کیفر بی‌توجهی به همسایه
امام صادق (علیه السلام) درباره عدم نیکی با همسایگان فرموده‌اند: ای پیروان آل محمد! بدانید کسی که رفتارش با همسایه‌اش نیکو نباشد از ما نیست.
کیفر بی‌توجهی به همسایه
رسول خدا (صلی الله علیه وآله) فرمود: آنکه سیر بخوابد و همسایه‌اش گرسنه باشد به من ایمان نیاورده است و ساکنان هر مجتمعی سیر بخوابند؛ در حالی که در میان آنان گرسنه‌ای باشد، خدا در قیامت به آن‌ها نظر رحمت نمی‌کند؛ نیز فرمود: هر کس لوازم مورد نیاز زندگی را از همسایه‌اش دریغ دارد، خدا وی را در قیامت از فضل خود محروم کند و او را به خودش وا گذارد.
کیفر همسایه‌آزاری
خروج از جرگه مۆمنان: عبدالله بن مسعود گوید: روزی مردی نزد فاطمه (سلام الله علیها) آمد و گفت: ای دختر پیامبر! آیا رسول خدا (صلی الله علیه وآله) نزد تو چیزی بر جای گذاشت که مرا از ان بهره‌مندی سازی؟ فاطمه (سلام الله علیها) به کنیزش فرمود: آن نوشته را بیاور. کنیز جست‌وجو کرد آن را نیافت. آن حضرت (سلام الله علیها) فرمود: وای بر تو، جست‌وجو کن. آن نوشته، نزد من با حسن و حسین برابر است. کنیز جستجو کرد آن را میان اشیای بی‌فایده دور ریز یافت و در آن نوشته بود: محمد پیامبر (صلی الله علیه وآله) فرمود: از مۆمنان نیست آن که همسایه‌اش از آزار او در امان نباشد و هر کس به خدا و روز قیامت ایمان دارد همسایه خود را نمی‌آزارد.
امام صادق (علیه السلام) فرمود: ای پیروان آل محمد! بدانید.... کسی که رفتارش با همسایه‌اش نیکو نباشد از ما نیست.
محرومیت از رحمت خدا: رسول خدا (صلی الله علیه وآله) فرمود: ای علی! هر کس همسایه خود را بیازارد، از رحمت خدا محروم است. هر کس نسبت به خاندان من کینه ورزد، ملعون و منافق زیانکار است. ای علی! همسایه‌ات را گرامی بدار، گرچه کافر باشد.
رسوایی: رسول خدا (صلی الله علیه وآله) فرمود:... سر کشید در خانه همسایه روا نیست و نیز فرمود: هر کس بر خانه همسایه، سرک بکشد و به موی سر زن یا به عضوی از بدنش نگاه کند حق است که خدا وی را به همراه منافقانی که در دنیا در پی کشف اسرار و زشتی‌های مردم هستند در آتش درآورد و از دنیا خارج نمی‌شود تا اینکه خدا رسوایش کند و در آخرت زشتی‌اش را برای مردمان آشکار کند.
امام باقر (علیه السلام) فرمود: در کتاب علی (علیه السلام) خواندم [رسول خدا (صلی الله علیه وآله) بین مهاجرین و انصار و اهل مدینه بخشنامه کرد] که: همسایه مانند خود انسان است، از هرگونه زیان و گناه باید مصون باشد و حرمت همسایه بر همسایه مانند حرمت مادر است
دعایی برای همسایگان
سزاوار است مۆمنان افزون بر نیکی و ادب نسبت به همسایگان، در خلوت خود با خدایشان برای آنان دعا کنند. و دعای امام سجاد (علیه السلام) برای همسایگان را بخوانند:
1.اللهمّ صلّ علی محمّد و آله و تولّنی فی جیرانی و موالیّ العارفین بحقّنا والمنابذین لأعدائنا بأفضل ولایتک؛ خدا! بر محمد و آل او درود فرست و به بهترین وجه مرا در مراعات حق همسایگان و بستگانم یاری کن که حق ما را شناختند و از دشمنان ما تبری جستند.
2. و وفّقهم لإقامة سنّتک، والأخذ بمحاسن أدبک فی إرفاق ضعیفهم، و سدّ خلّتهم، و عیادة مریضهم، و هدایة مسترشدهم، و مناصحة مستشیرهم، و تعهّد قادمهم، و کتمان أسرارهم، و ستر عوراتهم، و نصرة مظلومهم، و حسن مواساتهم بالماعون، و العود علیهم بالجدة والإفضال، و إعطاء ما یجب لهم قبل السّۆال؛ و آنان را توفیق ده که سنت تو را برپای دارند و آداب نیکوی تو را فرا گیرند. ناتوانان خود را یاری کنند و حاجت ایشان را برآورند. بیماران را عیادت کنند. طالبان حق را راه نمایند و مشورت‌جوی را خیرخواه باشند و بازگشته از سفر را دیدن کنند و راز همگان را پنهان دارند و عیب آنان را بپوشند و به یاری ستمدیدگان برخیزند و در رخت و کالا مواسات یکدیگر را رعایت کنند. دارایی و احسان خود را از دیگران دریغ ندارند و آنچه باید ببخشند پیش از سۆال ببخشند.
3. و اجعلنی اللهمّ أجزی بالإحسان مسیئهم، و أعرض بالتجاوز عن ظالمهم، و استعمل حسن الظّنّ فی کافّتهم، و أتولّی بالبرّ عامّتهم، و أعض بصری عنهم عفّة و ألین جانبی لهم تواضعاً، و أرقّ علی أهل البلاء منهم رحمة، و أسرّ لهم بالغیب مودّة، و أحبّ بقاء النعمة عندهم نصحاً، أوجب لهم ما أوجب لحامّتی، و أرعی لهم ما أرعی لخاصّتی؛ خدایا! مرا توفیق ده که بد کردار را به نیکی پاداش دهم و از ستمگرانشان درگذرم و با همه آن‌ها به حسن‌ظن رفتار کنم و به نیکی کار همه آن‌ها را بسازم و به عفت از آن‌ها چشم فرو پوشم و نرمی و فروتنی کنم و بر آسیب‌دیدگان ایشان رحمت آرم و دلسوزی کنم و در باطن آن‌ها را دوست بدارم، خیرخواه آنان باشم و بقای نعمت آنان را بخواهم و هرچه برای خویشان خود واجب شمارم برای آنان نیز واجب شمارم و هرگونه خاصان خود را رعایت می‌‌کنم آنان را رعایت کنم.
4.اللّهمّ صلّ علی محمد و آله، وارزقنی مثل ذلک مثل ذلک منهم، واجعل لی أوفی الحظوظ فیما عندهم، و زدهم بصیرة فی حقی، و معرفة بفضلی حتّی یسعدوا بی أسعد بهم، آمین رب العالمین؛ خدایاً بر محمد و آل او درود فرست و روزی کن که آن‌ها با من چنین رفتار کنند و از آنچه نزد ایشان است بهره کامل‌تر به من عطا فرما و بصیرت آنان را در حق من بیفزای و معرفت آنان را به فضل من افزون کن تا آن‌ها به من نیکبخت شوند و من به آن‌ها. اجابت کن ای پروردگار جهان‌ها!
امام صادق (علیه السلام) فرمود: همسایه‌داری نیک، روزی را می‌افزاید
4 خصلتی که انسان را بهشتی می‌کند
امام صادق(علیه السلام) فرمود: به هر کسی که یکی از این چهار خصلت روزی شود، وارد بهشت می‌شود: نیکی به پدر و مادر، صله رحم، همسایه‌داری نیکو و خوش اخلاقی.
خداوند متعال در قرآن کریم درخصوص نیکی به همسایه چنین فرمان داده است: و خدا را بپرستید و چیزی را شریک او نسازید و به پدر و مادر، خویشاوند، یتیمان و بینوایان، همسایه نزدیک و همسایه دور و همنشین و... نیکی کنید.
اهمیت نیکی به همسایه
امیرمۆمنان(علیه السلام) می‌فرماید: خدا را نسبت به همسایگان در نظر داشته باشید، زیرا رسول خدا (صلی الله علیه وآله) درباره آنان سفارش فرمود و پیوسته درباره همسایه‌ها توصیه می‌کرد، تا آنجا که ما گمان بردیم او می‌خواهد آنان را وارث و سهیم قرار دهد.
رسول خدا (صلی الله علیه وآله) فرمود: ای علی! همسایه را گرامی بدار، گرچه کافر باشد.
مقام همسایه
امام باقر (علیه السلام) فرمود: در کتاب علی (علیه السلام) خواندم [رسول خدا (صلی الله علیه وآله) بین مهاجرین و انصار و اهل مدینه بخشنامه کرد] که: همسایه مانند خود انسان است، از هرگونه زیان و گناه باید مصون باشد و حرمت همسایه بر همسایه مانند حرمت مادر است.
حقوق همسایه
از امام سجاد (علیه السلام) درباره حقوق همسایه روایت شده است که فرمود: همسایه را در غیاب، حفظ کن و در حضور گرامی بدار، در حال ستمدیدگی وی را یاری کن، عیبش را شایع نکن، هرگاه از وی بدی دیدی، آن را بپوشان، هرگاه دانستی خیرخواهی تو را می‌پذیرد در خفا به وی نصحیت کن، هنگام سختی‌ها تنهایش مگذار، از لغزشش درگذر و گناهش را ببخشای و کریمانه با وی رفتار کن.
امام صادق(علیه السلام) فرمود: به هر کسی که یکی از این چهار خصلت روزی شود، وارد بهشت می‌شود: نیکی به پدر و مادر، صله رحم، همسایه‌داری نیکو و خوش اخلاقی
حفظ اسرار همسایه
امام سجاد (علیه السلام) می‌فرماید: از جمله حقوق همسایه این است که در پی عیوب و زشتی‌های او نباشی و اگر از زشتی و بدی او آگاه شدی آن را بپوشانی.
محدوده همسایگی
رسول خدا (صلی الله علیه وآله) فرمود: چهل خانه از هر طرف (پیش و پشت و راست و چپ [بالا و پایین] همسایه است.
حضرت علی (علیه السلام) فرمود: حریم مسجد تا چهل ذراع و همسایه تا چهل خانه از چهار طرف است.
نکته: تحدید به چهار طرف به لحاظ سابقه نداشتن بناهای چند طبقه برجی است وگرنه واحدهای آپارتمانی مرتفع نیز مشمول قانون همسایگی‌‌اند.
بردباری در برابر آزار همسایه
امام کاظم (علیه السلام) فرمود: حسن همجواری، به ترک آزار نیست، بلکه به شکیبایی بر آزار همسایه است.
پاداش نیکی به همسایه
آبادانی و عمر طولانی: امام صادق (علیه السلام) فرمود: صله رحم و حسن همجواری، سرزمین را آباد و عمرها را طولانی می‌کنند.
افزایش روزی: امام صادق (علیه السلام) فرمود: همسایه‌داری نیک، روزی را می‌افزاید.
شمول رحمت الهی: حضرت رسول (صلی الله علیه وآله) فرمود: خدا رحمت کند همسایه‌ای را که همسایه‌اش را بر نیکی یاری می‌کند.
ورود به بهشت: امام صادق (علیه السلام) فرمود: به هر کسی که یکی از این چهار خصلت روزی شود وارد بهشت می‌شود: نیکی به پدر و مادر، صله رحم، همسایه‌داری نیکو و خوش اخلاقی.
بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان
منبع :
مفاتیح الحیاة آیت الله جوادی آملی
