گروه اسمی ( ضمیر )

اهداف یادگیری:

آشنایی با ضمیر به عنوان هسته ی گروه اسمی

آشنایی با شبه جمله

همان طور که در طرح های گذشته آموختیم هر گروه اسمی دارای یک هسته است، این هسته می تواند اسم یا ضمیر باشد.

در این طرح می خواهیم درباره ی عباراتی که هسته ی آن ها ضمیر است صحبت کنیم.

ضمیر در یک گروه اسمی نیازمند مرجع است که این مرجع گاهی به قرینه حذف می شود و معمولا در اول شخص و دوم شخص حذف ضمیر بسیار رایج است؛ مانند:

در طول سال تحصیلی درس هایم را خوب می خوانم که در امتحانات پایان ترم دچار مشکل نشوم.

چرا به حرف پدرت گوش نمی دهی؟

برخی از ضمایر ویژگی های خاصی دارند:

تمرین

در عبارات زیر ضمیری را که هسته گروه اسمی است می بینیم:

کلام دلنشین او بسیار نافذ و پرمحتواست به طوری که شاگردانش جملگی شیفته ی وی شدند.

کلام دلنشین او   او: هسته/ کلام : وابسته ی پیشین/ دلنشین : وابسته ی پیشین( صفت مشتق برای کلام محسوب می شود)

شیفته ی وی   وی: هسته/ شیفته : وابسته ی پیشین

جمال تو آن چنان زیباست که ماه شب چهارده به زیبایی تو غبطه می خورد.

جمال تو  تو: هسته/ جمال: وابسته ی پیشین- زیبایی تو  تو: هسته/ زیبایی: وابسته ی پیشین

 جلوه ی حیات آنان تجلی بخش احسان و لطف و کرامت آنان است.

آنان   هسته/ جلوه: وابسته ی پیشین/ حیات: وابسته ی پیشین ( جلوه ی حیات یک ترکیب اضافی است از نوع اضافه ی تعلقی است )

کرامت آنان   آنان: هسته/ کرامت : وابسته ی پیشین

 خود من تصمیم گرفتم به این خانه نقل مکان کنم اما اکنون متوجه شدم اشتباه کرده ام.

خود من : یک ترکیب اضافی است که ضمیر « خود» مضاف و « من» مضاف الیه است.

 اینان همان هایی هستند که در هنگام سختی روی از تو برمی گردانند.

اینان : ضمیر اشاره که علامت جمع گرفته است / همان ها: ضمیر اشاره که علامت جمع گرفته است.

 به منظور شناخت هویت شما لازم است که در موسسات و اداره ها کارت شناسایی همراه داشته باشید.

شناخت هویت شما   شما: هسته/ شناخت : وابسته ی پیشین / هویت: وابسته ی پیشین ( شناخت هویت: یک ترکیب اضافی است از نوع اضافه ی غیرتعلقی )

 خانه ی ما یک خانه ی بزرگ است که در باغچه ی آن انواع درخت و گل را می توانی به تماشا بشینی.

خانه ی ما   ما : هسته/ خانه: وابسته ی پیشین

باغچه ی آن    آن : هسته/ باغچه: وابسته ی پیشین ( آن در اینجا ضمیری است که مرجع آن خانه می باشد )/ می توانی : ضمیر این فعل دوم شخص است که مرجع آن به قرینه حذف شده است .

 تلاش بی وقفه ی ما تلاشگران بالاخره به نتیجه خواهد رسید.

تلاش بی وقفه ی ما   ما: هسته/ تلاش: وابسته ی پیشین/ بی وقفه: وابسته ی پیشین ( تلاش بی وقفه: یک ترکیب وصفی است )

کلاس این مدرسه به قدری بزرگ است که می توان تعداد بسیاری از دانش آموزان را در آن جای داد.

آن  ضمیر اشاره است که مرجع آن کلاس می باشد.

کاربرد مودبانه ی ضمیر:

برای احترام گذاشتن به جای ضمیر دوم شخص مفرد( تو، ت ) از ضمایر ( شما و تان ) استفاده می کنیم و برای سوم شخص مفرد به جای ضمایر ( او، ش ) از ضمایر ( ایشان و شان ) استفاده می کنیم.

شبه جمله:

برخی از واژه ها به تنهایی یک معنای کاملی دارند به گونه ای که نیازمند نهاد و گزاره نیستند و تنها یک کلمه بیانگر معنای کامل یک جمله است که به آن ها شبه جمله می گویند؛ مانند: هیس، وای، اه

منادا نیز وقتی با « یا، ای، آی» بیاید یا حتی اگر با هیچ یک از این نقش نماها نیاید می تواند به تنهایی یک شبه جمله محسوب شود.

تمرین

به انواع شبه جمله در عبارات زیر دقت کنید:

آی نسیم سحری   آی : حرف ندا/ نسیم سحری: منادا   شبه جمله

ای حیات عاشقان در مردگی   ای: نقش نما/ حیات عاشقان: منادا   شبه جمله

ساکت، بخواب  ساکت: شبه جمله

تست

گزینه ی صحیح را انتخاب کنید:

الف) برای آن که از لحظه ی آمدن او باخبر شویم باید گوش به زنگ باشیم  « او» ضمیری است که وابسته ی جمع را می پذیرد.

ب)صدای تلفن، شما را از خواب بیدار کرد  « صدای تلفن شما » یک گروه اسمی است.

ج ) آخ : یک شبه جمله است

د) صدای پای بهار به همگان نوید می دهد که خانه ی دلتان را از آلودگی ها بزدایید تا بهار در آن نشیند « خانه ی دلتان » یک ترکیب وصفی است.

مرکز یادگیری سایت تبیان

تهیه: فاطمه شیرزاده - تنظیم: یگانه داودی