تبیان، دستیار زندگی
آیه الله مظاهری در مورد حضرت امام فرمودند: «‌درس ایشان فقط تعلیم و تعلّم نبود بلكه مقیّد بودند در ضمن تعلیم،‌ تهذیب هم باشد. آنچه برای ما اعجاب انگیز و از الطاف بزرگ ایشان بود تهذیب عملی بود كه ایشان داشتند.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

خودسازی در سیره علما

امام ره

آیه الله مظاهری در مورد حضرت امام فرمودند: «‌درس ایشان فقط تعلیم و تعلّم نبود بلكه مقیّد بودند در ضمن تعلیم،‌ تهذیب هم باشد. آنچه برای ما اعجاب انگیز و از الطاف بزرگ ایشان بود تهذیب عملی بود كه ایشان داشتند.

به نام خدا

از دغدغه های اصلی علماء و بزرگان ما ، مساله تزکیه نفس بود، به همین خاطر اولین چیزی که بدنبال آن بودند، پیدا کردن استاد اخلاق مناسب بود. که متاسفانه امروزه جایگاه اخلاق و استاد اخلاق در حوزه ما کمرنگ شده است.

اخلاق و تزکیه نفس متاسفانه در بین مردم جامعه نیز جایگاه آنچنانی که باید داشته باشد را ندارد و شاید یکی از علت های آن، همین کمرنگ شدن مساله اخلاق در بین طلبه ها باشد.

اخلاق و تربیت اسلامی را مردم عوام از روحانیت درس می گیرند و وظیفه ی روحانیت، با توجه به تاکیداتی که از سوی خدا و ائمه اطهار علیهم السلام در این زمینه وارد شده است وظیفه سنگینی است.

تزكیه و تهذیب نفوس از اهداف اولیه بعثت انبیاء‌ به شمار می رود. «هُوَ الَّذِی بَعَثَ فِی الْأُمِّیِّینَ رَسُولاً مِنْهُمْ یَتْلُو عَلَیْهِمْ آیاتِهِ وَ یُزَكِّیهِمْ وَ یُعَلِّمُهُمُ الْكِتابَ وَ الْحِكْمَهَ »[1] «او خداوندی است كه در میان مردمی امّی پیامبری از خودشان فرستاد تا آیات خدا را بر آنها خوانده و آنها را تزكیه نماید و كتاب و حكمت به آنها بیاموزد» و وقتی به اهمیت بیشتر آن پی می بریم كه می بینیم خداوند در قرآن كریم بعد از یازده بار قسم ، تنها راه رستگاری را تزكیه نفس ذكر می كند. «وَ الشَّمْسِ وَ ضُحیها ... قَدْ أَفْلَحَ مَنْ زَكَّیها»[2] «هر كه نفس خویش را تزكیه كرد رستگار شد.»

و آنچه به این مجاهده ویژگی فوق العاده می دهد دائمی بودن آن است و اینكه انسان همیشه باید مترصد دامهای شیطان و نفس اماره باشد.

حضرت علی (ع) می فرمود: «حتی یك لحظه مسامحه و سهل انگاری در مورد نفوس خود نكنید كه این سهل انگاریها در مورد نفس، شما را به راههای تاریكی می كشاند»[3]

از همین روست كه در مناجات امام سجاد (ع) مشاهده می كنیم كه چطور از شرّ نفس خویش به خداوند شكایت می كند: «الهی الیك اشكو نفساً بالسوء أمّاره والی الخطیئهِ مبادَرَهَّ...»

«خدای من به تو شكایت نفسی را می كنم كه امر كننده به بدیهاست و به خطا سبقت می گیرد و به معصیت و گناهان حریص است و در معرض سخط تو قرار می گیرد و مرا به وادی هلاكت می كشاند و مرا در نزد تو خوارترین هلاك شدگان قرار می دهد، تعلل او زیاد و آرزوی او بلند است...»[4]

در حالات علماء ربّانی و بزرگان دین نیز وقتی نظر می افكنیم ،‌دائماً مترصّد نفس خویش بوده و اهمیّت فوق العاده ای برای تهذیب نفس و خود سازی قائل بوده اند، به طوری كه پیوسته به مراقبه و محاسبه خویش می پرداخته اند و در اثر همین مجاهدتها ،‌ پروردگار عالم نیز طبق وعده‎ای كه در قرآن كریم داده، «وَ الَّذِینَ جاهَدُوا فِینا لَنَهْدِیَنَّهُمْ سُبُلَنا»[5] راههای جدیدی از معرفت و هدایت را به روی آنها گشوده است.[6]

تهذیب نفس در كلام بزرگان :

 حضرت امام خمینی(ره):

«تا فرصت از دست نرفته بیدار شوید،‌ در مرحله اوّل در مقام تهذیب و تزكیه نفس و اصلاح خود بر آئید.»[7] «اگر شما درس بخوانید ممكن است عالم شوید ولی باید بدانید كه میان مهذّب و عالم خیلی فاصله است.

هر چه این مفاهیم در قلب سیاه و غیر مهذّب انباشته گردد حجاب زیادتر می شود، در نفسی كه مهذّب نشده علم حجاب ظلمانی است ، علم نور است ولی در دل سیاه دامنه ظلمت و سیاهی را گسترده‎تر می سازد.»[8]

«... حوزه‎‎های علمیه بیدار باشند، تقوا را ،تقوا را، تقوا را، ‌نصب العین خود قرار بدهید ـ ‌فضلا و ‌طلاب علوم دینیه ،‌ تقوی، ‌تقوی، تنزیه نفس و مجاهده با نفس می تواند بر یك امّت حكومت كند.»[9]

خود سازی و تهذیب نفس در سیره عملی بزرگان:

 حضرت امام خمینی (ره):

 آیه الله مظاهری در مورد حضرت امام فرمودند: «‌درس ایشان فقط تعلیم و تعلّم نبود بلكه مقیّد بودند در ضمن تعلیم،‌ تهذیب هم باشد و به عبارت دیگر درس ایشان كار رسول گرامی اسلام(ص) بود كهوَ یُزَكِّیهِمْ وَ یُعَلِّمُهُمُ الْكِتابَ وَ الْحِكْمَهَ» آنچه برای ما اعجاب انگیز و از الطاف بزرگ ایشان بود تهذیب عملی بود كه ایشان داشتند.»[10]

«بیش از 12 سال كه شركت در دروس عالیه ایشان داشته ام، در این مدت یك عمل مكروه از ایشان ندیدم. بلكه اگر شهبه مراء و جدالی، شهبه غیبت و دروغی... پیش می آمد حالت نگرانی به خوبی از ایشان نمایان می شد.

 یادم نمی رود روزی امام در درس تشریف آوردند و به قدری ناراحت بودند كه نفس ایشان به شماره افتاده بود.

درس نگفتند و به جای درس نصیحت تندی نمودند و رفتند. و تب مالتی كه داشتند عود كرد و سه روز درس نیامدند. چرا؟ چون شنیده بودند یكی از شاگردان ایشان درباره یكی از مراجع غیبتی كرده بود.»[11]


پی نوشت ها:

1 . سوره جمعه /2

2 . سوره شمس آیات 1ـ9

3 . نهج البلاغه ـ خطبه 85

4 . مفاتیح الجنان ـ شیخ عباس قمی ـ‌ مناجات خمس عشر، مناجات شاكین

5 . سوره عنكبوت /69

6 . در نگارش مقدمه، از كتاب: اخلاق اسلامی (شرح خطبه متقین نهج البلاغه ) و شرح اربعین حدیث امام (ره) استفاده شده: 1)_ اخلاق اسلامی در نهج البلاغه ، دروس نهج البلاغه آیه الله مكارم شیرازی ـ‌تألیف: ‌اكبر خادم الذاكرین ص281 تا 287 ـ‌ ناشر: ‌مدرسه الامام علی بن ابیطالب/ سوّم/ 1379 _ 2 ) ـ شرح اربعین حدیث ـ ص3 ـ امام خمینی (ره) ـ مۆسسه تنظیم و نشر آثار امام /اوّل/ 1371

7 . جهاد اكبرـ ص61 ـ امام خمینی (ره) مۆسسه تنظیم و نشر آثار امام ـ چهارم/ 1374 .

8 . همان / ص18

9 . صحیفه نور ـ ج ـ ص- 10 /12/ 57 سازمان مدارك فرهنگی اسلامی /1369

10 .سرگذشتهای ویژه از زندگی حضرت امام خمینی(ره) ج5ـ ص166 ـ گردآوری رضا شعر باف،‌ انتشارات پیام آزادی ـ چاپ هشتم / 1374 .

11 . همان/ص164

منبع:

این مقاله برگرفته از سایت اندیشه قم می باشد.

تهیه و فرآوری : مجید ملکی ، گروه حوزه علمیه تبیان