از قبر چه خبر ؟

برزخ یعنی حائل و فاصل وعالم برزخ و قبر عالمی است که حد فاصل مرگ و قیامت واقع شده است. همان طور که عالم دنیا ویژگی هایی خاصی دارد، برای عالم برزخ نیز خصوصیات و ویژگی هایی است که با عالم دنیا کاملاً متفاوت است. اینک به پاره ای از این ویژگی ها اشاره کرده وبخشی دیگر از آن را در نوشتار بعدی می آوریم ، س ما را همراهی کنید .

1- چگونگی برزخ برای افراد مختلف از نظر ایمان و کفر:

مطابق روایات متعدد، «سوال قبر» که یکی از ویژگی های عالم برزخ است، مربوط به کسانی است که ایمان خالص و یا کفر خالص دارند، ولی سایر مردم، سوال قبر ندارند. البته این مطلب به آن معنی نیست که دسته سوم، برزخ ندارند. بلکه تنها در مورد سوال قبر، متعرض آن ها نمی شوند. ولی از روایات، فهمیده می شود که «فشار قبر» به عموم مردم (جز اندکی از اولیاء خدا) می رسد.

ابوبکر حضرمی  گوید: از امام صادق (علیه السلام) پرسیدیم مَن المسئولون فی قبورهم: «چه کسانی در قبر، از آنها سوال می شود؟» امام (علیه السلام) در پاسخ فرمود: «از کسانی که ایمان خالص، یا کفر خالص دارند.»[1] بعضی معتقدند این روایت و روایت های مشابه آن، با روایات بسیاری که در مورد سوال قبر از عموم مردم نقل شده تعارض دارد، از این رو بعضی از علماء گفته اند: «منظور، سوال خاص است که مخصوص مومن خالص و کافر خالص می باشد، و یا اینکه مثلاً در مورد اصل نماز، روزه، حج و ولایت از عموم مردم سوال می شود، زیرا مستضعفین فرهنگی و ناآگاهان در مورد جزئیات معذورند.[2]

2- سوال دو فرشته نکیر و منکر در قبر:

وقتی انسان از دنیا رفت، مطابق روایات بسیار، دو فرشته به نام های «ناکر» و «منکر» و یا نکیر» و «منکر» به سراغ او می آیند و با طرح سوالاتی، به بازجویی می پردازند و در حقیقت نخستین دادگاه او بعد از مرگ شروع می شود. عجیب اینکه رسول خدا (صلی الله علیه و اله وسلم) فرمود: «إنّ القبرأول منازل الآخرة، فإن نجامنه، فما بعده اسیرمنه، و ان لم ینج منه فما بعده لیس أقل منه: قبر، نخستین منزل از منزل های آخرت است، اگر انسان در این منزل نجات یافت، راه نجات در منزل های بعدی، آسان تر است و اگر از این منزل نجات نیافت، راه نجات در منزل های بعدی کمتر و سهل تر از آن نیست».[3]

چگونگی برخورد نکیر و منکر با میت، بر اساس میزان ایمان و انحراف او است، و چهره آن ها در برخورد با مومن خالص، با چهره آن ها در برخورد با کافر خالص، تفاوت دارد. چنانکه ابوبصیر از امام صادق (علیه السلام) پرسید: «آیا این دو فرشته بر مومن و کافر، به یک صورت وارد می شوند؟ امام (علیه السلام) فرمود: «نه».[4] و نیز باید توجه داشت که پاسخ میت به سوالات نکیر و منکر براساس همان روحیه و باطنی است که او در دنیا داشته است.

اموری که بعد از مرگ از انسان می پرسند:

روایات در حد تواتر است که انسان بعد از مرگ، هنگامی که در قبر قرار می گیرد، دو فرشته نکیرو منکرنزداو آمده و از او سوالاتی می کنند. اما اموری که از او می پرسند چیست؟ با بررسی روایات چنین به دست می آید که آن ها امور ذیل را می پرسند:

1- خدایت کیست؟ 2- پیامبرت کیست؟ و رهبر و امامت کدام است؟ 3- دینت چیست؟ 4- عمرت را در چه راهی به پایان رساندی؟ 5- اموالت را از چه راهی به دست آوردی و در چه راهی به مصرف رساندی؟[5] 6- قبله ات کدام است؟ 7- کتاب آسمانی تو چه نام دارد؟ 8 و 9- نماز و زکات 11 و 12- روزه و حج.[6]

3- فشار قبر:

حقیقت فشار قبر به خوبی برای ما روشن نیست. علامه مجلسی (ره) در حق الیقین فرموده: فشار قبر و ثواب و عقاب آن فی الجمله اجماعی جمیع مسلمانان است.[7] دورنمای فشار قبر عبارت از آن است که وقتی جنازه انسان را در میان قبر می گذارند، او خود را در تنگنای تاریک و وحشت آور قبر می نگرد و در فشار و زحمت بسیار سختی قرار می گیرد. حال آیا روح او در فشار قرار می گیرد مانند شخصی که حکم اعدامش صادر شده و شب آخر، خود را در فشار سخت روحی می بیند و یا اینکه قالب مثالی، یعنی روح و جسم لطیف او (شبیه عالم خواب) در فشار قرار می گیرد و یا اینکه روح با همین جسد دنیوی رابطه برقرار کرده و خود را در فشار می نگرد؟ هر سه قول گفته شده است.[8] از بعضی روایات، قول سوم استفاده می شود. علامه مجلسی (ره) می فرماید: و إنّما السئوال و الضغطة فی الاجساد الأصلیة و قدیر تفعان عن بعض المومنین: همانا سوال قبر و فشار قبر در جسدهای (بدن های) اصلی صورت می گیرد و این دو از بعضی مومنان برداشته می شود.[9] به هر حال، اصل «فشار قبر» مسلّم است که البته نسبت به افراد از نظر مدت و چگونگی و شدت و ضعف، تفاوت دارد. و طبق بعضی از روایات، امام صادق (علیه السلام) فرمود: «کسی از مومنان که بعدازظهر پنج شنبه تا قبل از ظهر روز جمعه از دنیا برود، خداوند او را از فشار قبر، پناه می دهد.» [10]

در این جا این سوال پیش می آید که آیا آنان که چندین روز به دار آویخته شده اند و در میان قبر نرفته اند و گاهی در همان بالای دار می مانند تا نابود می گردند، و یا کسی که سوخته و خاکستر می شود و قبر ندارد و یا کسی که در دریا از بین می رود، فشار قبر دارند؟ پاسخ اینکه: اتفاقاً همین سوال را در مورد انسان به دار آویخته از امام صادق (علیه السلام) پرسیدند. آن حضرت در پاسخ فرمود: «آری، پروردگار زمین همان پروردگار هوا است، خداوند به هوا وحی می کند، هوا او را سخت تر از فشار قبر، فشار می دهد.»[11]و[12][1] -

مطابق بعضی از روایات، شهیدان در عالم قبر، مورد بازخواست و رنج و زحمت قرار نمی گیرند، و راز این مطلب را شخصی از امام صادق (علیه السلام) پرسید. آن حضرت در پاسخ فرمود: «کفی با لبارقة فوق رأسه فتنة: همان جای شمشیری که بر سر او هست (که بر اثر زخم آن، به شهادت رسیده) برای زحمت  او کافی است.»[13]

این روایت بیانگر اوج مقام شهید است که حتی در عالم قبر، مورد باز خواست و زحمت قرار نمی گیرد. و طبق بعضی از روایات، گنهکار ناپاک، آن چنان سخت در فشار قبر قرار می گیرد که از شدت فشار، مغز سرش از ناخن های پاهایش خارج می گردد. [14] و[15]

چکیده سخن:

در عالم برزخ اتفاقات مختلفی رخ می دهد که دو فرشته نکیر و منکر از جانب خداوند مأمور سوال و جواب از انسان ها هستند و از اموری مانند خدا و پیامبر و قبله و دین و کتاب آسمانی و نماز و روزه و ... می پرسند. از مسائل دیگر فشار قبرآنکه بین افراد از نظر مدت و کیفیت و شدت و ضعف، تفاوت وجود دارد و به درجه ایمان و کفر افراد بستگی دارد.

پی نوشت ها :

1- فروع کافی/ ج3/ ص 237

2- لئالی الاخبار / ج 5 / ص31

3 - بحارالانوار/ ج3/ ص 242

4-فروع کافی /ج3/ ص 239

5- بحارالانوار/ ج6 /ص 233 و264

6- لئالی الاخبار/ ج5/ ص 30- بحارالانوار/ ج6/ ص 266-

7- معاد/ شهید دستغیب/ ص 47

8- معاد از نظر روح و جسم/ آیت الله فلسفی/ج1/ ص 261

9- بحارالانوار/ ج6 / ص 270

10- همان/ ص 242 و 221

11- فروع کافی/ ج3/ ص 241

12 - معاد/ شهید دستغیب/ ص 150

13- وسائل الشیعه/ ج11/ ص 14

14- لئالی الاخبار/ ج5/ ص 29

15- عالم برزخ در چند قدمی ما/ محمد محمدی اشتهاردی/ صفحه 106- 101 و 110- 109

                                                                                                                                           فرآوری: فاطمه موسوی

منابع:

1- معاد/ شهید دستغیب

3-     عالم برزخ در چند قدمی ما / محمد محمدی اشتهاردی