صدقه تنها به پول نیست!

---

رسول خدا (صلی الله علیه وآله) فرمود: هر معروفی صدقه به شمار می‌آ‌ید و هر آنچه را که مۆمن برای خود و خانواده و همسرش هزینه کند و نیز هر آنچه با آن آبروی خود را حفظ کند برایش صدقه نوشته می‌شود.

---

خانواده، نخستین کانون رشد و آرامش بشری است که مراقبت از آن مسئولیتی سنگین به شمار آمده و موجب نجات از رنج و عذاب دنیوی و اخروی خواهد شد. قرآن کریم و روایات وارده از اهل‌بیت علیهم‌السلام برای خانواده اهمیت ویژه‌ای قائل شده و احکام و آداب فراوانی برای رشد و بالندگی آن مقرر کرده‌اند که افزون بر رعایت آن‌ها برای رفاه و آسایش و رشد و تعالی خانواده، باید از خدای سبحان نیز نجات و آسایش خانواده را درخواست کرد.

خانواده

وقتی حضرت ابراهیم(علیه السلام) به فرمان خدا همسر و فرزند خود را به مکه آورد، دست به دعا برداشت و عرض کرد: پروردگارا! من برخی از فرزندانم(اسماعیل و نسل او) را در سرزمین بی‌کشت و زرع، در کنار خانه محترم تو سکونت دادم؛ پروردگارا! تا نماز را برپا دارند، پس دل‌های گروهی از مردم را به آنان گرایش ده و آنان را از میوه‌ها و محصولات روزی عطا کن، باشد که سپاسگزاری کنند؛ همچنین جناب لوط که پس از تلاش فرهنگی فراوان نتوانست مردم را از هلاکت برهاند برای نجات خانواد با ایمان خود چنین دعا کرد:

پروردگارا! من و خانواده‌ام را که تنها گروندگان به من هستند از وزر و وبال آنچه این مردم انجام می‌دهند، رهایی بخش.

حضرت یعقوب(علیه السلام) برای تأمین نیاز خانواده خود، فرزندانش را به دربار حاکم مصر فرستاد تا با دریافت گندم مورد نیاز، قحط‌سالی را سپری سازند و حتی در دومین بار برای دریافت گندم، فرزند محبوب خود، بنیامین را نیز همراه برادران وی گسیل داشت.

رسول خدا(صلی الله علیه وآله) فرمود: هر معروفی صدقه به شمار می‌آ‌ید و هر آنچه را که مۆمن برای خود و خانواده و همسرش هزینه کند و نیز هر آنچه با آن آبروی خود را حفظ کند برایش صدقه نوشته می‌شود و فرمود: بهترین شما کسانی هستند که برای خانواده خود بهترین باشند و من برای خانواده خودم بهترین شما هستم و نیز فرمود: کسی که به بازار رود و تحفه‌ای بخرد و آن را برای خانواده خویش ببرد مانند کسی است که صدقه‌ای را به سوی نیازمندان می‌برد.

امام رضا(علیه السلام) فرمود: هر کس روزی را از راه حلالش بجوید و برای خود و خانواده‌اش هزینه کند همانند مجاهد در راه خداست. آن امام (علیه السلام) در ادامه این حدیث فرمود: اگر مردی دچار تنگدستی شد، به ضمانت خدا و پیامبرش(صلی الله علیه وآله) به میزان غذای مورد نیاز خانواده‌اش وام بگیرد و اگر پیش از بازپرداخت وام خود وفات یافت، بر عهده پیشوای مسلمانان است که وام وی را بپردازد.

امام صادق(علیه السلام) فرمود: هرگاه یکی از شما تنگدست شد، سفر کند و در پی فضل خدا باشد و خود و خانواده‌اش را ناراحت نکند.

احسان و نیکی به خانواده باید متناسب با توانایی فرد باشد، از این رو امام رضا(علیه السلام) فرمود: صاحب نعمت باید برای خانواده خود گشایشی فراهم کند.

هم غذا شدن با خانواده

مۆمن باید خانواده خود را در همه خوشی‌ها و نعمت‌ها سهیم کند، حتی در غذا خوردن نیز با آنان باشد. قرآن کریم در آیه 71 سوره مبارکه «نحل» می‌فرماید: «وَاللّهُ فَضَّلَ بَعْضَکُمْ عَلَى بَعْضٍ فِی الْرِّزْقِ فَمَا الَّذِینَ فُضِّلُواْ بِرَآدِّی رِزْقِهِمْ عَلَى مَا مَلَکَتْ أَیْمَانُهُمْ فَهُمْ فِیهِ سَوَاء أَفَبِنِعْمَةِ اللّهِ یَجْحَدُونَ؛ و خدا برخی از شما را در بهره‌وری از روزی، بر برخی دیگر برتری بخشیده است، پس کسانی که برتری داده شده‌اند، حاضر نیستند روزی خود و امکان بهره‌برداری آزادانه از آن را در اختیار بردگان خود قرار دهند تا در آن با هم برابر باشند.»

امام صادق(علیه السلام) در تطبیق این آیه فرمود: شایسته نیست کسی غذایی را به خود اختصاص دهد و خانواده‌اش را در آن سهیم نکند.

حضرت رسول (صلی الله علیه وآله) یکی از نشانه‌های تواضع را در هم‌غذا شدن مرد با خانواده‌اش می‌داند و می‌فرماید: آیا شما را به پنج چیز آگاه نکنم که اگر در کسی باشد متکبر نیست؟ چوپانی و بستن گوسفند، پوشیدن لباس پشمی، همنیشنی با تهیدستان، سوار شدن بر الاغ (کنایه از مرکب ارزان قیمت) و هم غذا شدن مرد با خانواده‌اش.

منبع :

مفاتیح الحیات ، آیت الله جوادی آملی