تبیان، دستیار زندگی
استهلال تلاش برای رؤیت هلال ماه را گویند. این عمل دارای ارزش نجومی است، زیرا ماه قمری ممکن است ۲۹ یا ۳۰ روز باشد و مشاهده ماه نو گاه کاری دشوار و نیازمند محاسبات نجومی است. از نظر اسلام نیز این کار مهم و مستحب محسوب می‌شود. زیرا مناسبت‌های دین اسلام بر مب
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

راههای اثبات اول ماه

رمضان


استهلال تلاش برای رۆیت هلال ماه را گویند. این عمل دارای ارزش نجومی است، زیرا ماه قمری ممکن است 29 یا 30 روز باشد و مشاهده ماه نو گاه کاری دشوار و نیازمند محاسبات نجومی است. از نظر اسلام نیز این کار مهم و مستحب محسوب می‌شود. زیرا مناسبت‌های دین اسلام بر مبنای گاه‌شمار قمری تنظیم شده است.

اول ماه به پنج چیز ثابت می‎شود:

اول ـ آن كه خود انسان ماه را ببیند.

دوم ـ آن كه عده‎ای كه از گفته آنان یقین یا اطمینان پیدا می‎شود، بگویند ماه را دیده‎ایم، و هم چنین است هر چیزی كه به واسطه آن یقین پیدا شود.

سوم ـ آن كه دو مرد عادل بگویند كه در شب ماه را دیده‎ایم به شرط این كه صفت ماه را برخلاف یكدیگر نگویند و قول آنها قابل تصدیق باشد، پس اگر برخلاف هم صفت ماه را بگویند یا هوا ابر باشد و یا اگر آسمان صاف باشد هیچ كس غیر از دو نفر نبیند كفایت نمی‎كند.

چهارم ـ آن كه سی روز از اول ماه شعبان بگذرد كه به واسطه آن، اول ماه رمضان ثابت می‎شود، و سی روز از اول رمضان بگذرد كه به واسطه آن، اول ماه شوال ثابت می‎شود.

پنجم ـ آن كه حاكم شرع حكم كند كه اول ماه است.

البته قابل ذکر است که برخی مراجع از جمله آیات عظام خویی، سیستانی، صافی و ...تنها چهار شرط اول را تایید می‌کنند. در مقابل برخی مراجع دیگر از جمله آیات عظام اراکی، گلپایگانی، خمینی، منتظری، مکارم شیرازی و بهجت شرط پنجم را هم می پذیرند یعنی معتقدند اول ماه به حکم حاکم شرع نیز ثابت می‌شود مگر اینکه فرد مطمئن باشد که حاکم شرع اشتباه کرده است.

این نکته نیز قابل توجه است که به اعتبار دورى افقها ممكن است اوّل ماه در ممالك و شهرها مختلف باشد، بنابراین، امكان دارد هلال ماه رمضان پیش از عراق (و ایران) در حجاز دیده شود، یا اینكه در عراق پیش از ایران دیده شود، روى این حساب هر افقى داراى حكمى مخصوص به خود است.

در این مجال تعدادی از سوالاتی را که در این مورد از برخی مراجع عظام پرسیده شده همراه با پاسخ آنها می آوریم:

سۆال: اول ماه و آخر ماه قمری را در مناطق مختلف دنیا چگونه تعیین می کنند؟ با ادله بیان کنید.

جواب: اول ماه قمری با ظهور هلال آغاز می شود و این نشانه در تمام نقاط مختلف جهان قابل رۆیت است و طبیعی ترین علامت محسوب می شود و در روایتی نسبت به ماه مبارک رمضان می فرمایند: «صم للرۆیه و افطر للرۆیه» یعنی با رۆیت هلال رمضان روزه بگیر و با رۆیت هلال شوال افطار کن. (ر.ک: توضیح المسائل 12 مرجع، ج 1، ص 996، م 997)

سۆال: اگر شخص شیعه مذهبی در ایران بدون اینکه ماه را رۆیت کند، طبق کشورهای عربی که اول ماه را زودتر اعلام می کنند به آنها اقتدا کند و روزه بگیرد، حکم چیست؟

جواب: به نظر برخی از مراجع به صرف اثبات هلال ماه در بلد دیگری نمی توان یقین به شروع و یا اتمام ماه رمضان در محل دیگر نمود بلکه هلال ماه با دیدن خود شخص یا دیگران در همان شهر و مناطق نزدیک به آن و یا حکم مجتهد جامع الشرایط ثابت می شود و اگر کسی قبل از ثبوت اول ماه شوال به طریق فوق روزه را افطار نماید علاوه بر قضا، کفاره هم دارد. البته به نظر بعضی دیگر از فقها، اثبات ماه در یک محل برای کشورهائی که شب مشترک دارند کافی است. لکن در همین مورد هم باید اطمینان به رۆیت ماه در آن کشور باشد. (ر.ک: توضیح المسائل 12 مرجع، ج 1، ص 994، م 1735)

سۆال: آیا پیشگوئی منجمین در اثبات اول ماه مثمر ثمر است؟

جواب: اول ماه با پیشگوئی منجمین ثابت نمی شود. ولی اگر از گفته آنان یقین پیدا شود، باید به آن عمل شود. (ر.ک: توضیح المسائل 12 مرجع، ج 1، ص 998، م 1732)

سۆال: اگر دو فرد عادل بگویند که شب پیش ماه رۆیت شده و ما روزه نبوده ایم آیا چیزی بر گردن ما ثابت می شود؟

جواب: باید روزه آن روز را قضا نمایید. (ر.ک: توضیح المسائل 12 مرجع، ج 1، ص 999، م 1734)

سۆال: اگر شک کنیم که روز آخر ماه رمضان است یا اوّل شوال چه باید بکنیم؟

جواب: آن روز در حکم ماه مبارک رمضان است و باید روزه بگیرید. ولی اگر پیش از مغرب بفهمید که اول شوال است باید افطار نمائید. (ر.ک: توضیح المسائل 12 مرجع، ج 1، ص 1000، م 1737)

سۆال: اگر یک مرجعی در شهری اعلام رۆیت ماه کند مردم شهرهای دور مثل دزفول می توانند عمل کنند یا خیر؟

جواب: مجرد دوری سبب اختلاف نیست اگر دو شهر قریب الافق باشند دیدن ماه در یکی برای دیگری کافی است و گرنه کافی نیست. (ر.ک: توضیح المسائل 12 مرجع، ج 1، ص 999، م 1735)

سۆال: در جمهوری اسلامی ایران اگر رادیو مثلا خبر دهد که در شهری ماه را دیده اند آیا مسلمانها در سر تا سر ایران می توانند عید بگیرند یا نه؟

جواب: اگر اطمینان پیدا شود به رۆیت هلال از هر طریق که باشد نسبت به آن بلد و بلاد هم افق و بلاد غربی حجت است. (ر.ک: توضیح المسائل 12 مرجع، ج 1، ص 999، م 1735)

فرآوری: آمنه اسفندیاری

بخش احکام اسلامی تبیان


منابع:

سایت اندیشه قم

سایت  آوینی

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.