دلیل هجوم حس دلتنگی و تنهایی

تنهایی و دلتنگی یكی از معضلات و مشكلات زندگی امروز بشر است. بشری كه به جدیدترین و مجهزترین ابزار زندگی دست‌یافته، ولی در این هیاهوی تكنولوژی و تولیدات آن چیزهایی را نیز از دست داده است.

ریشه دلتنگی ها و تنهایی های آدمی، می تواند امور زیادی باشد. و از آنجایی كه سۆال شما بسیار كلّی و عام است، پرداختن به تمام آن علّتها از حوصله این پاسخ خارج می باشد؛ ولی امیدواریم توجّه به مطالب زیر به شما كمك نماید.

عوامل دلتنگی:

1- دوری از خداوند و یاد او:

مهمترین عامل احساس دلتنگی و تنهایی، فراموشی یاد خدای متعال است. اگر انسان در زندگی خود خداوند را بشناسد و مشغول سیر و سلوك به سوی او باشد و از دعا و مناجات بهره كافی ببرید، احساس كسالت و غم وتنهایی نخواهد كرد؛ زیرا خداوند خود فرموده اند: یاد من آرام بخش دلهاست.

یاد خداوند دو معنا دارد، عام و خاص. بهترین و روشن ترین راهكار یاد دائمی خداوند قرار گرفتن در ظرف عبودیت حق تعالی و انجام وظایف واجب دینی و فرامین الهی و ترك گناه است. تا زمانی كه بنده در مسیر قرب الهی قرار دارد به سوی خداوند حركت می كند، به یاد خدا است و این همان معنای عام ذكر و یاد خدا است و بهترین مصادیق خاص یاد خدا عبارت است از:

- نماز

نماز علاوه بر ذكر زبانی بودنش، مصداق اطاعت از حضرت حق نیز می‌باشد. چنان‌چه خداوند پس از مبعوث شدن حضرت موسی به پیامبری در سوره طه آیه 14 می‌فرماید: كه نماز را برای یاد من به پا دار! (وَ أَقِمِ الصَّلاةَ لِذِكْری‏) چون بر اساس آیه152 سوره بقره نتیجه یاد خدا را یاد شدن خودمان از طرف خداوند دانسته است؛ (فَاذْكُرُونی‏ أَذْكُرْكُمْ وَ اشْكُرُوا لی‏ وَ لا تَكْفُرُونِ)

در اكثر آیات قرآن پس از ذكر خدا، نماز را به عنوان بهترین مصداق ذكر می‌شمارد. در آیه 37 سوره نور خوانیم كه: (رِجالٌ لا تُلْهیهِمْ تِجارَةٌ وَ لا بَیعٌ عَنْ ذِكْرِ اللَّهِ وَ إِقامِ الصَّلاةِ وَ إیتاءِ الزَّكاةِ یخافُونَ یوْماً تَتَقَلَّبُ فیهِ الْقُلُوبُ وَ الْأَبْصار) «مردانی كه نه تجارت و نه معامله‌ای آنان را از یاد خدا و بر پا داشتن نماز و ادای زكات غافل نمی‌كند.»

- قرآن

اگر مومن ادعای محبت خدا را دارد, می بایست به دستور العملهای خدا نیز اهمیت بدهد. خداوند مهربان كلیات اوامر و نواهی خود را در قران كریمش آورده است؛ تا آنهایی كه طالب رسیدن به قرب او هستند با خواندن قران و عمل كردن به آن, پیوسته در یاد خدا باشند.

- ائمه معصومین (علیهم السلام)

از ویژگیهای بارز معصومین (علیهم السلام) كه در زیات جامعه كبیره بیان شده اهل ذكر بودن ایشان است. به این معنا كه آنها هیچگاه از یاد خداوند غافل نبوده اند و هیچ عملی خلاف امر الهی انجام نداده اند. لذا آنها بهترین و كاملترین الگوهای یاد حضرت حق هستند و بر هر مومنی فرض و واجب است كه از آنها پیروی كند.

گاه گاهى مخصوصا به اقتضاى حال و اقبال قلب به ائمه معصومین (علیهم السلام) توسل جویید و توفیق و حاجات خود را از آن معادن كرم بخواهید.

در ادامه‌ی همین بحث، داشتن یك برنامه‌ی عبادی، در رفع تنهایی بسیار مۆثر است:

الف ـ مراقبه و محاسبه:

در آغاز هر كارى, كمى مكث كنید. اگر واجب است حتما انجام دهید؛ اگر حرام است حتما ترك كنید و اگر نه حرام است نه واجب در انجام و ترك آن مختارید. این سه چیز را قبل از انجام هر كارى مشخص كنید سپس انجام دهید.

اصل این توجه و مراقبه چندین فایده دارد: اولاً: انسان به حرام نمى‏افتد و نیز واجبى از او ترك نمى‏شود. ثانیاً: غفلت شبانه‏روزى را از انسان مى‏گیرد. ثالثا: ترك حرام و فعل واجب به قصد قربت, خود عبادت به حساب مى‏آید مى‏توان فعل تمام واجبات و ترك تمام محرمات را به قصد قربت انجام داد. حتى افعالى كه نه واجب هستند نه حرام مى‏توان با قصد قربت آنها را عبادى كرد.

مثلاً: خوابیدن با این قصد باشد كه تجدید نیرو شود تا انسان عبادت خدا كند و... شب به محاسبه بنشیند كه آیا مراقبه طول روز را خوب انجام داده یا نه. اگر خوب انجام داده, شكر خداى را هر چند زبانى به جا آورد و اگر خوب انجام نداده علت‏یابى كند تا به مرور نقص‏ها و علت عدم موفقیت را كشف كند تا بعد از سال‏ها به جایى برسد كه حتى یك گناه از او صادر نشود و خلاصه این كه مدار مراقبه و محاسبه شما انجام واجبات و ترك محرمات مى‏باشد.

ب ـ مستحبات نشاط‏ آور:

از میان مستحبات از نمازهاى نافله گرفته تا دعاى كمیل و ندبه و... فقط و فقط آنهایى را انجام دهید كه براى شما نشاط‏آور است و از تحمیل نفس بر مستحبات پرهیز كنید. هر عمل مستحبى كه قلب بدان اقبال داشت و براینان نشاط ‏بخش و حال‏آور بود به همان اكتفا كنید؛ حتى نسبت به نماز شب كه سفارش زیادى شده است اگر نشاط نداشتید یا اصلاً نخوانید یا خیلى خیلى خلاصه در ظرف ده دقیقه تمام یازده ركعت را با حذف مستحبات بخوانید.

ج ـ دائم‏الوضوء:

سعى كنید همیشه وضودار باشید و اگر براى شب قبل از خواب وضو بگیرید كافى است. وضو نور است و همنشینی دائمی با نور, انسان را نورانی می كند.

‏2- بی هدفی

یكی از اساسی ترین امور كه غفلت از آن، سبب دلتنگی ها می شود، نداشتن هدف و یا گم شدن آن می باشد. پرواضح است كه هرچه انتخاب یك هدف دقیق، آگاهانه و زوایای راه و مسیر رسیدن به آن روشن تر باشد، امید دستیابی به هدف، بیشتر گشته و دلتنگی ها زدوده می شود. البته در انتخاب هدف توجه به توان و علاقه شخصی نیز لازم است.

بنابراین لازم است انسان برای زندگی خویش، یك هدف صحیح و دست یافتنی با توجه به شرایط خویش در نظر بگیرد و برای تأمین آن به تلاش همه جانبه دست بزند و موفقیت های خود در رسیدن به هدف های میانی را مقدمه و پلی برای رسیدن به آن هدف نهایی قرار دهد.

اگر به دلیل نداشتن هدف و یا انتخاب اشتباه آن، در زندگی و سایر شئون آن، این دلتنگی و تنهایی برای انسان حاصل شده است، درمان آن بازگشت از این مسیر و انتخاب یك هدف كامل و صحیح است.

3- بیكاری

اصولا نفس بیكاری در اسلام مذموم است و به فرموده پیامبر اكرم (صلی الله علیه و اله) خداوند انسان بیكار را دشمن می دارد. بنابراین لازم است هر فردی ساعات روز خود را با برنامه‌ریزی درست ومفید پر كند و از بی‌كاری بپرهیزد.

عوامل رفع احساس تنهایی:

ذکر گفتن

به یاد خدا بودن و استعانت طلبیدن از ذات پاک اوست که به واسطه برخی اذکار، بر زبان جاری شده و حلقه وصل خالق و مخلوق می‌گردد. در روایات برای رفع حزن و اندوه، ذکر «حوقله» بسیار سفارش شده است.

امام صادق(علیه السلام) می‌فرماید:‌ «اِذَا حَزَنَک اَمْرٌ مِنْ سُلْطَانٍ اَوْ غَیْرِهِ فَاَکْثِر مِنْ قَولِ «لا حَوْلَ وَ لا قُوَّةَ إلا بِاللهِ» فَاِنَّها مِفْتَاحُ الفَرَجِ وَ کَنْزٌ مِنْ کُنُوزِ الْجنَّةِ؛ هر گاه از سوی حاکمی یا دیگران اندوهی به تو رسید، «لا حَوْلَ وَ لا قُوَّةَ اِلَّا بِاللهِ» را فراوان بگو! ‌که آن کلید گشایش و گنجی از گنجهای بهشت است.»( بحا ر الانوار، ج 75، ص 227)و فرمود:

«إذا نَزَلَتِ الْهُمُومُ فَعَلَیْکَ بِلا حَوْلَ وَ لا قُوَّةَ اِلَّا بِاللهِ؛ هر گاه غمها (بر تو) فرود آمد، بر تو باد به گفتن ذکر لا حول و لا قوة الا بالله.»( میزان الحکمه، ج 1، ص 613)

رسول خدا(صلی الله علیه و آله) نیز فرمودند: «‌اَمَانٌ لِاُمَّتی مِنَ الْهَمِّ لا حَوْلَ وَ لا قُوَّةَ الَّا بِاللهِ، لا مَلْجَأ وَ لا مَنْجَی مِنَ اللهِ إلَّا إلَیْهِ؛ (گفتن این دو جمله:) هیچ جنبش و نیرویی مگر به اتکای خدا نیست و پناه و گریزی از خدا جز به سوی او نیست، امت مرا از غم و اندوه در امان می‌دارد.»( بحار الانوار، ج 74، ‌ص 58)

استغفار 

رسول خدا(صلی الله علیه و آله) در روایتی فرمودند: «مَنْ أکْثَرَ الاسْتِغْفَارَ جَعَلَ اللهُ مِنْ کُلّ ِهَمٍّ فَرَجَاً وَ مِنْ کُلّّ ضِیقٍ فَرَجَاً وَ رَزَقَهُ مِنْ حَیْثُ لا یَحْتَسِبُ؛ هر کس زیاد استغفار کند، خداوند گِرِه غم های او را بگشاید و از هر تنگنایی بیرونش بَرَد و از آنجا که گمانش را هم نمی برد، روزیش رساند.» (مستدرک الوسائل، ج 5، ص 277)

صبر و تحمل

علی(علیه السلام) می فرماید:

«وَالدَّهْرُ یَوْمَانِ: یَوْمٌ لَکَ وَ یَوْمٌ عَلَیْکَ. فَإذَا کانَ لَکَ فَلا تَبْطَرْ وَ إذَا کانَ عَلَیْکَ فَاصْبِرْ؛ زمانه دو روز است: روزی با تو و به نفع توست و دیگر روز بر علیه تو. اگر با توباشد سرمست مشو و اگر بر تو نباشد [دلگیر و دلتنگ مباش و] صبر نما.»امیر مومنان(علیه السلام) فرمود: «اِطْرَحْ عَنْکَ وَارِدَاتِ الْهمُومَ بِعَزَائِمِ الصَّبْرِ وَ حُسْنِ الْیَقیِنِ ؛اندوه هایی که بر تو وارد می شود با صبر قاطع و یقین نیکو دور ساز.»

فرآوری : محمدی

بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان

منابع : سایت پرسمان

پایگاه حوزه