از صورت هم رد نشویم

مصاحبه ی اختصاصی تبیان با خانم منیره پرورش

منیره پرورش به تازگی مجموعه شعر« هی! تو یک هجا بودی من بیدارت کردم» را توسط انتشارات آفشید منتشر کرده است. وی پیش از این کتاب های « من، تو مقصر ویرگول است»،« چتری برای خاک» و « فقط همین نیست » را در کارنامه شعری خود دارد.

خانم پرورش به نظر شما آیا ادبیات می تواند در اینترنت برای خود ساحت مستقلی داشته باشد؟

نظر من هم مثبت است و هم خیر، برخورد با شعر مهم است. هر نویسنده ای اگر خودش را وامدار ادبیات بداند چرا که نه، ادبیات می تواند در اینترنت هم ساحت خودش را پیدا کند. در غیر این صورت خیر.

در حدود 10 – 12 سالی است که از ورود اینترنت به جامعه ما می گذرد به نظر شما در این مدت زمان آیا توانسته ایم ادبیات خاص اینترنتی تولید کنیم؟

درست است هر چیزی زمان خودش را لازم دارد اما آنچه از ظواهر امر بر می آید این است که ادبیات اینترنتی ما در فراز و فرود است. ما یک مسیر مناسبی را در این راه طی نمی کنیم. در اکثر رسانه ها می بینیم که کتاب های الکترونیکی یا پی دی اف منتشر می شود اما هیچ کس حس مسئولیت به آنها ندارد و کاربران به نوعی با آن بر خورد می کنند که به نظر می رسد اگر کتاب کاغدی بود بهتر و قابل دسترس تر بود تا به این شکل. در هر حال تاثیر کاغذی بودن کتاب هنوز در جامعه بازتاب بهتری دارد. این را حتی در مورد روزنامه ها و نشریات هم می شود حس کرد. اما برای شخص خودم فرقی ندارد و می تواند هر دو شکل هم پای هم پیش برود.

دیدگاه برعکس این هم وجود دارد، مخصوصا درمورد روزنامه که اعتقاد بر این است که یک روز بیشتر روی گیشه نیست ولی در سایت ها و خبرگزاری ها، خبر تا چند روز روی صفحه اصلی دیده می شود و بعدها هم هر وقت بخواهید می توانید به آن مراجعه کنید. با این حال آیا می توان گفت فضای اینترنت به گونه ای است که می تواند ادبیاتی تولید کند که تنها در ساحت خودش قابل ارائه باشد و نتواند دامنه اش به فضای بیرون کشیده شود و روی کاغذ ارائه شود؟

به هر حال هر چه جلوتر می رویم استقبال از اینترنت بیشتر می شود و دیگر نمی توان حضور این تکنولوژی را نادیده گرفت اما من فکر می کنم نسبت استقبال از کتاب کاغذی هنوز بیشتر از کتاب الکترونیکی است. این نسبت را من 60 به 40 می دانم. کاغذ هیچ وقت جایگاهش را از دست نخواهد داد.

به نظر شما ادبیات اینترنتی حائز مشروعیت هست یا می تواند باشد؟

ادبیات در اینترنت اصلا مشروعیت ندارد. این نکته ای است که باید به آن اشاره می کردم. امروز من شعر می نویسم و در رسانه قرار می دهم ولی فردا می بینم عین همان شعر را به نام خودشان روی وبلاگ ها یا سایت ها قرار داده اند. البته در حوزه کاغذ هم چنین سوءاستفاده هایی دیده شده است که بهتر قابل ردیابی است. تعجب می کنم از این که به عنوان شاعر تا به این حد باید دایره واژگانی من ضعیف باشد که نتوانم چیزی از خود بنویسم و از روی صورت دیگران رد شوم که این اصلا شکل درستی نیست. شعر« من، تو مقصر ویرگول است» را که من در کتابی به همین نام در سال 80 منتشر کرده ام، به همین صورت ولی با تغییر فعل توسط یکی از دوستان شاعر منتشر شد و ایشان به خاطر روابطی که دارند بهتر توانستند این شعر را در فضاهای مختلف به نام خودشان مطرح کنند. شعر اینگونه تغییر کرده است که« من، تو مقصر ویرگول بود» جالب است که کاریکاتور یک شعر بیشتر از خود شعر مورد استقبال قرار می گیرد. خیلی بد است کسانی که داعیه ادبیات دارند اینگونه رفتار کنند.

البته در این موارد گفته می شود از کلمه به شکل دیگری در جمله استفاده کرده اند.

همه ما اجازه داریم از همه کلمات استفاده کنیم. اما حسی که درونی شما می شود و به زبان شما می آید دل نشین است. سوال این است که چرا من شاعر باید برای یک شعر وجهه خودم را خراب کنم؟ من باید چیزی خلق کنم که از آن خودم باشد. شعر اثر انگشت شاعر است و هر شاعری باید اثر انگشت خودش را بر جای بگذارد. تمام درد ما این است که فقط می خواهیم بنویسیم و هرگز دوست نداریم بخوانیم. اگر خوب بخوانیم می توانیم آن را درونی کنیم و خوب هم بنویسیم. وقتی من برای کتاب صلح شعری نوشتم با این مضمون که جنگ تمام شده است به غارهایمان بر گردیم، از فردای آن روز همه راجع به غار نوشتند. شما رد پای کار خودت را همه جا می توانی ببینی.

از جهتی باید برای شما جای خوشحالی داشته باشد که از اشعارتان اقتباس می شود. به نظر شما راهی برای مشروعیت بخشی و حفظ بهتر نوشته ها در اینترنت وجود دارد؟

کاغذی بودن کتاب تنها از این جهت اهمیت دارد که می تواند مشروعیت به نوشته شما ببخشد و مشروعیت آن را تضمین کند. سند قطعی است وگرنه همه مدعی می شدند که از اول نیما بوده اند. در کتابی که آقای محمد علی سپانلو به نام هزار و یک شعر در آوردند، پنج شعر از من به نام خانم پگاه احمدی منتشر شد. تصور کنید اگر من این اشعار را قبلا به صورت کاغذی منتشر نکرده بودم هرگز نمی توانستم اثبات کنم مال من هستند و اگر به صورت پی دی اف بود هیچ حمایتی از من و شعرم نمی شد. برای من که تیپ جنجالی نیستم هنوز حوزه کاغذی مشروعیت و اعتبار بیشتری برایم دارد.