سرنوشت جامعه ها به روایت قرآن

---

قرآن در باره سرنوشت جامعه ها به روشنى سخن گفته است و با ملاحظه آیاتى كه در این زمینه وارد شده است مى توان نظریه قرآن را در جهات مختلف مسأله دریافت .

ما در این مقاله آیات ده‌گانه اى را كه در موضوع سرنوشت جامعه ها وارد شده است در چند بخش مطرح مى كنیم:

1. صالحان وارثان زمین مى شوند

آینده نگرى انسان او را وادار مى كند كه از آینده جهان و سرنوشت بشر خبرى به دست آورد، زیرا از سپیده دم تاریخ ، نزاع و نبرد پیوسته ى میان حق و باطل برقرار بوده و پیروزى دست به دست مى‌گشت و به تعبیر قرآن:

(...وتِلكََ الأَیّامُ نُداوِلُها بَیْنَ النّاس...)[آل عمران/140]

«ما ایام و روزهاى (شیرینى و پیروزى) را میان مردم دست به دست مى گردانیم».

با این كه روش تاریخ بشر تاكنون به صورت مبادله پیروزى بوده است، ولى قرآن معتقد است مشیت الهى بر این تعلق گرفته كه در آینده، فقط صالحان وارثان زمین خواهند بود، و حكومت جهان و اداره امور را به دست خواهند گرفت و حق و حقیقت در موضع خود استوار خواهد بود و باطل بر آن پیروز نخواهد شد و همه جهانیان زیر لواى حكومت صالحان قرار خواهند گرفت و حكومت واحدى بر جهان مستولى خواهد شد چنان كه مى فرماید:

(وَلََقَدْ كَتَبْنا فِى الزَّبُور مِنْ بَعْدِ الذِّكْر أَنَّ الأَرْض یَرِثُها عِبادى الصّالِحُون)[انبیاء/105]

«ما در كتاب زبور، پس از «ذكر»(شاید مقصود تورات باشد) چنین نوشتیم كه در آینده صالحان و پاكان وارثان زمین خواهند بود و صفحه جهان براى ابد از لوث وجود افراد ناصالح پاك خواهد شد».

و در آیه دیگر باز مى فرماید:

(وَعََدَ اللّهُ الَّذِینَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَعَمِلُوا الصّالِحات لَیَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِى الأَرْضِ كَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِینَ مِنْ قَبْلِهِمْ...)[نور/55]

«خداوند به افراد با ایمان از شما كه داراى عمل نیك هست، وعده قطعى داده است كه آنان را خلیفه وجانشینان خود در روى زمین قرار خواهد داد».

جانشینى این گروه از خداوند یا از پیشینیان در روى زمین، همان قیام به تدبیر امور زندگى، و برقرارى عدل و عدالت در اجتماع و توسعه عمران و آبادى در زمین است.

در آیه سوم، سرانجام را از آن تقوا پیشگان مى داند و یادآور مى شود كه:(...وَالعاقِبَةُ لِلتَّقْوى)[طه/132]: «عاقبت از آن متقین است».

2. استقرار آیین خدا و گسترش امنیت در جهان

قرآن در دو مورد از برقرارى آیین اسلام در جهان، و پیروزى آن، بر دین هاى دیگر خبر داده است و این گزارش غیبى تاكنون محقق نگردیده و طبق روایات، ظرف تحقق آن، دوره دیگرى است كه در آن، آخرین وصى پیامبر حضرت مهدى (علیه السلام)زمام امور را بدست مى گیرد و اسلام را در سراسر شرق و غرب منتشر مى سازد چنان كه مى فرماید:

(هُوَ الَّذِى أَرْسَلَ رَسُولهُ بِالهُدى وَدِین الحَقّ لِیُظْهِرَهُ عَلى الدِّینِ كُلِّهِ وَلَوْ كَرِهَ الْمُشْرِكُون)[توبه/33 و صف/9]

«او است كه پیامبر خود را با هدایت ها و آیین استوارى فرستاده است تا دین حق را بر تمام دین ها پیروز گرداند هر چند گروه مشرك آن را دوست نداشته باشند».

در آیه دیگر، همین مطلب به تعبیر دیگر و این كه «نور خدا خاموش شدنى نیست»، وارد شده است چنان كه مى فرماید:

(یُرِیدُونَ لِیُطْفِئُوا نُورَ اللّه بِأَفْواهِهِمْ وَاللّهُ مُتِمُّ نُورِهِ وَلَوْ كَرِهَ الكافِرُون)[صف/8]

«مى خواهند نور خدا را با دهان هاى خود خاموش كنند، خداوند نور خود را به پایان مى رساند هر چند كافران دوست نداشته باشند».

3. پیروزى پیامبران

پیامبران در طول تاریخ براى اشاعه مكتب خود، مجاهدت ها وكوشش ها كرده اند، ولى هرگز نتوانسته اند مكتب خود را در سراسر جهان پیاده كنند و در هر عصرى گروه هاى بى شمارى به مخالفت با پیامبران برخاسته و سد راه آنان بودند.

ولى قرآن مبارزه هاى اهل باطل را با مكتب حق یك مبارزه موقت تلقى مى كند و معتقد است كه سنگرهاى باطل سرانجام فرو ریخته وبرنامه پیامبران در جهان گسترش پیدا خواهد كرد.

قرآن این حقیقت را طى آیاتى بیان مى كند:

(إِنّا لَنَنْصُرُ رُسُلنا وَالَّذِینَ آمَنُوا فِى الحَیاةِ الدُّنْیا وَیَوم یَقُومُ الأَشهاد)[غافر/51]

«ما پیامبران و فرستادگان خود وافراد با ایمان را در دنیا و روز قیام گواهان كمك مى كنیم».

قرآن در آیه دیگر از تعلق مشیت الهى بر پیروزى پیامبران در آینده سخن مى گوید آنجا كه مى فرماید:

(وَلَقَدْ سَبَقَتْ كَلِمَتُنا لِعِبادِنا المُرْسَلین * انّهُمْ لَهُمُ المَنْصُورون * وَإِنَّ جُنْدَنا لَهُمُ الغالِبُون)[صافات/171 ـ 173]

«اراده و مشیت ما به پیروزى پیامبران تعلق گرفته است، آنان كمك شدگان هستند و سپاه ما (سپاه توحید) پیروز است».

و در آیه دیگر مى فرماید:

(كَتَبَ اللّهُ لأَغْلَبَنَّ أَنَا وَرُسُلى...)[مجادله/21]

«خداوند بر خود واجب و لازم شمرده است كه او و پیامبران او بر قواى كفر غلبه كنند».

4.  در مبارزه حق و باطل، حق، همواره پیروز است

آیات قرآن نه تنها نظام تكوین را نظام خیر، و غلبه خیر بر شر مى داند، بلكه سرانجام، نظام اجتماعى انسان را نظام استوار مى داند كه در آن نظام توحید بر نظام شرك و طاغوت غلبه كرده و پیروزى از آن صالحان و راستگویان خواهد بود از این جهت مى فرماید:

(بَلْ نَقْذِفُ بِالحَقِّ عَلى الباطِلِ فَیَدْمَغُهُ فَإِذا هُوَ زاهِق...)[انبیاء/18]

«ما حق را بر باطل مى زنیم و آن را نابود مى سازیم ناگهان آن پوچ و تباه است».

قرآن در آیه دیگر حق و باطل را به آب وكف تشبیه مى كند و باطل بسان كف بر دوش حق سوار مى شود و با حركت حق، حركت مى كند، امّا دیرى نمى پاید باطل هاى كف گونه فرو كش كرده وحق وحقیقت بسان آب حیات در دلها باقى مى ماند آنجا  كه مى فرماید:

(...أَمّا الزَّبَدُ فَیَذْهَبْ جُفاءً وَأَمّا ما یَنْفَعُ فَیَمْكُثُ فِى الأَرض...)[رعد/17]

«كف ها روى آب نابود مى شوند و آنچه براى مردم مفید است در زمین باقى مى ماند».

5. كمك هاى غیبى در سرانجام جامعه ها

قرآن معتقد است كه در سرانجام جامعه ها، افراد، فداكارى پیدا مى شوند كه با تمام قدرت در عزت اسلام و ذلت كفر مى كوشند و از این طریق به گروهك ها هشدار مى دهد كه اگر از جاده مستقیم توحیدمنحرف شوند و به وادى جاهلیت بازگردند، هرگز آیین حق با انحراف آنان نابود نمى شود، و در طول تاریخ كه جامعه انسانى رو به كمال است افرادى پیدا مى شوند كه خداوند آنان را دوست دارد و آنان نیز خدا را دوست دارند، آنان در مقابل گروه با ایمان متواضع و در برابر كافران عزیز و سركشند، در راه خدا كوشش مى كنند و از سرزنش سرزنش كنندگان نمى ترسند، آنجا كه مى فرماید:

(یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا مَنْ یَرْتَدَّ مِنْكُمْ عَنْ دِینهِ فَسَوفَ یَأتِى اللّه بِقَوم یُحِبُّهُمْ وَیُحِبُّونهُ أَذِلّة عَلى المُۆْمِنین أَعِزَّة عَلى الكافِرینَ یُجاهِدُونَ فِى سَبیلِ اللّهِ وَلا یَخافُونَ لَومة لائِم...)[مائده/54]

فرآوری : زهرا اجلال

بخش قرآن تبیان

منبع :

سایت حوزه ، بیانات آیت الله جعفرسبحانی