طالخونچه، شهر باستانی رها شده از قدیم اصفهان به «نصف جهان» مشهور بوده است. دلیل این لقب برای اصفهان حضور 6هزار اثر تاریخی قدیمی در شهر و استان اصفهان است اما در گوشه‌و‌کنار این استان، بناهای تاریخی‌ای هست که به‌دلیل توجه نکردن مسئولان سازمان میراث فرهنگی، مورد کندوکاو حفاران غیرمجاز قرار گرفته است. یکی از این مکان‌ها شهر تاریخی طالخونچه در 120کیلومتری مرکز استان اصفهان و در منطقه مبارکه است. این شهر با قدمتی هزارساله آثار تاریخی دوره‌های گوناگونی از ادوار کهن خصوصا دوران صفوی در خود جای داده که به‌دلیل عدم رسیدگی از سوی سازمان میراث فرهنگی ، توسط افراد ناشناس برای به دست آوردن اشیای قدیمی، دیوار‌ها، چهارچوب در‌ها، تاقچه‌ها و... واحد‌های مسکونی با تاریخچه کهن تخریب شده‌اند. از اماکن تاریخی شهر، می توان به قلعه سردار یاوری، قلعه ابراهیم خان، مسجد خیبر(که به دلیل عدم رسیدگی و بازسازی؛ فقط خرابه‌ای از آن باقی‌است.)، مسجد حضرت قائم و اماکن تاریخی دیگر که به علّت عدم رسیدگی توسط سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، در حال فرسایش‌اند. چندی پیش نیز سردر قلعه سردار یاوری خراب شد. باغ سردار یاوری نیز که در روبروی قلعه قرار دارد، کاملاً خشک شده امّا احتمال جان‌گرفتن این باغ و سرسبزی آن وجود دارد. حسین احمدی، شهردار شهر طالخونچه در این‌باره می‌گوید: شهر طالخونچه بناهای تاریخی بسیار زیادی دارد، اما متاسفانه مسئولان میراث فرهنگی استان اصفهان به این شهر تاریخی توجهی ندارند. وی می‌افزاید: بیشتر بنا‌های تاریخی شهر طالخونچه در مالکیت اشخاص است و آن ”‰طور که باید نیز نمی‌توان نظارت داشت.به گفته شهردار طالخونچه نامه‌نگاری‌های بسیار زیادی با اداره کل میراث فرهنگی استان اصفهان برای توجه ویژه به بنا‌های تاریخی انجام شده که متاسفانه تاکنون اقدامی صورت نگرفته است. محمود غفوری یکی از جوانان شهر طالخونچه می‌گوید: به‌تازگی چند دیگ، سینی و لوازم خانگی تاریخی از یکی از قلعه‌های این شهر به سرقت رفته است. وی می‌افزاید: به‌عنوان یک شهروند طالخونچه‌ای که دوستدار میراث فرهنگی هستم، برای احداث مکانی برای موزه شهرمان تلاش‌های بسیاری انجام داده‌ام تا بتوان وسایل باستانی و تاریخی را که در مکان‌های مختلف شهر رها شده‌اند و هرازگاهی مورد تعرض افراد غیربومی قرار می‌گیرند، جمع‌آوری کرده و از آنها نگهداری شود، اما متاسفانه مسئولان آن طور که باید همکاری نمی‌کنند و مکان‌های تاریخی این شهر هم روزبه‌روز در حال از بین رفتن هستند. از اماکن تاریخی شهر، می توان به قلعه سردار یاوری، قلعه ابراهیم خان، مسجد خیبر(که به دلیل عدم رسیدگی و بازسازی؛ فقط خرابه‌ای از آن باقی‌است.)، مسجد حضرت قائم و اماکن تاریخی دیگر که به علّت عدم رسیدگی توسط سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، در حال فرسایش‌اند. چندی پیش نیز سردر قلعه سردار یاوری خراب شد. باغ سردار یاوری نیز که در روبروی قلعه قرار دارد، کاملاً خشک شده امّا احتمال جان‌گرفتن این باغ و سرسبزی آن وجود دارد. وی در پاسخ به سۆال که چرا در بیشتر منازل مسکونی که تاریخچه زیادی دارد حفاری‌هایی صورت گرفته است، می‌گوید: افرادی با دستگاه گنج‌یاب به این خانه‌های خالی از سکنه که قدمت تاریخی زیادی دارند، مراجعه و اقدام به پیداکردن اشیای تاریخی می‌کنند. احسان منصوری مبارکه نیز یکی دیگر از جوانان دوستدار میراث فرهنگی این شهر است که می‌گوید: هر کسی که به این خانه‌های تاریخی بیاید فکر می‌کند در اینجا زلزله آمده است، درصورتی که با دست خودمان داریم این مکان‌ها را از بین می‌بریم.وی در پاسخ به سۆال که دلیل بی‌توجهی مسئولان میراث‌فرهنگی استان به بناهای تاریخی این شهر چیست، می‌گوید: فکر می‌کنم آنقدر مکان‌های تاریخی در این استان زیاد است که میراث فرهنگی توان رسیدگی به همه آنها را ندارد. اکبر رحیمیان یکی دیگر از دوستداران میراث فرهنگی استان اصفهان کمبود نیروی انسانی برای نظارت، عدم بودجه مناسب برای بازسازی و نگهداری بناهای تاریخی و پیچ‌و‌خم‌های اداری را مهم‌ترین دلایل بی‌توجهی به بناهای تاریخی می‌داند و می‌گوید: کاخ چهلستون و عالی‌قاپو در استان اصفهان شاید مورد حفاری از سوی متخلفان قرار نگیرند، اما افرادی اقدام به نوشتن یادگاری روی این مکان‌ها می‌کنند.وی می‌افزاید: مکان‌های تاریخی گوناگونی در سطح استان وجود دارد اما رهاشدن آنها،فرصت را برای متخلفان به‌وجود آورده است تا اقدام به حفاری کنند. این دوستدار میراث فرهنگی یادآور می‌شود: نصب دوربین مداربسته و گماردن نگهبان در این بناها که ثبت میراث نیز شده‌اند باعث کاهش تخلف‌ها خواهد شد، چراکه در بعضی از بنا‌ها به قدری حفاری شده است که گویا چند سالی اصلا کسی به این مکان‌ها مراجعه نکرده است. قابل ذکر است که در زمان قدیم در ایران، سه طالقان وجود داشته است. یکی طالقان خراسان که موءلف «حدودالعالم» محل آن‏را میان طخارستان و ختلان و در سرحد گوزکانان، و یاقوت در «معجم‏البلدان» بین بلخ و مروالرود یاد می‏کند. این همان طالقان است که در شاهنامه فردوسی از آن سخن به‏میان آمده است: سوی طالقان آمد و مرورود / سپهرش همی داد گفتی درود دگر طالقان شهر تافاریاب / همیدون به بخش اندرون فاریاب سوی طالقان آمد و مرورود / جهان پرشد از ناله نای‏و رود طالقان دوم شهرستانی است که از شمال و مشرق محدود است به مازندران، و از جنوب به ساوجبلاغ و از مغرب به قزوین که ناحیه‏ای است کوهستانی وقسمت مهم آن در دره شاهرود واقع شده است، این طالقان را در قدیم صالقان‏ری و در ازمنه جدیده طالقان قزوین نامیده‏اند. سومین طالقان، طالقان جی است، توضیح آن که نام قدیم یا لقب قدیم شهر اصفهان جی بوده است (رجوع کنید به معجم‏البلدان ج 2 ص 202 چاپ دارالکتب العربی- بیروت) این بنا بر بعضی م‏آخذ قدیم من جمله «معجم‏البلدان» اطلاق جزء بر کل بوده است، به این معنی که جی قسمتی از اصفهان بوده است و قسمت دیگر آن «یهودیه» بوده است که از «جی» بزرگتر بوده، اما ناحیه جی (که در زبان فارسی باستان در زمان هخامنشیان به آن «گی» می‏گفته‏اند) آبادتر بوده است و دهات منسوب به آن به تعداد روزهای سال بوده است. افرادی با دستگاه گنج‌یاب به این خانه‌های خالی از سکنه که قدمت تاریخی زیادی دارند، مراجعه و اقدام به پیداکردن اشیای تاریخی می‌کنند. طالقان جی همان است که اکنون «طالخونچه» نام دارد و از نظر تبدیل حروف به یکدیگر، طبق قواعد زبانشناسی، هیچ مانعی در تبدیل طالقان جی به طالخونچه وجود ندارد، تبدیل طالقان به طالقون «بنابر تبدیل الف به (واو) قبل از حرف (ن) که در زبان فارسی جریان دارد، و در لغت‏نامه‏ها و معجم‏های مکان‏ها که همه طالقون را به (طالقان) ارجاع داده‏اند؛ عادی است. تبدیل حرف «قاف» به «خ» نیز فراوان است: یقه (یخه) چقماق (چخماخ) ذقن (زنخ) تاق (تاخ). تبدیل «جی» به «چه» نیز فراوان است و در متون قدیم اغلب به جای «چه» (جی) آمده است (رجوع کنید به کتاب‏هایی از قبیل «ترجمان‏البلاغه» و «تفسیر سورآبادی» و «الابنیه» و «ذخیره خوارزمشاهی» و...)اما خود کلمه (طالقان) معرب (تالأَن) یا (تارگان) است که «تار» در این ترکیب به معنی و مبدل (دار) به معنی درخت (عموماً) و سپیدار (خصوصاً) است و «گان» پسوند مکان است، بنابراین، طالقان به شهر یا دهی گفته می‏شود که دارای درخت‏های زیاد یا دارای درخت سپیدار زیاد باشد. فراوری: سمیه رمضان ماهی بخش هنری تبیان منبع: اطلس استان‌های ایران، تهران: گیتاشناسی: 1383 خورشیدی فرهنگ جامع نام‏ها و آبادی‏های کهن اصفهان دانشنامه آزاد ویکی پدیا همشهری آنلاین