بازخوانی سیرت رسول الله (ص)

و در سخا از همه بهتر بود و در شجاعت از همه بیشتر بود و در فصاحت از همه نیکوتر و تمام تر بود و در عهد و پیمان از همه درست تر بود و در خوی و خلق از همه نیکوتر بود و در تعیّش با مردم از همه بزرگ تر. بر بدیهه، چون وی را بدیدندی، از وی هیبت داشتندی و چون با وی مخالطت کردندی، وی را چون جان و  دل دوست گرفتندی. نه پیش از وی، مثل وی کسی توانستندی دیدن و نه بعد از وی، کسی مثل وی تواند یافتن.

در هیچ زبانی مثل زبان فارسی، اهمیت یک متن از نظر ادبی و جنبه های دانشی درهم گره نخورده است. کتاب هایی که از نگاه فلسفی، حکمی و عرفانی درجه ی اعتبار می یابند، از منظر زبان شناسانه و روند دوره ای ادبیات هم قابل بررسی اند. در این میان کتاب های تاریخی و کتاب های تذکره، اهمیت ویژه تری دارند. مثلاً تاریخ بیهقی هم نزد ادیبان مورد توجه است و استناد به حوادث آن برای یک مورخ ضروری است.

در میان کتاب هایی که به شرح زندگانی پیامبر مکرم اسلام (ص) پرداخته اند، سیرت رسول ا... به انشای رفیع الدین اسحاق، بسیار مورد توجه است. رفیع الدین اسحاق از نسل سوم راویان به شمار می رود و نزدیکی کتابت سیرت رسول ا... به زمان صدر اسلام، ویژگی مستند تاریخی آن را افزایش می دهد. شواهد و قرائن از کتابت آن به سال های اول،  قرن دوم هجری اشاره دارد و این همزمانی تاریخی به درجه ی اعتبار آن افزوده است.

آن چه در ادبیات فارسی از سیرت رسول ا...، امروز به فارسی محل مطالعه ی علاقه مندان است، به ترجمه ی ابن هُشام سامان یافته و در این مدت مصححان ترجمه ی سیرت رسول ا...، به بازخوانی متن، تنها از جهت ادبی آن اکتفا نکرده اند. بازخوانی متن با عنایت به متن عربی صورت می گیرد و الزامات تاریخی- تطبیقی هم در این تصحیح ها دیده می شود. یکی از بهترین تصحیح ها، به همّت جعفر مدرس صادقی صورت گرفته است. تصحیحی که به گفته ی ویراستار و مصحح، هیچ دخل و تصرفی در سبک متن آن ایجاد نشده است.

از ویژگی های کتاب سیرت رسول ا...، زبانی است که بعد از گذشت قرن ها کاملاً قابل فهم است. متنی سهل و ممتنع که در عین قابل فهم بودن از  عناصر زیبایی سخن کاملاً بهره برده است.

ویژگی منحصر به فرد کتاب سیرت رسول ا...، با این که به دست یک مسلمان انشا شده و بعدتر هم به دست یک مسلمان دیگر به فارسی ترجمه شده است، زبانی به دور از تعصبات است. زندگانی پیامبر اسلام (ص) با درایتی منطقی، روایت می شود. از شاخ و برگ دادن های اسطوره مآبانه پرهیز می شود و همین سیرت رسول ا... را محل درستی برای استنادها و ارجاعات می نماید. نوع نثر فارسی سیرت رسول ا...، در عین شیوایی و رسایی یک تذکره، در بازخوانی وقایع تاریخی به شیوه ی یک حکایت شیرین و شنیدنی است ،در عین حال که التزام به روایت داستانی، نویسنده و مترجم را مجبور به اضافه نمودن غیر واقعیات نمی کند.

در سیرت رسول ا...، به پیشینه ی خانوادگی پیامبر اعظم (ص) هم پرداخته می شود. پیشینه ی خانوادگی و بافت اجتماعی عصر جاهلیت و با طلوع اسلام و بعثت خاتم پیامبران، تبدیل عصر جاهلیت به صدر اسلام.

وقایع تاریخی پیش از تولد مبارک حضرت محمد (ص) و اوضاع اجتماعی در حجاز آن روز طوری بازگو می شوند که دیدگاه جامعه شناسانه هم به سیرت رسول ا... می دهد. زندگانی با برکت رسول ا...  (ص)،- زندگانی که با برکت ترین زندگی تاریخ بشریت است، زندگانی که تا امروز ادامه داشته و تا همیشه خواهد بود،- برای کسانی که خود را پیرو آن نبی مکرم (ص) می دانند، از منظر متنی که از میراث گران بهای ادبیات فارسی است، فواید گوناگونی خواهد داشت. ته نشین شدن حسّ همزادپنداری- هرچند نه در خور مقام پیامبر اسلام(ص) - به رنجی که در تربیت بشریت بروجودشان روا دانسته اند.

بخش ادبیات تبیان