تبیان، دستیار زندگی
امیر المۆمنین امام علی (علیه السلام) در دوران حکومت خویش با گروه ها و جریان هایی از مسلمانان اختلاف پیدا کرد و بعد از اینکه این جریان ها به هیچ وجه دست از تمرد و سرپیچی خود بر نداشتند و جامعه اسلامی را با اعمال خود به نا امنی کشاندند ، امیر المۆمنین امام
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

قاسطین و انگیزه مقابله آنان در برابر امام علی (علیه السلام)


قاسطین چه کسانی بودند و چرا در مقابل حضرت علی ایستادند ؟


امام علی

امیرالمۆمنین امام علی(علیه السلام) در دوران حکومت خویش با گروه ها و جریان هایی از مسلمانان اختلاف پیدا کرد و بعد از اینکه این جریان ها به هیچ وجه دست از تمرد و سرپیچی خود بر نداشتند و جامعه اسلامی را با اعمال خود به نا امنی کشاندند ، امیرالمۆمنین امام علی (علیه السلام) مجبور شد که با سه گروه از آنها به جنگ بپردازد.

امام علی(علیه السّلام) این سه گروه را چنین وصف می‌كنند: «من مأمور شده‌ام كه با ناكثین و قاسطین و مارقین بجنگم ، و مأموریت خود را انجام دادم. ناكثین همان اهل بصره و از یاران جمل بودند، و مارقین همان خوارج بودند و قاسطین اهل شام و از هواخواهان معاویه‌اند.»( 1)

بنابر این می توان دریافت که قاسطین معاویه و یاران او می باشند .

همچنین امام ـ علیه السلام ـ در برخی از فرمایشات خود، اصحاب معاویه یا همان قاسطین را فاسق خوانده‌اند(2)

سۆال: انگیزه های مقابله قاسطین با امام علی (علیه السلام)چه بود؟

پاسخ: امیرالمۆمنین امام علی(علیه السلام) در ابتدای حکومت خود، اقدام به یک سری عزل و نصب ها نمود که عدّه ای ازامرای بلاد را ابقا و برخی را عزل نمود . در مورد معاویه که در یکی از مهمترین مناطق جهان اسلام یعنی شامات حکومت می کرد، دستور به عزل او دادند و همین امر باعث شروع اختلافات و جنگ صفین شد. در مورد این دستور امام علی (علیه االسلام) و علل مخالفت معاویه بایدبه عنوان مقدمه در مورد شخصیت و پیشینه دو طرف جریان جنگ صفین، یعنی امام علی علیه السلام و معاویه، مطالبی را در نظر داشت تا جریانات بعدی را بهتر فهمید و درک کرد:

من مأمور شده‌ام كه با ناكثین و قاسطین و مارقین بجنگم ، و مأموریت خود را انجام دادم. ناكثین همان اهل بصره و از یاران جمل بودند، ومارقین همان خوارج بودند و قاسطین اهل شام و از هواخواهان معاویه‌اند

نگاهی به شخصیت امام علی علیه السلام

اولین نکته ای که در بررسی دوران حکومت امیرالمۆمنین امام علی علیه السلام باید در نظر داشت این است که:

- ایشان خواستار تحول در روش حکومت و حکومت داری جهان اسلام بودندو خواهان باز گرداندن اداره جهان اسلام به روش حکومت داری پیامبر (صلی الله علیه و آله)،بودند. ایشان دارای هدف والای « گسترش عدالت » در جامعه بودند.

خواستار نهادینه شدن «زهد» و «پرهیز از اشرافیگری» در دستگاه حکومت و تمامی امرای تحت حکومت خود بودند.

ایشان خود نیز به عنوان یک الگو و مظهر کاملی از دوری از دنیا و زهد بودند. و آن چنان زهد می ورزید كه گاهی برای لباس تنش نیازمند می شد. از ابن حیان تمیمی از پدرش گزارشی وجود دارد كه علی بن ابیطالب را بر منبر دیدم كه می گفت:

«چه كسی است كه این شمشیرم را بخرد؟ اگر پول ازاری داشتم، این را نمی فروختم. سپس مردی برخاست و گفت: من وجه ازار را به صورت سلف به تو می دهم.»

امام علی

عبدالرزاق در ادامه می گوید: آن روز كه علی(علیه السلام) چنین گفت، جز شام، دیگر سرزمین های اسلامی در دستش بود.(3) روشن است انسانی كه خود این گونه زندگی می كند، هرگز نمی تواند تحمل کند که كارگزارانش به هر شكلی عمل كنند.

نگاهی به شخصیت معاویه

نکته دیگری که باید به آن توجه داشت شناخت شخصیت معاویه است.

- معاویه شخصیتی است كه همراه پدرش، ابوسفیان، بیشترین ایستادگی را در مقابل اسلام و پیامبر اكرم (صلی الله علیه و آله) داشت. حتی هنگامی كه پدرش در سال فتح مكه (سال هشتم هجرت) ناگزیر مسلمان شد، معاویه از مكه گریخت و به سبب پذیرش اسلام، پدرش را توبیخ كرد. بعدها وقتی همه راه‏ها را بسته دید، ناگزیر اسلام آورد.

- معاویه بیشترین كینه را از امام علی(علیه السلام) به دل داشت؛ زیرا امام(علیه السلام) در جنگ بدر برادرش حنظله و دایی‏اش ولید بن عقبه را به هلاكت رسانده بود و در كشتن جدش عتبه یا عمویش شیبه مشاركت داشت. (4)

امیرالمۆمنین امام علی(علیه السلام) در ابتدای حکومت خود، اقدام به یک سری عزل و نصب ها نمود که عدّه ای ازامرای بلاد را ابقا و برخی را عزل نمود . در مورد معاویه که در یکی از مهمترین مناطق جهان اسلام یعنی شامات حکومت می کرد، دستور به عزل او دادند و همین امر باعث شروع اختلافات و جنگ صفین شد

- در پی موضع گیری ابوسفیان در جریان سقیفه(5)، حکّام آن زمان در پی یک معمله سیاسی زمینه حکومت 17 ساله معاویه را بر شامات فراهم آوردند و این تا زمان حکومت امام علی ادامه داشت (6) و با این شرایط امام نمی خواست آن امتیاز و سازشی را که پیشینیان به معاویه داده بودند، به او بدهد .

انگیزه های دشمنی معاویه با امام علی (علیه السلام)

با توجه به زوایای مختلفی که از شخصیت و سیره حکومتی امام علی(علیه السلام) و معاویه ذکر شد برخی از انگیزه های دشمنی معاویه با امام علی(علیه السلام) كه به نبرد صفّین ختم شد ، را بیان می کنیم:

1. قدرت طلبی معاویه

2. رقابت قومی و نژادی

3. اشرافی گری و رفتار شاهانه معاویه

با توجه به این شخصیت و كردار معاویه، بدیهی است امام علی(علیه السلام) لحظه‏ای إمارتش را تحمل نمی‏كند و در پاسخ مغیرة كه به وی پیشنهاد كرد معاویه را تا یك سال بركنار نسازد ، می‏فرماید: «من حاضر نیستم حتی دو روز معاویه را به كار گمارم؛(7) به خداوند سوگند! به جهت مصلحت دنیایم،فساد در دینم را نمی‏پذیریم».(8) این سخن آشكارا نشان می‏دهد كه بقای معاویه در إمارت شام جز فساد دین و مبانی آن نتیجه ‏ای در پی نداشت.

پی نوشت ها :

1- ابن كثیر،البدایه و النهایه، ج7، ص305. قاضی نعمان، دعائم الاسلام، ج 1، ص 388.

2- نهج البلاغه، خطبه 3.

3- استیعاب 212/3.

4- ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج 1، ص 338.

5- موسوعة الامام علی ‏بنابی طالب، ج 3، ص 54.

6- شرح نهج البلاغه، ج 1، ص 338؛انساب الاشراف، ج 4، ص 298.

7- مروج الذهب، ج 2، ص 364.

8- نهج السعادة فی مستدرك نهج البلاغه، ج 1، ص 226.

بخش نهج البلاغه تبیان


منبع :سایت پرسمان قرآن

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.