توقیع چیست؟

توقیع در لغت، به معنای «نامه را نشان کردن» و نوشتن عبارتی در ذیل نامه و نوشته است؛ همچنین پاسخ‏های نوشته‌ شده بزرگان و دولتمردان به پرسش‌ها و درخواست‏های نوشتاری كه از ایشان می‏شود (1) را توقیع می‌گویند.

از بررسی نوشته‌های تاریخی به دست می‌آید که از زمان‏های دور، بین حاكمان و فرمانروایان، توقیع نویسی رواج داشته و موارد فراوانی از توقیعات آن‌ها در متن‌های تاریخی ثبت و ضبط شده است. افزون بر موارد پیشین، در منابع روایی، فقهی و تاریخی شیعه نیز سخن از توقیع به چشم می‌خورد. توقیع در این کتاب‌ها به طور عمده، به قسمتی از نوشته‏های پیشوایان دینی علیهم السلام گفته شده است که برای پیروان خود نوشته‌اند.

امروزه بـه سبــب کــاربرد بیشتر توقیعات در منابع مهدویّت، هنگامی كه سخن از «توقیع» به میان می‏آید، ذهن به توقیعات آخرین پیشوای معصوم، حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف، متوجه می‌شود؛ اما باید دانست که از امامان دیگر علیهم السلام نیز نوشته‏هایی با عنوان توقیع صادر شده است.(2)

دربــاره چگــونگی صــادر شـدن توقیعات از سوی حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف، آگاهی روشنی در دست نیست؛ اما بدون شك، بسیاری از این توقیعات، به ‌گونه‏ای غیر متعارف صادر شده است؛ به نحوی كه می‏توان گفت: صدور آن‌ها به طور عادی و از شخص معمولی صورت نگرفته است.

افــزون بــر کــرامت‌های حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف در صادر شدن توقیعات، در متن توقیعات نیز موارد فراوانی از کرامت به چشم می‏خورد كه بیشتر به صورت آگاهی‌بخشی غیبی از حوادث آینده، اتفاقات پنهانی، شفای بیماران و مانند آن می‏باشد.

همچنین موضوعات مندرج در توقیعات، گسترة وسیعی را در بر می‏گیرد؛ از معارف و حقایق دینی گرفته تا امور تربیتی و برنامه‏های زندگی فردی و اجتماعی و... .(3)

پی نوشتها:

1. لغت‏نامه علی اكبر دهخدا، ج5، ص7145.

2. محمد بن یعقوب كلینی، الكافی، ج1، ص145، ح4؛ كشف الغمة، اربلی، ج3، ص36.

3 . خدامراد سلیمیان، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص143-148، با تلخیص.

منبع: مجله امان شماره 36