سفرعشق / بزرگ‌ترین تزویر سیاسی
تاریخ جهان و تاریخ اسلام، هر دو نوع حاكمیت و حكومت را تجربه كرده است و اگر تنها تاریخ جوامع اسلامی را در نظر بگیریم، اقرار خواهیم كرد كه فرمانروایان و سیاستگران گروه دوم، در دستیابی به اهداف خود، كامرواتر بوده‌اند و توانسته‌اند روزگار بیشتری را بر اریكه قدرت تكیه زنند و قرن‌ها چهره خویش را از مردم پنهان دارند و یا برای همیشه هوادارانی در میان ملت‌ها به دست آورند!
قبل از پرداختن به ریز مسائل پیشنهاد مأمون مبنی بر واگذاری حكومت به علی بن موسی(ع) و یا پیشنهاد ولایتعهدی و تجزیه و تحلیل اهداف مأمون، یاد كرد این مطلب بایسته است كه در تاریخ اسلام و اصولاً در تاریخ جوامع بشری، حاكمان خودسر و خودكامه به دو دسته تقسیم می‌شوند:
الف ـ حاكمانی كه اهداف استبدادی و استثماری خود را با تكیه به زور و جباریت و قتل و غارت دنبال می‌كرده‌اند و بیش از هر چیز، خشونت و بی‌رحمی آنان، مردم را به تسلیم در برابر ایشان وامی‌داشته است؛ چنان كه در تاریخ جهان، «نرون» الگوی چنین حاكمیتی شناخته شده است. در تاریخ اسلام، كسانی چون یزید، حجاج بن یوسف ثقفی، منصور دوانیقی و... نمونه بارز حاكمیتی خونریز و بی‌رحم به شمار آمده‌اند.
ب ـ فرمانروایانی كه با داشتن اهداف قدرت‌طلبانه و جاه طلبی‌های فرعونی، برای دستیابی به اهداف خود، تزویر را به جای زور به كار گرفته و دسیسه و دام را بر كشتار و شكنجه ترجیح می‌داده‌اند! البته نه بدان سبب كه از نظر انسانی، كشتار و استبداد را عملی نادرست می‌دانسته‌اند، بلكه بدان جهت كه معتقد بوده‌اند راه‌های پنهانی و دسیسه‌های سیاسی معمولاً كارسازتر و دارای نتایج بیشتر و پایدارتر است؛ هر چند دیرتر به نتیجه برسد و صرف امكانات بیشتری را بطلبد. به همین جهت، هرگاه راه تزویر و سیاست‌بازی را ناهموار ببینند، از هر اقدامی فروگذار نخواهند كرد و هیچ اصلی از اصول اخلاقی و انسانی را محترم نخواهند شمرد.
این در حالی است كه یزید ـ فرزند معاویه ـ با عدم برخورداری از تزویرهای سیاسی پدر و با بكارگیری سیاست قتل و غارت، چنان رسوایی و ننگی به بار آورد كه متعصب‌ترین تاریخ‌نگاران نتوانستند، لكه‌های رسوایی حكومت او را كم رنگ كنند.
در میان خلفای عباسی نیز، هر دو نوع حكومت به چشم می‌خورد. برخی بیشتر نقش جلادان را ایفا كرده‌اند و بعضی با چهره‌ای گشاده و طرح‌هایی دور اندیشانه به اهداف خود نزدیك شده‌اند.
نمونه برای هر یك از این روش‌های حكومتی، بسیار است، اما موضوع طرح واگذاری حكومت یا ولایتعهدی را باید در رأس همه آنها دانست.
منبع: آستان قدس رضوی
بخش حریم رضوی
