بزرگترین ظلم ها چیست؟!
اگر سعى در خرابى ساختمانى كه یادآور خداست، ذلّت دنیوى و عذاب اخروى دارد (طبق آیه 114 سوره بقره) پس كسانى كه با شایعه و تهمت و تحقیر، قداست مردانى را شكستند كه در جامعه یادآور خدا هستند، قطعاً در همین دنیا گرفتار ذلّت و نكبت خواهند شد.)
ظلم فرهنگى، بزرگترین ظلمها
وَ مَنْ أَظْلَمُ مِمَّنْ مَنَعَ مَساجِدَ اللَّهِ أَنْ یُذْكَرَ فِیهَا اسْمُهُ وَ سَعى فِی خَرابِها أُولئِكَ ما كانَ لَهُمْ أَنْ یَدْخُلُوها إِلاَّ خائِفِینَ لَهُمْ فِی الدُّنْیا خِزْیٌ وَ لَهُمْ فِی الْآخِرَةِ عَذابٌ عَظِیمٌ (بقره 114)
كیست ستمكارتر از آنكه نگذاشت نام خدا در مساجد الهى برده شود و سعى در خرابى آنها داشت؟ آنان جز با ترس و خوف، حقّ ورود به مساجد را ندارند. بهرهى آنان در دنیا، رسوایى و خوارى و در آخرت عذاب بزرگ است.
بنابر آنچه از شأن نزولها و برخى روایات بدست مىآید، آیه دربارهى كسانى نازل شده است كه درصدد تخریب مساجد برآمده بودند. در طول تاریخ، تخریب مساجد و یا جلوگیرى از رونق آنان بارها به دست افراد منحرف و طاغوتها صورت گرفته است. از تخریب بیت المقدس و آتش زدن تورات بدست مسیحیان به رهبرى شخصى به نام «فطلوس» گرفته، تا ممانعت قریش از ورود مسلمانان به مسجد الحرام، نشانهاى از همین تلاشها است.
امروز نیز از یكسو شاهد تخریب مساجد باقیمانده از صدر اسلام در كنار قبور ائمه بقیع علیهم السلام به عنوان مبارزه با شرك هستیم و از طرف دیگر ویرانى مساجد تاریخى، همانند مسجد بابرى در هند را كه نشانگر قدمت مسلمانان در شبه قارّه است، به چشم مىبینیم. اینها همه حكایت از روحیّهى كفرآلود طاغوتها و جاهلانى دارد كه از یاد و نام خداوند كه در مراكز توحید طنین انداز مىشود، وحشت دارند.
همچنین این آیه به والدین و بزرگانى كه از رفتن فرزندانشان به مساجد ممانعت به عمل مىآورند، هشدار مىدهد.
و اگر خرابى مسجد ظلم باشد پس آباد كردن مسجد، انفع كارها مىباشد. (تفسیر فخر رازى)
توجه به این نكته نیز لازم است كه جلوگیرى از ورود به مسجد و ذكر نام پروردگار و كوشش در تخریب آن، تنها به این نیست كه مثلا با بیل و كلنگ ساختمان آن را ویران سازند، بلكه هر عملى كه نتیجه آن تخریب مساجد و از رونق افتادن آن باشد نیز مشمول همین حكم است
نکات آیه
1- طرق ویرانى مساجد
بدون شك مفهوم آیه فوق، مفهومى وسیع و گسترده است و به زمان و مكان معینى محدود نمىشود، همانند سایر آیاتى كه در شرائط خاصى نازل گردیده اما حكم آن در همه قرون و اعصار ثابت است، بنابراین هركس و هر گروه به نوعى در تخریب مساجد الهى بكوشد و یا مانع از آن شود كه نام خدا و عبادت او در آنجا انجام گیرد مشمول همان رسوایى و همان عذاب عظیم است كه در آیه اشاره شده است.
توجه به این نكته نیز لازم است كه جلوگیرى از ورود به مسجد و ذكر نام پروردگار و كوشش در تخریب آن، تنها به این نیست كه مثلا با بیل و كلنگ ساختمان آن را ویران سازند، بلكه هر عملى كه نتیجه آن تخریب مساجد و از رونق افتادن آن باشد نیز مشمول همین حكم است.
چرا كه در تفسیر آیه إِنَّما یَعْمُرُ مَساجِدَ اللَّهِ ... (سوره توبه آیه 18) طبق بیان صریح بعضى از روایات، منظور از عمران و آبادى مسجد تنها ساختمان آن نیست، بلكه حضور در آنها و توجه به محافل و مجالس مذهبى كه در آنها تشكیل مىگردد و موجب یاد خدا است نیز یك نوع عمران است، بلكه مهمترین عمران شمرده شده است.
بنابراین در نقطه مقابل، آنچه باعث شود كه مردم از یاد خدا غافل گردند و از مساجد باز مانند، ظلمى است بسیار بزرگ!
عجب اینكه در عصر و زمان ما گروهى از متعصبین نادان و خشك و دور از منطق از وهابیان به بهانه احیاى توحید، سعى در تخریب پارهاى از مساجد و ساختمانهایى كه بر قبور بزرگان اسلام و صلحاء شده و همیشه مركز یاد خدا است دارند، و عجیبتر اینكه این ستمگران بى منطق، اعمال خود را تحت عنوان مبارزه با شرك انجام مىدهند و در این راه مرتكب انواع گناهان و كبائر مىشوند در حالى كه اگر فرضا كار خلافى در یكى از این مراكز مقدس انجام شود باید جلو آن را گرفت نه اینكه این خانههاى توحید را به تخریب كشاند، كه این كار همانند كار مشركان جاهلیت است.
نكته دیگرى كه در این آیه باید مورد توجه قرار گیرد این است كه خداوند این چنین اشخاص را ظالمترین افراد شمرده، و در واقع هم چنین است، زیرا تعطیل و تخریب مساجد و جلوگیرى از مراكز توحید، نتیجهاى جز سوق مردم به بى دینى نخواهد داشت، و مىدانیم زیان این كار از هر عملى بیشتر و عواقب شوم آن دردناكتر است.
ظلم فرهنگى، بزرگترین ظلمهاست. «وَ مَنْ أَظْلَمُ» (در قرآن «أَظْلَمُ»، به افترا بر خدا و بستن خانه خدا گفته شده كه هر دو جنبه فرهنگى دارد)
البته در موارد دیگرى از قرآن كلمه" اظلم" (ستمكارترین مردم) در مورد بعضى از گناهان دیگر نیز به كار برده شده است كه تمام آنها در واقع به مساله" شرك" و نفى توحید باز مىگردد.
پیامهای آیه:
1ـ ظلم فرهنگى، بزرگترین ظلمهاست. «وَ مَنْ أَظْلَمُ» (در قرآن «أَظْلَمُ»، به افترا بر خدا و بستن خانه خدا گفته شده كه هر دو جنبه فرهنگى دارد.)
2ـ خرابى مسجد تنها با بیل و كلنگ نیست، بلكه هر برنامهاى كه از رونق مسجد بكاهد، تلاش در خرابى آن است. «مَنَعَ مَساجِدَ اللَّهِ»
3ـ مساجدى مورد قبول هستند كه در آنها یاد خدا زنده شود. مطالب خداپسند و احكام خدا بازگو شود. «یُذْكَرَ فِیهَا اسْمُهُ»
4ـ دشمن از در و دیوار مسجد نمىترسد، ترس او از زنده شدن نام خدا و بیدارى مسلمانان است. «أَنْ یُذْكَرَ فِیهَا اسْمُهُ»
5ـ مساجد سنگر مبارزهاند، لذا دشمن سعى در خرابى آنها دارد. «سَعى فِی خَرابِها»
6ـ مسجد باید پر رونق و پر محتوى و همانند سنگر فرماندهى نظامى باشد.
هم چنان كه جاسوس از رخنه به مراكز نظامى در وحشت و اضطراب است، باید مخالفان و دشمنان نیز از نفوذ و ورود به مساجد، در ترس و نگرانى باشند. «ما كانَ لَهُمْ أَنْ یَدْخُلُوها إِلَّا خائِفِینَ»
7ـ كسانى كه با مقدّسات دینى به مبارزه برمىخیزند، علاوه بر قهر الهى در قیامت، گرفتار ذلّت و خوارى دنیا نیز مىشوند. «سَعى فِی خَرابِها» ، «لَهُمْ فِی الدُّنْیا خِزْیٌ»
(اگر سعى در خرابى ساختمانى كه یادآور خداست، ذلّت دنیوى و عذاب اخروى دارد، پس كسانى كه با شایعه و تهمت و تحقیر، قداست مردانى را شكستند كه در جامعه یادآور خدا هستند، قطعاً در همین دنیا گرفتار ذلّت و نكبت خواهند شد.)
آمنه اسفندیاری
بخش قرآن تبیان
منابع:
1- تفسیر نورج1
2- تفسیرنمونه ج1
3- تفسیر فخر رازى