اختلاف شیعه و سنی درباره امام زمان(عج)

حکومت جهانی وعده داده شده ی قرآن با ظهور حضرت مهدی (عج) به تحقق خواهد رسید و چون وعده های الهی تخلف ناپذیرند، شکی در تحقق این امر وجود ندارد گرچه زمانی وقوع آن را حتی خود حضرت موعود(عج) نیز ندانند! این مطلب در منابع قرآنی و روایی شیعه و اهل تسنن وجود دارد.

پیروز مطلق اسلام!

با ظهور حضرت مهدی (عج) آنکه برای تحقق یک حکومت جهانی رخ خواهد داد ابعاد بسیار گسترده ای دارد اما شاید مهمترین مطلب استقرار و حاکمیت اسلام باشد. به همین دلیل در قرآن کریم از پیروزی مطلق اسلام بر سایر ادیان سخن به میان آمده است. از آن جمله در سوره ی مبارکه ی توبه می خوانیم: "هُو الذی أرسُل رَسولَه بالهدی و دین الحقّ لیُظهره علی الدین کَلَّه و لو کره المشرکون، و کسی است که پیامبرش را با هدایت و دین درست، فرستاد تا آن را بر هر چه دین است پیروز گرداند هر چند مشرکان خوش نداشته باشند." (توبه/33)

خداوند متعال در این آیه ی شریفه وعده ی پیروزی اسلام و غلبه ی آن برتمام ادیان را داده است با توجه به سایر موارد کار برد فعل "ظَهَرَ" در قرآن، مقصود از آن در اینجا غلبه و پیروزی عینی است بدین معنا که پیروان اسلام بر پیروان سایر ادیان غالب آیند.

غلبه ی همه جانبه!

با توجه به آنکه غلبه و پیروزی عینی اسلام رخ خواهد داد باید دانست که غلبه منطقی و نظری معارف اسلامی بر عقاید سایر ادیان به تنهایی مقصود آیه شریفه نیست بلکه مقصود از آن غلبه سیاسی و اجتماعی و همه جانبه ی اسلام است که اشاره به حکومت جهانی کافران برای خاموش کردن نو رالهی و برچیدن بساط اسلام به طور کلی به میان آمده است: "یُریدونَ أن یُطفئوا نور الله بأفواههم و یأبی الله إلا أن یُتمَّ نورَه، می خواهند که نورالهی را با دهانهایشان خاموش کنند و خداوند إبا دارد مگر آنکه نورش امتداد یابد." (توبه/32)

براین اساس غلبه و سیطره ی حکومت جهانی اسلام در آخرالزمان با ظهور حضرت مهدی (عج) وعده تخلف ناپذیر الهی است و چون تاکنون چنین امری به طور کامل به وقوع نپیوسته است انتظار حکومت جهانی مهدی(عج) انتظاری شایسته و معقول و مطابق با آیات کریمه است.

ابوبصیر و آیه ی تخلف ناپذیر!

در روایت شریفی ابوبصیر از امام صادق (علیه السلام) نقل می کند که فرمودند: تأویل این آیه (مقصود آیه ی سوره توبه) هنوز نیامده است. ابوبصیر پرسید: چه هنگام خواهد آمد؟ امام (علیه السلام) فرمودند: حتی یقوم القائمه إن شاءالله فاذا خرج القائم لم یبق کافر و لا مشرک إلا  کره خروجه، هنگامی که قائم (عج) قیام کند اگر خدا بخواهد پس هنگامی که قائم (عج) خروج کند کافر و مشرکی باقی نمی ماند مگر آنکه از خروج او کراهت دارد." این آیه ی شریفه و آیات بسیار دیگری دلالت قطعی به ظهور حضرت مهدی (عج) و حکومت جهانی وی دارد.

اشارات روایی و اندیشه ی مهدوی (عج)

جدای از اشارات قرآنی  به حکومت جهانی حضرت (عج) مجموعه ی گسترده ای از روایات اسلامی به مسأله ی مهدویت و توضیح ابعاد گوناگون آن پرداخته است. این روایات اختصاصی به منابع روایی شیعه ندارد بلکه در منابع معتبر اهل تسنن نیز فراوان یافت می شوند. نگاهی اجمالی به کلیه ی این روایات نشان می دهد که در موضوعات مختلف مرتبط با مهدویت (عج) گستردگی در روایات وجود دارد بر این اساس درباره ی بشارت ظهور مهدی(عج) و اینکه او از اهل بیت پیامبر (صلی الله علیه و آله) است همچنین درباره ی اینکه او از فرزندان علی (علیه السلام) و فاطمه (سلام الله علیها) است و یا اینکه نهمین فرزند امام حسین (علیه السلام) و از فرزندان امام زین العابدین (علیه السلام) است، به طور مستقل در روایات آمده است.

همچنین تصریح به اینکه حضرت از فرزندان امام حسن عسگری (علیه السلام) است در روایات شیعه و سنی وجود دارد. بعلاوه درباره ی آنچه پس از ظهور به تحقق می پیوندد و اینکه او جهان را از عدالت پر می کند پس از آنکه غیبتی طولانی دارد و با ظهورش اسلام عالمگیر شده و غلبه بر ادیان می نماید، در روایات بطور فراوان ذکر شده است. جدای از همه ی اینها روایات بسیاری نیز درباره ی حوادث مربوط به ولادت حضرت مهدی (عج) و اینکه او عمری طولانی دارد، وجود دارد. بدین ترتیب معلوم می شود که درباره ی جزئیات مهدویت(عج) روایات شیعه و اهل تسنن بطور فراوان وجود دارد. افزون بر این شماری از بزرگان اهل تسنن به تألیف کتاب های مستقلی درباره ی حضرت مهدی(عج) مبادرت ورزیده اند که این امر خود حاکی از اهمیت اندیشه ی مهدویت و رواج گسترده ی آن در میان مسلمانان از شیعه و اهل تسنن است.

برخی از کتابهای مستقل!

بر این اساس برخی از کتابهای مستقل در باب اندیشه ی مهدویت(عج) عبارتند از:اربعون حدیثا فی المهدی از حافظ ابونعیم اصفهانی – البیان فی اخبار صاحب الزمان از محمد بن یوسف کُنجی مشافعی – البرهان فی علامات مهدی آخر الزمان از ملا علی متقی – اخبار المهدی از عبادبن یعقوب رواجنی – العُرف الوردی فی اخبار المهدی از سیوطی و القول المختصر فی علامات المهدی المنتظر از ابن حجر مکی – عقد الدررفی اخبار الامام المنتظر از شیخ جمال الدین دمشقی – المشرب الوردی فی مذهب المهدی از ملاعلی القاری و فوائد الفکر فی ظهور المهدی المنتظر از مرعی بن یوسف حبنلی. براین اساس شیعه و اهل تسنن بر اصل ظهور مهدی(عج) در آخر الزمان و احوال و اوصاف او اتفاق دارند، به ویژه آنکه تصریحات قرآنی در آیات شریفه نیز که مورد قبول همه ی مسلمین است دلالت برظهور مهدی(عج) دارند.

اختلاف شیعه و اهل تسنن درباره ی حضرت(عج)!

تنها اختلاف نظر مهم میان شیعه و اهل تسنن درباره ی کلیات مسأله ی مهدویت درباره ی اختلاف مربوط به ولادت حضرت(عج) است که در نظر شیعیان مهدی(عج) در سال 255 ه. ق متولد شده و اکنون در دوران غیبت به سرمی برد ولی غالب اهل تسنن بر این باورند که وی هنوز پا به عرصه ی حیات ننهاده است که این اختلاف البته خود ناشی از تفاوت دیدگاه شیعه و اهل تسنن درباره ی مسأله ی امامت و ولایت است که البته خود سبب برخی اختلافات دیگر نیز می شود. اما درباره ی اصل وجود مهدی(عج) و اندیشه ی مهدویت به طور کلی میان شیعه و اهل تسنن اختلافی وجود ندارد. چنانچه در منابع روایی اهل تسنن از علی (علیه السلام) نقل شده است که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمودند: "لولم یبق من الدهر إلایوم یبعثُ الله تعالی رجلاً من أهل بیتی تملاها عدلاً کما مُلئت جوراً، اگر از زمان تنها یک روز باقی باشد خداوند مردی را از اهل بیت من برمی انگیزاند که زمانه را از عدالت پر می کند همان گونه که قبلاً از ظلم آکنده شده است."

نتیجه گیری:

اندیشه ی مهدویت و اعتقاد به حکومت جهانی در آخرالزمان با غلبه اسلام در همه ی فرق اسلامی وجود دارد چرا که اندیشه ای است برگرفته از اشارات قرآنی، بدین ترتیب میان شیعه و اهل تسنن درباره ی کلیات و اصل ظهور مهدی(عج) اختلافی وجود ندارد و اگر اختلافی هست مربوط به مسائل دیگری می شود که البته ریشه در نگاه به امامت و ولایت دارد.

                                                                                                                                                               ن. رادفر

منابع و مآخذ:

1- کلام اسلامی – دکتر سعیدی مهر – ج2

2- بحارالانوار – علامه مجلسی (ره)

3- اصول کافی – شیخ کلینی (ره)

4- الالیهات – آیت الله سبحانی – ج4

5-الامام المهدی و ظهوره – سید جواد شاهرودی

6-کشف المراد – علامه حلی (ره)

7-تفسیر المیزان – علامه ی طباطبایی (ره)