موانع امر به معروف و نهی از منکر

متأسفانه با وجود اهمیت و آثار و برکاتی که امر به معروف و نهی از منکر دارد، حتی در این زمان که به برکت جمهوری اسلامی این همه امکانات فرهنگی تبلیغی در دسترس است، باز آن گونه که باید به این واجب الهی توجه نمی شود.

در بررسی علل این بی مهری، به سه عامل اساسی برمی خوریم که به طور فشرده یادآور می شویم:

1ـ ترس

عده زیادی به دلیل ترس از به خطر افتادن جان و مال و پست و مقام خود، شانه از زیر بار این مسۆلیت خالی می کنند و از ترس این که مبادا حقوق و مزایا و میز ریاست را از دست بدهند، در برابر بی عدالتی ها و فسادهایی که در اجتماع و یا در ادارات دیده می شود، اعتراضی نمی کنند و از امر به معروف و نهی از منکر دوری می نمایند.

این قبیل خصلت های ناپسند، ناشی از ضعف ایمان به خداست، چرا که انسان های مۆمن به جز خدا، از کسی نمی ترسند و اندوهگین نمی شوند. آنان بر اساس پیام های خداوند که فرمود: (به هر کس هر آنچه را بخواهد می بخشد (ذاریات (51) آیه 22) و (به هر کس بخواهد سودی رساند، کسی را یارای باز داشتن آن نیست)، (یونس (10) آیه 107) همه چیز را به دست خدا می دانند و معتقدند همان طور که امام علی (علیه السلام) فرمودند: امر به معروف و نهی از منکر، نه مرگی را نزدیک می کند و نه رزق و روزی انسانی را کاهش می دهد.  (نهج البلاغه، ترجمه جعفر شهیدی، خطبه 156)

2ـ طمع

عده ای به دلیل طمع و زیاده خواهی، امر به معروف و نهی از منکر نمی کنند. با این که حق و حقیقت و حق گو و حق جو را می شناسند، در عین حال در مقابل آن جبهه گیری می کنند و با باطل و ستم کار برای رسیدن به ثروتی بیشتر یا مقامی بالاتر، همراه می شوند.

دین داری با طمع ورزی، سازش ندارد. امام حسین (علیه السلام) در وصیت خود چنین نوشتند: (انگیزه قیام من، هوا و هوس و زیاده خواهی و تمایلات بشری نیست، من نمی خواهم فساد به پا کنم و یا ستمگر باشم; بلکه هدف من، اصلاح امت جدم است و می خواهم امر به معروف و نهی از منکر کنم.) (تاریخ طبری، ج 6، ص 197)

3ـ بهانه جویی و عذر آوردن

گاهی افراد برای شانه خالی کردن از زیر بار مسئولیت های اجتماعی، به توجیه گناه یا حق به جانب نشان دادن گناه کار می پردازند. قرآن کریم درباره عده ای که از شرکت در جنگ احزاب خودداری کردند و بهانه آوردند که خانه های ما حفاظ ندارد و ناموسمان در امان نیست، می فرماید: (و گروهی از آنها از پیامبر رخصت طلبیدند، گفتند: خانه های ما را حفاظی نیست، خانه هایشان بی حفاظ نبود، می خواستند بگریزند. ) (احزاب(33) آیه 13)

متأسفانه بهانه جویی و عذر تراشی به شکل های گوناگون در همه اجتماعات بوده و هست. امروزه افراد زیادی را می بینیم که با روش های نامربوط سعی دارند سکوت خود را در برابر منکرات توجیه کنند; مانند این که می گویند: هر کس را در گوری می گذارند، جوان است بگذار خوش باشد، صلاح مملکت خویش خسروان دانند، خواهی نشوی رسوا همرنگ جماعت شو، سری که درد نمی کند دستمال نمی بندند و نظایر آن.

باید توجه داشت که سر باز زدن از این واجب الهی، جنگ با خداست. امام صادق (علیه السلام) می فرمایند: کسی که منکری را ببیند و با آن مبارزه نکند، در حالی که قدرت دارد، او دوست دارد که خدا نافرمانی شود و کسی که نافرمانی خدا را دوست داشته باشد، در مقابل خدا به دشمنی و ستیز برخاسته است. (مستدرک الوسائل، ج 12، ص 177)

و حالا این نوشتار را با دو سوال از محضر مبارک آیة الله مکارم شیرازی (دام ظله) که درباره امر به معروف و نهی از منکر مطرح شده است به پایان می بریم:

ج1ـ باید تذکر دهد و به وظیفه نهی از منکر با زبان خوش توأم با ادب و منطق عمل کند.

ج2ـ باید آنها را توجیه کرد که برای این منظور از نوارهای مشروع استفاده کنند.

جواب: بدون اجازه حاکم شرع اینگونه نهی از منکر کردن برای افراد عادی جائز نیست و اگر چنین کاری کرده اید و دسترسی دارید حلیّت بطلبید والّا برای آن اشخاص استغفار کنید و کار خیر انجام دهید.

منابع:

سایت حوزه

پایگاه اطلاع رسانی آیة الله مکارم شیرازی(دام ظله)