ضرورت تحقیق و پژوهش در کلاس و مدرسه

مقدمه :

پیچیدگی امر تعلیم و تربیت و نیز دسترسی به حوزه ای از معرفت كه ما را علی رغم همه معضلات در رسالتی كه بر دوش داریم ، راهبر باشد نیاز به پژوهش های علمی دارد . هرچند تاكنون به دلایل عدیده ، تحقیقات در آموزش و پرورش ایران ، نتوانسته جایگاه اصلی خود را پیدا كند كه شاید یكی از اصلی ترین دلایل آن ، عدم باور و اعتقاد مدیران به نتایج این گونه تحقیقات باشد اما به هرحال نمی توان بدون استناد به یافته های تحقیقاتی ، پاسخ گوی این همه پرسش در نظام تعلیم و تربیت بود .

برخی از كشورها با بهره گیری از نتایج تحقیقات به موفقیت های زیادی دست یافته اند و برخی دیگر در ابتدای راه بوده و لذا با مشكلات فراوانی دست به گریبان هستند و بدین جهت ضرورت یك تحول در اندیشه مربیان و مسۆولان این قبیل كشورها ، امر مهمی است كه به خوبی احساس می شود و ایران ما نیز به دلیل ساختار عظیم تعلیم و تربیت و جمعیت بالای دانش آموزی از این قاعده مستثنی نمی باشد .

امروزه توسعه و رشد، یكی از مهم ترین مباحثی است كه توجه كشورهای در حال توسعه را به خود معطوف داشته است . محدودیت منابع، انرژی و نیروی انسانی كارآمد ، رقابت فشرده ای میان این كشورها در زمینه دست یابی به راه هایی كه بتواند آنان را هرچه سریع تر به سرمنزل مقصود برساند ، ایجاد كرده است . برای نیل به هدف مقدس توسعه (( فرهنگ پژوهش در مدارس )) به نظر می رسد كه ابتدا باید در نگرش آموزش و پرورش تغییراتی حاصل گردد.

بدیهی است كه پایه و اساس هر اندیشه ای در آموزش و پرورش بستگی به حمایت دست اندركاران تعلیم و تربیت آن كشور دارد كه در ذیل به پاره ای از آنها اشاره می شود :

1-نقش نظام آموزشی كشور در توسعه فرهنگ پژوهش در مدارس :

آموزش و پرورش باید از نظامی پویا برخوردار باشد . به عبارت دیگر، علم و پژوهش در آن نهادینه شده و پژوهش دانش آموزان ، جایگاه و موقعیت واقعی خود را در نظام آموزشی بازیابد. اگر چنین شود حس كنجكاوی و اشتیاق به تحصیل در دانش آموزان تقویت می گردد و استعدادهای بالقوه به بالفعل تبدیل می شود چراكه به فرموده مولای متقیان حضرت علی علیه السلام : (( آموزش در كودكی همچون نقشی برسنگ ماندگار است . ))

2-نقش معلمان در توسعه فرهنگ پژوهش درمدارس :

(( معلمان ، نخستین مشعل‌داران پیشرفت فكری دانش آموزان هستند. معلمان مجرب و بادرك و فهم برای پربار كردن هرچه بیشتر درس، در تمام زندگی به دنبال اندیشه ها و مطالب تازه هستند. آنان به دانش آموزان می آموزند كه چگونه علمی فكر كنند . )) ‌چگونه منطقی بیندیشند، چگونه مشاهده كنند و چگونه مشاهدات خود را منظم نمایند ، چگونه حدس بزنند و … معلمان باید بتوانند فعالیت های علمی دانش آموزان را برنامه ریزی و هدایت و روحیه تعاون و هم فكری را در آن ها تقویت كنند . برای نیل به این مهم ، معلمین باید خود پژوهشگر باشند و با جان و دل با دانش آموزان مشاركت و همكاری داشته باشند .

3-نقش خانواده در توسعه فرهنگ پژوهش در مدارس :

خانواده به عنوان بستری مناسب كه می تواند استعدادهای دانش آموزان را شكوفا سازد ، همیشه از جایگاه مهمی برخوردار بوده است . نقش حمایتی والدین ، تشویق ها و همفكری و مساعدت آنان در انجام پژوهش ها می تواند در توسعه فرهنگ پژوهش در بین دانش آموزان نقش به سزایی داشته باشد . در این راستا می توان در آغاز سال تحصیلی ، از والدین برای حضور در مدرسه دعوت نمود و آن ها را در كم و كیف پژوهش قرار داد . كلاس های آموزش خانواده ، می تواند محلی باشد برای آموزش جذاب و لذت بخش روش های تحقیق . از آن جا كه جهت انجام پژوهش لازم است تا دانش آموزان در خارج از محیط مدرسه نیز به فعالیت بپردازند لذا همكاری والدین در این زمینه ضروری می باشد.

4-نقش كتابداران و كتابخانه :

كتابدارانی كه نیاز دانش آموزان را به خوبی درك كرده و همواره به دنبال كتب جدید می باشند و در مواقع لازم با استفاده از شیوه های نوین كتابداری، دانش آموزان را به مطالعه و پژوهش ترغیب می كنند، نقش به سزایی در توسعه فرهنگ پژوهش در مدارس دارند. نظر به اهمیت موضوع لازم است در انتخاب كتابداران دقت لازم صورت گرفته و متولیان امر با آموزش های مستمر، آنان را در امر یاری رساندن به دانش آموزان همراهی نمایند.

5-نقش تبلیغات :

می توان در مدارس نمایشگاهی از پژوهش های انجام شده برپا كرد و برای اصولی ترین پژوهش ها ، جوایزی درنظرگرفت . در سطح مناطق و ادارات كل ، پژوهش های نمونه در معرض دید عموم قرار گیرد و از دست اندركاران آن قدردانی شود . به منظور تشویق نونهالان و كودكان ، می توان مسابقه ای بین مدارس ابتدایی و به تفكیك پایه های تحصیلی ترتیب داد و همه دانش آموزان را به شركت در آن تشویق و ترغیب نمود . تقدیر و تشكر از والدینی كه در امر پژوهش و همكاری با فرزندان تلاش مۆثری داشته اند می تواند عامل مهمی در گسترش فرهنگ پژوهش در مدرسه باشد . از طریق رادیو و تلویزیون و روزنامه های كثیرالانتشار و یا روزنامه های دیواری مدارس ، می توان اولویت های پژوهشی را اعلام و جدول زمانی و چگونگی انجام پژوهش را آموزش داد .

نتیجه :

چنان چه آموزش و پرورش قصد توسعه فرهنگ پژوهش در مدارس را دارد باید این فرهنگ را در دوره ابتدایی ایجاد نموده و در دوره های تحصیلی بالاتر آن را بسط و گسترش دهد . متاسفانه در دوره ابتدایی جایگاه پژوهش خالی بوده و در كتب درسی مجالی برای پرداختن به آن پیش بینی نشده است . آموزش و پرورش باید در اولین گام باید تغییراتی را در كتب درسی اعمال نماید تا از این طریق حس كنجكاوی دانش آموزان ارضا شود. در برنامه درسی باید جایی برای پژوهش در نظر گرفته شود و صد البته تنها بر محفوظات تكیه نشود و درصدی نیز به فعالیت های علمی آنان اختصاص یابد.

منبع: پایگاه اطلاع رسانی  فکر نو

بخش پژوهش های دانش آموزی تبیان، تهیه و تنظیم: نسرین صادقی