گروه قیدی

اهداف یادگیری:

• آشنایی با گروه قیدی و کاربرد آن در جمله
• فراگیری انواع قید از جمله قیدهای مختص و مشترک

چنان چه در سخنان روزمره ی خود دقت کرده باشید، گاهی در جملات از کلمات یا عباراتی استفاده می کنیم که در صورت حذف از جمله، آسیبی به ساختار و معنای جمله نمی رساند؛ به این کلمات قید و در صورتی که به صورت یک گروه اسمی باشند به آن ها گروه قیدی می گوییم.

به جملات زیر دقت کنید:

• من رفتم.
• منبه دانشگاه رفتم.
• من امروز صبح به دانشگاه رفتم.
• من به همراه دوستم امروز صبح به دانشگاه رفتم.

همان طور که دقت کردید با حذف عبارات قرمز رنگ معنای جمله آسیبی نمی بیند و یک جمله ی کامل است.

بنابراین:

قید بخشی از جمله است که توضیحی به آن می افزاید.

برخی از قیدها به تمام جمله وابسته اند یعنی توضیحی برای کل جمله محسوب می شوند؛ مانند:

با کمال تاسف بیمار شما فوت شد.

عبارت « با کمال تاسف » در واقع اظهار تاسف برای کل جمله است که به آن قید جمله می گویند.

برخی از قیدها نیز تنها توضیحی برای بخشی از جمله می باشند؛ مانند:

هوای سحرگاهی انسان را بسیار با نشاط می کند  کلمه ی « بسیار » قید فعل ( بانشاط می کند ) می باشد.

برخی از شبکه های رسانه بسیار خوب فعالیت می کنند  «  بسیار » قیدی است که وابسته ی « خوب» می باشد و در واقع قید قید نام دارد.

اکنون می خواهیم آن چه را تاکنون آموختیم تطبیق داده و تمرین کنیم.

تمرین:

انواع گروه قیدی را در جملات و عبارات زیر می بینیم:

مادربزرگ سجاده و چادرنمازش را به آرامی برداشت و در گوشه ای پهن کرد، دعا می خواند و ذکر می گفت، مشتاقانه به او نگاه می کردم و حرکاتش را به دقت زیرنظر داشتم.

به آرامی: قید فعل ( قید حالت نیز نام دارد زیرا بیان کننده ی حالت انجام کار می باشد )/ در گوشه ای: قید مکان/ مشتاقانه: قید فعل( قید حالت نیز می باشد ) / به دقت: قید فعل( قید حالت )

 بسیار هنرمندانه از دریا عکس گرفته و آن را به عکاسی دادم تا با مهارت تمام برایم چاپ کند.

هنرمندانه: قید فعل/ بسیار: قید قید/ با مهارت تمام: قید فعل

 متاسفانه پس از دیدن نمرات پایان ترمش متوجه شد که مردود شده است.

متاسفانه: قید جمله

 دیروز روز تولد دوستم بود ، من هم با کادو و کارت تبریک در مهمانی که به این مناسبت ترتیب داده بود شرکت کردم.

دیروز: قید زمان / با کادو و کارت تبریک : قید جمله/ به این مناسبت ترتیب داده بود: گروه قیدی ( مهمانی )

اکنون می خواهیم بیشتر با گروه های قیدی آشنا شویم:

گروه های قیدی: { مختص } و { مشترک }

1-  واژه هایی که همیشه قیدند: یعنی نقش دیگری در جمله نمی توانند بگیرند؛ مانند: خوشبختانه، چرا، هیچگاه، اما، خیلی

2-  کلمات تنوین دار( قید مختص نشانه دار): واژه هایی که در آخر آن ها تنوین آید که البته این واژه ها را می توان به شکل پیشوند+ گروه اسمی درآورد؛ مانند:

واقعاً ( در واقع )، ظاهراً ( به ظاهر)، عمداً ( به عمد)، اشتباهاً ( به اشتباه )، عملاً ( در عمل)

3-  پیشوند قیدساز + گروه اسمی: این گروه واژه ها را می توان با کلمات تنوین دار جابجا کرد( پیش از این نیز گفتیم )، آن چه قابل توجه است این است که این گروه واژه ها از افزوده شدن یک پیشوند در ابتدای آنها ساخته می شود و ما نباید آن را حرف اضافه در نظر بگیریم؛ مانند: به آرامی( = آرام )، در اصل(= اصلاً)، به اتفاق( = اتفاقاً)، با تندی(= تند)

4- متمم های قیدی= حرف اضافه+ اسم/ ضمیر: چنان چه یک گروه واژه برخلاف مورد سوم، از افزوده شدن حرف اضافه به اسم یا ضمیر ساخته شود متمم قیدی نام دارد.

نکته:

متمم قیدی با متمم اجباری متفاوت است متمم قیدی را می توان از جمله حذف کرد اما متمم اجباری از جمله قابل حذف نیست زیرا فعل به آن نیاز دارد

متمم قیدی مانند: من به مدرسه رفتم  من رفتم( با حذف متمم قیدی خللی در جمله ایجاد نمی شود ).

متمم اجباری مانند: برگه ها روی میز قرار نمی گرفتند   برگه ها قرار نمی گرفتند( در صورت حذف متمم جمله ناقص می شود )

اکنون به بیان قیدهای مشترک می پردازیم:

1-    گروه اسمی مشترک با گروه قیدی: منظور کلماتی است که هم می توانند نقش های اسم را بپذیرند و هم می توانند گروه قیدی باشند؛ مانند:

گروه اسمی= فرد موفق کسی است که روزها را بیهوده سپری نمی کند روزها: مفعول

گروه قیدی= من روزها به مدرسه می روم روزها: گروه قیدی

2-    صفت مشترک با گروه قیدی: منظور واژه هایی است که در برخی جملات به عنوان صفت و در برخی دیگر به عنوان گروه قیدی می آیند( این واژه ها وقتی وابسته به اسم باشند صفت اند و وقتی در رابطه ی مستقیم با فعل باشند گروه قیدی اند )؛ مانند:

صفت: صورت زیبای مهتاب

گروه قیدی: او زیبا می نویسد.

تاکنون با انواع قید آشنا شدیم حال می خواهیم درباره ی تفاوت گروه قیدی و مسند سخن بگوییم:

مسند: هوا خوب است

گروه قیدی: علی خوب می دود

تمرین:

اکنون آموخته های خود را در تمارین زیر به کار می گیریم:

معمولا قید مختص( کلمات تنوین دار )

سریعا قید مختص( کلمات تنوین دار)

• او لابه لای نامه ها را به دقت بررسی می کرد تا شاید نامه اش را بیابد.

به دقت  قید مختص ( پیشوند قیدساز+ گروه اسمی)/ شاید  قید مختص(  قید ساده )

• کشاورزان فعالیت خود را در تابستان آغاز می کنند و به محض طلایی شدن گندم ها آن ها را درو می کنند.

تابستان قید مشترک ( گروه اسمی مشترک با گروه قیدی)

به محض قید مختص ( پیشوند قیدساز+ گروه اسمی )

• زهرا آرام صحبت می کرد به طوری که متوجه حرف هایش نشدم، بنابراین با صدای بلند فریاد زدم دوست عزیزم من متوجه صحبت های تو نمی شوم.

آرام قید مختص ( ساده )/ بنابراین قید مختص ( ساده )/ با صدای بلند  قید مختص( متمم قیدی )

هوا ی بهار خنک است  خنک : گروه قیدی

خداوند بهار را به زیباترین شکل ممکن به تصویر کشیده است بهار: قید ساده

برادرم باعجله کتاب هایش را برداشت و به مدرسه رفت  باعجله: قید مختص

او با بلند شدن بوی سوختگی سراسیمه وارد آشپزخانه شد سراسیمه: مسند

( در جمله ی اول « خنک » مسند است، در جمله ی دوم « بهار» یک گروه اسمی است که نقش مفعول گرفته نه این که قید باشد، در جمله ی چهارم« سراسیمه » گروه قیدی است.)

الف) دانش آموز درس خوان اصلاً وقتش را به بیهودگی سر نمی کند اصلا: قید مختص

ب) مادر از کلاس خیاطی آمد کلاس خیاطی: متمم اجباری

ج) کتاب ها در کتابخانه نمی گنجید در کتابخانه: متمم قیدی

د) ناگهان از جابرخاستم و به دنبال ساعتم گشتم  ناگهان: قید مشترک

( در جمله ی دوم « کلاس خیاطی » متمم قیدی است نه متمم اجباری، در جمله ی سوم « در کتاب خانه » متمم اجباری است نه متمم قیدی و در جمله ی آخر « ناگهان » قید مختص است).

مرکز یادگیری سایت تبیان

تهیه: فاطمه شیرزاده - تنظیم: یگانه داودی