر خواهد بود.

با این معارف دینی، تمامی اعمال خود را با نگاهی دقیق تر و  حساب  شده تر انجام می دهیم و با توجه به آثار هر یک  در خود، خانواده و جامعه، مسئولیت بیشتری احساس می کنیم.

برخی از این عوامل عبارتند از:

1- تقوا و پرهیزگاری: قرآن کریم می فرماید هر کس از خدا پروا کند، پروردگار برای او راه بیرون شدن از سختی ها را قرارمی دهد و از جایی که حسابش را نمی کنند، به او روزی می رساند. (طلاق آیه 2 و 3)

2- یاد خداوند سپاسگزاری از نعمت های او: «شکر» عامل بسیار موثر در افزایش نعمت ها و الطاف الهی است که خداوند با صراحت بدان اشاره فرموده است : هرگاه شکر نعمت ها را به جا آورید و آن را در موارد واقعی صرف کنید، نعمت را بر شما افزون می کنم. ( ابراهیم آیه7 )

3- نیکوکاری: خوش اخلاقی و مهربانی و پذیرایی از بندگان صالح خدا با نعمت های الهی در دست ماست. این کار پسندیده رضایت پروردگار را در  رسیدگی به صالحان و مومنان فراهم می کند. از این رو چون خدا صلاحیت و اهلیت برای انسان می بیند، لطف و رحمت بیشتر خود را نثار وی می کند. امیرمومنین (علیه السلام) در این باره می فرماید: پاکی نیت و طراوت اندیشه، دوری از تنگ نظری در برخوردها، سهل گرفتن در زندگی با دیگران ، گشایش چهره و خوش برخورد بودن با برادران مسلمان، گنج های رزق آدمی و باعث افزایش روزی انسان ها خواهد بود.

4- انفاق از دارایی و پرداخت حقوق مالی: صدقه فراوان و خرسندی دیگران با کمک های مالی، خرسندی خداوند را به دنبال دارد و تاثیری بسیار در جلب روزی و دور شدن از بلایا  را به همراه خواهد داشت.

5- بیداری صبحگاهان و وضوی دائم: اذان صبح تا طلوع آفتاب لحظه هایی است که نوعی سبک بالی، طراوت روحی و شادی خاطر برای تمامی روز بیداران را به همراه دارد، به گونه ای که هیچ گونه افسردگی روحی و خمودی فکری در انسان احساس نشده و با نشاطی غیرقابل توصیف به کارهای شایسته می پردازد.

6- دوری از گناه، ظلم و نافرمانی خداوند: به راستی کسانی که در زندگی خود با ما صادق، مهربان و مودب هستند، چه جایگاهی نزد ما دارند؟ و آنان که چندین بار تاکنون به ما نزدیک شده، از مهربانی و سخاوت ما استفاده کرده و پس از چندی نه تنها سپاسگزاری نکرده بلکه علیه ما اقدام کرده و عمل آنان آثار زشتی ایجاد کرده است، چه موقعیتی در دل و اندیشه ما دارند؟ آیا به این دسته از افراد باز هم احسان می کنیم و از امکانات خود در اختیار آنان قرار می دهیم؟

ویژگی ذاتی اطاعت و استفاده نعمت های الهی در مسیر حقیقی آن، فزونی تمام داده های خداوند و ریزش الطاف چشمگیر دیگری را به همراه دارد و عملکرد ذاتی گناه، معصیت و مصرف نعمت های خداوند در مسیری نادرست و علیه دستورهای الهی، تنگی معیشت و کمی رزق و زندگی سخت و دشواری را به همراه خواهد داشت.

از این رو پیشوایان معصوم علیهم السلام فرموده اند: «با گناه افراد، رحمت و روزی خداوند به روی آنان بسته می شود، برکات رزق برطرف می گردد، گوارایی و شادکامی و راحتی از زندگی زدوده می شود و مسیر گذران عمر با دشواری و سختی روبه رو خواهد شد.»

7- دعا: روزی امیرمومنان علی (علیه السلام) رو به فرزند خود امام مجتبی(علیه السلام) کرد و فرمود: «پسرم، همان کسی که گنج های آسمان ها و زمین را در اختیار دارد، به تو اجازه دعا و درخواست داده و اجابت آنان را نیز تضمین کرده است. به تو امر کرده که از او بخواهی تا به تو عطا کند و از او درخواست رحمت کنی تا رحمتش را بر تو فرو فرستد... هرگاه بخواهی با او درد دل می کنی و ناراحتی و مشکلات رادر برابر او قرار می دهی. از او در کارهایت استعانت می جویی و از خزائن رحمتش چیزهایی را می خواهی که جز او کسی قادر به عطای آن نیست مانند عمر بیشتر، تندرستی بدن و وسعت روزی.

پس خداوند کلیدهای خزائنش را در دست تو قرار داده است. بنابراین هرگاه خواستی می توانی به وسیله دعا درهای نعمت خدا را بگشایی و باران رحمت او را فرودآوری.»

در پایان از خداوند آرزوی ظهور منجی عالم بشریت، حضرت مهدی(عج) را داریم تا در کنار نوگل زهرا(سلام الله علیها)، سلاله عصمت و طهارت و یاریگر تمام مستضعفین و محرومان، بهشت زمینی را نیز تجربه کنیم.

منبع :

مددنیا، محمود، فلسفه وسعت رزق و عوامل افزایش روزی، روزنامه رسالت