سیری در زندگی شهید باهنر

محمد جواد باهنر، در سال 1312 در شهر كرمان متولد شد. دومین فرزند خانواده بود و غیر از ایشان هشت خواهر و برادر دیگر هم بودند.

محله ایشان معروف به «محلة شهر» از محله‌های بسیار قدیمی و مخروبة شهر كرمان به شمار می‌رفت. پدرش، پیشه‌ور ساده‌ای بود. زندگی بسیار محقرانه‌ای داشت، مغازه كوچكی در سرگذر، كه از این راه امرار معاش می‌كرد.

در پنج سالگی به مكتب خانه‌ای سپرده شد كه نزدیك منزلشان بود، چون اولاً در آن ایام مدارس چندان زیادی نبود، اگر هم بود، خانواده‌های امثال خانواده‌ ایشان به آن دسترسی نداشتند.  در مكتبخانه  بانوی متدینه‌ای بود كه قرآن را نزد ایشان خواند.[1]

شهید باهنر مقدمات را با نصاب البیان و جامع المقدمات شروع نمود و در کنار دروس رسمی حوزوی، تحصیلات جدید را نیز پی گرفت و به صورت متفرقه در امتحانات شرکت می نمود و موفق شد مدرک پنجم علمی قدیم را اخذ کند.

در این دوران، تحصیلات دینی ایشان به حدود سطح رسیده بود و در اوائل مهر ماه 1332 جهت ادامه تحصیلات دینی عازم شهر قم گردید.

 در سال اول ورود به حوزه علمیه قم، در مدرسه فیضیه سکونت یافت و دروس کفایه و مکاسب را نزد اساتیدی چون آیت الله سلطانی، آیت الله مجاهدی و شیخ محمد جواد اصفهانی فرا گرفت و در همین سال بود که دیپلم کامل متوسطه را نیز اخذ کرد.

در ادامه و تکمیل دروس دینی از سال 1333 به درس خارج علما حاضر شد و ضمن شرکت در درس خارج فقه آیت الله بروجردی که آن زمان با توجه به مرجعیت ایشان و گستردگی درس از نظر تعداد شاگردان صورت خاصی داشت به درس خارج اصول حضرت امام خمینی (ره) نیز حاضر می شد و مدت هفت سال یعنی تا اوائل سال 41 از دروس خارج فقه و اصول امام بهره مند گردید.

شهید باهنر هم چنین به مدت شش سال در درس فلسفه (اسفار) علامه طباطبائی شرکت نمود و در کنار آن نیز از درس تفسیر علامه که بعدها به صورت کتاب "المیزان" منتشر شد بهره های فراوانی کسب نمود.

شهید باهنر در توصیف دوران تحصیل خود در حوزه عملیه چنین می گوید: "ما بهترین خاطرات علمی و تحصیلی مان را در این دوراننه ساله تحصیلات قم داریم" در سال سوم ورود به حوزه علمیه قم و پس از گرفتن مدرک دیپلم، دکتر باهنر در امتحانات دانشگاه شرکت کرده و وارد دانشکده الهیات شد

و به ادامه تحصیلات دانشگاهی در کنار دروس حوزوی پرداخت و با توجه به این که دروس دانشگاهی از نظر علمی و کیفی مطالب جدید و تازه ای برای ایشان نداشت، به ندرت در کلاسها حضور پیدا می کرد و لذا حدود سال 37 دوره لیسانس را به پایان رساند.

 در ادامه تکمیل تحصیلات دانشگاهی و پس از اخذ لیسانس، دوره فوق لیسانس رشته امور تربیتی و دکترای الهیات را گذراند.

شهید باهنر در حدود سالهای 36-35 به شهر مقدس نجف مشرف شد و تصمیم داشت در آنجا به ادامه تحصیلات دینی خود بپردازد، لذا در مدرسه آیت الله بروجردی سکونت یافت و در درس آیت الله حکیم شرکت می نمود، اما به دلایلی از جمله حضور عالمان برجسته در حوزه علمیه قم، مجدداً به حوزه علمیه قم بازگشت. مدت توقف ایشان در نجف به یک سال نیز نرسید.[2]

شهید باهنر پس از پیروزی انقلاب در مسئوولیت‌های عضویت در شورای انقلاب، تنظیم مدارس، نهضت سوادآموزی، نمایندگی مردم كرمان در مجلس خبرگان، نمایندگی شورای انقلاب در وزارت آموزش‌وپرورش، نمایندگی مردم تهران در مجلس شورای اسلامی و وزارت آموزش وپرورش در كابینه شهید رجایی به نحو شایسته‌ای انجام وظیفه كرد و بالاخره پس از انتخاب به عنوان نخست‌وزیر توسط شهید رجایی طولی نكشید كه این دو یار دیرین و دو مبارز صدیق در هشتمین روز از شهریورماه 1360 با انفجار بمبی توسط عامل سازمان تروریستی منافقین خلق در آتش عشق الهی سوختند.[3]

آثار شهید باهنر

-        كتاب سیری در عقاید و اخلاق اسلامی

كتاب سیری در عقاید و اخلاق اسلامی از بخش‌هایی چون ریشة پیدایش دین، اصول اعتقادی و پایه‌های جهان‌بینی، اخلاق اسلامی تشكیل شده است كه هركدام از اینها از ریزبخش‌هایی تشكیل شده است كه موضوع مشترك اینها اخلاق اسلامی می‌باشد. در این كتاب سعی شده مطالب را از راه عقل هم مورد بررسی قرار دهند.

-        كتاب انسان و خودسازی

در این كتاب بیشتر از مباحث دیگر، مبحث‌های اخلاقی جلوه می‌كند. در شروع این كتاب شهید دكتر محمدجواد باهنر بیشتر به تعریف انسان و رابطه‌ی آن با موجودات دیگر می‌پردازد.

بعد از این به ارزش‌ها و معیارهای اخلاقی و نیكو می‌پردازند تا هدف انسان در خودسازی معلوم شود و سپس به راه‌های خودسازی اشاره می‌كنند. این كتاب با قلم حجه‌الاسلام والمسلیمن هاشمی رفسنجانی به چاپ رسیده است.

-        كتاب درس‌هایی از اسلام برای نوجوانان

در این كتاب درس‌هایی اخلاقی و اجتماعی از اسلام برای نوجوانان داده شده است. در این كتاب به مسائلی نظیر سرگذشت پیامبران، سرگذشت امامان شیعه، عدالت، حق محرومان، خصلت‌های پسندیده و ناپسند و ... اشاره شده است.

-        كتاب فرهنگ انقلاب اسلامی

در این كتاب درباره انقلاب اسلامی و ریشه‌های پیدایش آن و ارزش‌های انقلابی بحث شده است. نیز به نقش مردم و اسلام اشاره شده است. ابعاد خارجی و سیاست‌های انقلابی مورد بحث قرار گرفته است.

-        كتاب گذرگاههای الحاد

در این كتاب در مورد مباحث علم‌گرایی، رئالیسم و ایده‌آلیسم، انسان برای جامعه‌شناختی دین و مقایسه وضعیت جوامع اسلامی و غیراسلامی صحبت شده است.در این كتاب بیشتر در مورد مسائل اعتقادی و اسلامی از راه علم و فكر بحث شده است.

دكتر باهنر با مقایسة دوران‌های تاریخ (قرون وسطی، ...) با دوران اسلام به شرح در مورد جوامع اسلامی می‌پردازد.

-        كتاب مواضع ما در ولایت و رهبری

این كتاب بخش ولایت و امامت را بسیار مفصل توضیح داده است. این كتاب از بخش‌های امامت و هدایت، حدود امامت و ولایت، مردم و مسئلة ولایت و رهبری، معاد تشكیل شده است كه در بخش امامت و هدایت، ویژگی‌های امام را گفته است.

و در بخش مردم و مسئلة ولایت رهبری به مسئلة بزرگ جوامع اسلامی یعنی ولایت فقیه پرداخته است.

-        كتاب اصول دین و احكام برای خانواده

در ابتدای این كتاب به مسائلی مثل راه‌های شناخت خدا، امامت، تقلید، قیامت، معرفی اسلام و ... پرداخته می‌شود كه در بخش امامت به معرفی 12 امام شیعه می‌پردازد و زندگی آنها را به طور خلاصه ارائه می‌دهد.

در اواخر كتاب، احكام دین را به طور خلاصه برای خانواده نوشته‌اند كه از رسالة حضرت امام خمینی (ره) استفاده شده است.

پی نوشت ها :

[1] سایت شهید آوینی

[2] ویکی پدیا

[3] سایت شهید آوینی

منابع:

سایت شهید اوینی

تهیه و فرآوری : احمد اولیایی، گروه حوزه علمیه تبیان