حیف ماه رمضان که پای تلویزیون بگذرد

ماه رمضان، ماه حرکت به سوی خدا

ارزش‌های معنوی و برکات بی‌نظیر ماه مبارک رمضان در میان مسلمانان مغفول است و از این جهت توجه لازم به این ماه پر نور و برکت نمی‌شود. در این ماه مبارک، انسان می‌تواند خود خداوند را عیدی بگیرد؛ توجه به برکات این ماه و استفاده معنوی از آن موجب می‌شود در روز عید فطر، عیدی انسان خود حق تعالی باشد. ماه مبارک رمضان، ماه تزکیه و تهذیب نفس است و چنان انسان را تزکیه می‌کند که مصداق «قَلْب الْمُۆْمِنِ‏ عَرْشُ الرَّحْمَنِ»[1] می‌شود، یعنیقلب او را جایگاه خداوند متعال می‌گرداند. ماه مبارک رمضان می‌تواند انسان را به مقام وصل و مقام شهود برساند، به گونه‌ای که عبادات و به خصوص نماز او مکالمه و معاشقه با پروردگار عالم باشد. ماه مبارک رمضان می‌تواند انسان را به جایی برساند که بر عالم وجود مسلّط شود و بتواند هرچه بخواهد، انجام دهد؛ همان‌گونه که خداوند در حدیث قدسی فرموده است: «ای بنده من! تو به مقام عبودیت برس، آنگاه هرچه که من می‌کنم،‌ تو هم می‌توانی همان را انجام دهی.»[2]

چنین انسانی نه فقط می‌تواند شیطان انسی و شیطان جنّی را در غل و زنجیر کند، بلکه می‌تواند عالم مجرد و ملائک را تسخیر نماید و بر عالم وجود تسلّط پیدا کند. اگر در روایات بسیاری تأکید شده است که متوجه برکات ماه مبارک رمضان باشید و علاوه بر زوزه‌داری، با خداوند منّان رابطه عاطفی بر قرار کنید، برای این است که در این ماه، انسان می‌تواند راه صد ساله را طی کند و به مقصود برسد.

البته پیمودن مسیر حرکت به سوی خداوند و رسیدن به لقای الهی، سخت نیازمند توجّه و بیداری است؛ همان توجه و بیداری که استاد بزرگوار ما علامه طباطبائی«رحمةالله‌علیه» در آخرین لحظات حیات، این واژه را مرتّب تکرار کردند تا از دنیا رفتند: «توجّه، توجّه، توجّه».

حیف است که ماه مبارک رمضان بیاید و به غفلت بگذرد. حیف است که در این ماه عزیز، روزه گرفتن برای ما سخت و سنگین باشد. حیف است که روزها و شب‌های ماه مبارک رمضان با سایر ایام و لیالی سال، برای ما تفاوتی نداشته باشد. حیف است که برای رفع تکلیف و برای فرار از جهنّم مجبور باشیم روزه‌ای بگیریم و نمازی بخوانیم. باید بدانیم که هدف اصلی از روزه، تحمّل سختی گرسنگی و تشنگی نیست و اساساً هدف خلقت انسان، گذران چند سال زندگی توأم با مشقّت و سختی نیست.

لذّت و شادمانی روزه‌دار

انسان خلق شده تا به مقامات بلند الهی دست پیدا کند، ولی از آنجا که توجه ندارد، با غم و غصّه‌ از خداوند متعال گله و شکایت می‌کند و غافل از علّت خلقت و ارزش والای آن، می‌گوید: ای کاش خداوند اصلاً من را خلق نکرده بود و من به دنیا نیامده بودم!

بالاترین ناشکری‌ها و بالاترین بی‌وفایی‌ها نسبت به پروردگار عالم، همین نوع شکایات است. البته پروردگار عالم هم جواب می‌دهد، ولی گوش شنوایی وجود ندارد که پاسخ خداوند را بشنود. خداوند سبحان می‌فرماید: من شما را خلق نکرده بودم تا مثل کرم ابریشم دور خود  تار بتنید و به این دنیا دلبستگی پیدا کنید. بلکه من شما را خلق کردم تا با عباداتی نظیر  روزه، به جایی برسید که موقع افطار و لقای خداوند، بالاترین لذّت‌ها را داشته باشید:

«لِلصَّائِمِ فَرْحَتَانِ فَرْحَةٌ عِنْدَ إِفْطَارِهِ وَ فَرْحَةٌ عِنْدَ لِقَاءِ رَبِّه‏» ‍ [3]

البته روزه‌ هنگامی از این برکات نورانی برخوردار است، که مشتاقانه، واقعی و برای رضای خداوند باشد، و الاّ روزه گرفتن و نماز خواندن از ترس جهنّم، برای انسان سخت و سنگین و مشقّت‌بار است. به همین علّت وقتی ماه رمضان در تابستان و در هوای گرم فرا می‌رسد، بسیاری از مردم  از آن واهمه دارند و با دلهره و نگرانی وارد این ماه عزیز می‌شوند.

در حالی که  اهل دل، ساعت و دقیقه شماری می‌کنند که ماه رمضان بیاید و روزه بگیرند و موقع افطار، به لذّتی وصف ناشدنی دست یابند که به دنیا و آنچه در دنیاست، ارزش  دارد. پس از آن، به لذّت حضور در محضر پروردگار متعال و لقای او می‌اندیشند و در شب‌های ماه مبارک رمضان با دعا و راز و نیاز، با نماز شب و قرائت دعای ابوحمزه ثمالی در دل شب، با خدای خویش معاشقه و مکالمه می‌کنند و لذّت روی لذّت می‌برند و  هر کدام از این لذّت‌ها، بهتر و برتر از دیگری است.

ماه مبارک رمضان، فرصتی برای تحقّق مقام خلیفة اللهی

خداوند متعال انسان را خلیفه خود در زمین قرار داده است، امّا نکته مهم آن است که انسان باید زمینه برخورداری از مقام خلیفه اللهی را در وجود خود ایجاد کند تا از آن مقام رفیع بهره‌مند گردد. به بیان دیگر هر انسانی، لیاقت و توفیق جانشینی خداوند را ندارد، هرچند خمیر مایه این جانشینی در وجود او نهفته باشد. پس باید تلاش کند و به توفیق بهره‌مندی از مقام جانشینی خداوند تعالی دست یابد. ماه مبارک رمضان، فرصت بسیار ارزشمند و کم نظیری برای نیل انسان به مقام خلیفة اللهی محسوب می‌شود و آدمی می‌تواند در این ماه، به جایگاهی والاتر و برتر از ملائکه دست یابد.  به قول مثنوی، به جایی برسد که:

گفت جبریلا بلا اندر پی ام              گفت رو رو من حریف تو نی ام

قرآن کریم می‌فرماید: انسان می‌تواند به مقامی برسد که ملائکه را ببیند و ملائکه با او حرف بزنند و او را دلداری دهند:

«إِنَّ الَّذینَ قالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقامُوا تَتَنَزَّلُ عَلَیهِمُ الْمَلائِكَةُ أَلاَّ تَخافُوا وَ لا تَحْزَنُوا وَ أَبْشِرُوا بِالْجَنَّةِ الَّتی‏ كُنْتُمْ تُوعَدُون‏، نَحْنُ أَوْلِیاۆُكُمْ فِی الْحَیاةِ الدُّنْیا وَ فِی الْآخِرَةِ»[4]

ملائکه بر کسانی که عاشقانه و حقیقتاً خداوند را  می‌خوانند و دلشان تجلّی‌گاه خدا شده است، نازل می‌شوند و آنها ملائکه را می‌بینند و ملائکه به ایشان دل‌داری می‌دهند و می‌گویند: دنیا چیست که شما برای آن غم و غصّه بخورید؟ شما که خدا را دارید، چه غم دارید! در مورد گذشته‌ها غم مخورید و از آینده نگران نباشید، ما کمک کار شما در دنیا و آخرت هستیم.

سقوط ناشی از بی‌توجهی

توجّه و بیداری در ماه مبارک رمضان، انسان را به مقام خلیفة اللهی می‌رساند و در مقابل آن، غفلت و بی‌توجهی، سقوط عجیب و شدیدی در پی خواهد داشت. قرآن شریف می‌فرماید: ای خلیفه خدا! صعود یا سقوط تو، دست خود توست؛ اگر صعود کنی،‌ملائکه با تو هم صحبت می‌شوند، ولی اگر سقوط کنی، بدتر از هر درنده و میکروبی خواهی شد.

آنگاه سقوط او به جایی می‌رسد که وی را به وسط جهنّم می‌اندازند و حمیم جوشان روی سر او می‌ریزند و می‌گویند: بدی‌ها، ظلم و جورها و خیانت‌هایی که در دنیا انجام دادی را بچش! او در جهنم داد و فریاد می‌کند، ولی از جانب پروردگار خطاب می‌شود:

«قالَ اخْسَۆُا فیها وَ لا تُكَلِّمُونِ»[5]

اعمال زشت، گناهان و ظلم‌های این افراد، آنها را به صورت سگ درآورده است؛ لذا پروردگار عالم به ایشان نمی‌گوید دور شوید، بلکه واژه‏اى را به كار مى‏گیرد كه در زبان عربى، در پاسخ به سر و صداى بى‏جاى سگان، به كار گرفته مى‏شود: «اخْسَۆُا فیها»؛ زیرا کردار آنان به گونه‌ای بوده است که به جای رسیدن به مقام خلیفة اللهی،‌ به حیوانان درنده شبیه شده‌اند.

از همگان تقاضا دارم که در این ماه مبارک رمضان، ‌روی این مسائل و مباحث کمی فکر کنید و به ماه مبارک رمضان، اهمیت دهید تا روزه شما، روزه عوامانه نباشد.

ماه مبارک رمضان، فرصتی برای تمرین روزه‌داری دل است. دل از آن خداست، نباید باغ وحش باشد. اگر هرگوشه‌ای از دل را چیزی تصاحب کند، در حقیقت شرک و ظلم به خداست. اگر هم نمی‌توانیم این‌طور روزه بگیریم، لااقل باید مواظب باشیم که چشم و گوش و زبان ما روزه باشد، تا مورد قبول خداوند واقع شود؛ زیرا قرآن شریف می‌فرماید:

«إِنَّما یتَقَبَّلُ اللَّهُ مِنَ الْمُتَّقینَ»[6]

توصیه‌‌های اخلاقی

در ماه مبارک رمضان، موقع افطار، دعا کنید و به دعاهای کوچک و دنیوی نیز بسنده نکنید. از خداوند بزرگ و بلند مرتبه، خواسته‌های بزرگ داشته باشید. یکی از دعاهایتان این باشد که: خدایا! تو باید دستم را بگیری. خدایا دست مرا بگیر تا من خلیفة الله شوم. یکی از دعاهایتان این باشد که: خدایا! عاقبت امر ما، فرزندان ما و خانواده ما را ختم به خیر کن. نکند یک دفعه منحرف شویم و به خاطر دنیا، زیر همه چیز بزنیم.

هرچه می‌توانید به خلق خدا خدمت کنید، به خصوص در این وضعیت اقتصادی نامناسب که مردم از نظر معیشتی در تنگنا هستند، در حد توان از همدیگر دستگیری کنید و مشکلات یکدیگر را رفع نمایید، نکند در نزدیکی و در همسایگی شما افراد گرسنه و نیازمند باشند و شما خبر نداشته باشید و آنان را یاری نکنید!

به دیگران بسیار دعا کنید. حتّی اگر نمی‌توانید مشکلات زندگی مردم را رفع کنید، ‌لاأقل برای آنها دلسوزی کنید و موقع افطار، برای رفع گرفتاری همه مردم دعا کنید.

از همگان تقاضا دارم که در ماه مبارک رمضان، با قرآن کریم، انس داشته باشید. هم قرآن بخوانید، هم تفاسیر آن را ملاحظه کنید و هم در آن تدبّر و اندیشه کنید. نمازهای جماعت، جلسات قرآن و حضور در مساجد را پررنگ‌تر و باشکوه‌تر برگزار نمایید.

در این ماه مبارک، از منبرها و سخنرانی‌‌های مفید استفاده کنید. از نوارهای خوب دینی، استفاده کنید و آگاهی‌ها و اطّلاعات دینی خود را افزایش دهید.

همه وقت خود را صرف تماشای فیلم و سریال‌های تلویزیون نکنید و در این ماه مبارک رمضان، لاأقل نصف آن زمان را به قرآن خواندن و مطالعه کتاب‌های دینی و رفتن به مساجد اختصاص دهید.

پی‌نوشت‌ها:

1] بحارالانوار، ج 55، ص 39 .

2] مستدرک الوسائل، ج 11، ص 258 .

3] الکافی، ج 4، ص 65 .

4] فصّلت / 31-30.

5] مۆمنون / 108.

6] مائده / 27 .

                                                                                                                                            فرآوری : محمدی

بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان

منبع : پایگاه اطلاع رسانی آیت الله مظاهری