7عامل بهداشت روان در قرآن کریم

علم با شناسایی اسرار طبیعت، انسان را در ساخت انواع و اقسام امکانات رفاهی یاری داده و تکنولوژی به عنوان رهاورد بزرگ، نقش مۆثری را در آسایش مادی انسان ایفا کرده است. با این حال، آرامش بشر به سبب تهی شدن زندگی او از معنویت، تا حد زیادی خدشه دار شده و همین مسأله بهداشت روانی و سلامت روحی نوع بشر را به خطر انداخته است .

بهداشت روان از جمله نیازهای بشر است ،که مطالعات زیادی در این زمینه انجام شده ،و عمده مباحثش در پیشگیری از بیماری های روحی و روانی است،و تلاش افرادی که در این زمینه فعال هستند،دو چیز است:

1-جست و جو و یافتن عواملی که ممکن است بهداشت روان فرد و جامعه را به خطر بیندازد.

2-شرایطی ایجاد شود ،که افراد جامعه از بهداشت روان برخوردار باشند.

دردنیای امروز شرایط نه تنها در جهت ایجاد آرامش پیش نمیرود ،بله در حال قربانی کردن افراد جامعه است و در این شتاب بی حساب و کتاب ،مذهب و دین سنگری است محکم و دارویی است ،پیش گیرنده و درمانگر برای افرادی به آن پناه میبرند و درسایه ی رحمت الهی ،که در قالب دستورات دینیش ،برای ما ظاهر شده ،به تسکین خاطری شیرین و ماندگار میرسند،چرا که براساس تحقیقات ،مذهبی بودن باعث کاهش خودکشی و طلاق ،یاس و ناامیدی و بسیاری دیگر از اختلالات روحی و رفتاری می شود ،که این عوامل قویی هستند در ایجاد اضطراب در فرد و جامعه.و اصلاح و تقوی و طهارت روحی،از ثمرات پربار مذهب در درون جان ما است.

برخی عوامل ،باعث پیشگیری از اختلال، و ایجاد آرامش در فرد و به تبع آن جامعه می شوند،

قرآن کریم درآیات مبارکش خیلی از آنها را ترسیم فرموده ،که برخی از آنها را در اینجا برای تأمل و اندیشه در عمق معارف قرآنی می آوریم:

1-نماز

إِنَّ الَّذینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ وَ أَقامُوا الصَّلاةَ وَ آتَوُا الزَّكاةَ لَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَ لا خَوْفٌ عَلَیهِمْ وَ لا هُمْ یحْزَنُون‏، كسانى كه ایمان آوردند و اعمال صالح انجام دادند و نماز را برپا داشتند و زكات را پرداختند، اجرشان نزد پروردگارشان است؛ و نه ترسى بر آنهاست، و نه غمگین مى‏شوند(بقره:277)

2-صبر و بردباری

إِلاَّ الَّذینَ صَبَرُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ أُولئِكَ لَهُمْ مَغْفِرَةٌ وَ أَجْرٌ كَبیر ،مگر آنها كه (در سایه ایمان راستین،) صبر و استقامت ورزیدند و كارهاى شایسته انجام دادند؛ كه براى آنها، آمرزش و اجر بزرگى است!(هود:11)

3-تقوی

یا أَیهَا الَّذینَ آمَنُوا إِنْ تَتَّقُوا اللَّهَ یجْعَلْ لَكُمْ فُرْقاناً وَ یكَفِّرْ عَنْكُمْ سَیئاتِكُمْ وَ یغْفِرْ لَكُمْ وَ اللَّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظیمِ، اى كسانى كه ایمان آورده‏اید! اگر از (مخالفت فرمان) خدا بپرهیزید، براى شما وسیله‏اى جهت جدا ساختن حق از باطل قرار مى‏دهد؛ (روشن‏بینى خاصّى كه در پرتو آن، حق را از باطل خواهید شناخت؛) و گناهانتان را مى‏پوشاند؛ و شما را مى‏زمرزد؛ و خداوند صاحب فضل و بخشش عظیم است‏(انفال:29)

و عوامل دیگری که برخی برآی انجام دادن،و بعضی از آنها برای ترک کردن هستد ،که آرامش روانی را تأمین میکنند، و عواملی هستند که اگر خلافشان عمل شود ،به مرور فرد را بیمار وب عد جامعه را دچار تنش می کند مثل،دعا به درگاه خدای متعال،نیکی به اقوام و یتیم ها،خوش زبانی و مهربانی و یا خدای ناکرده فحش و بدزبانی،مسخره کردن دیگران و همه ی گناهانی که می شناسیم و خداوند مارا از انجام آنها برحذر داشته،هرکدام به نوبه خود در ایجاد تنش روانی تاثیر دارند.

4-توکل بر خدا

وَ تَوَكَّلْ‏ عَلَى الْحَی الَّذی لا یمُوتُ وَ سَبِّحْ بِحَمْدِهِ وَ كَفى‏ بِهِ بِذُنُوبِ عِبادِهِ خَبیر؛ و توكّل كن بر آن زنده‏اى كه هرگز نمى‏میرد؛ و تسبیح و حمد او را بجا آور؛ و همین بس كه او از گناهان بندگانش آگاه است!(فرقان:58)

کسی که با توکل برخداود متعال ،حتی اگر در چند قدمی دشمن باشد و فکر کند ،یا مطمئن باشد ،که ممکن است تاچند لحظه بیشتر زنده نباشد ،آرامشش ،همچنان پایدار خواهد بود و نماز که رکن آرام بخش روح و جانش است را ،ترک نخواهد کرد و چنگ به  حبل المتین الهی خواهد زد،که نمونه های فراوانی همه ی ما سراغ داریم که یا خوانده ایم و یا شنیده ایم.

5- دعا و نیایش

در اهمیت دعا همین بس که قرآن کریم از زبان خدا می فرماید: ای پیامبر! به بندگانم بگو اگر نبود دعای شما، پروردگارم اعتنایی به شما نمی کرد: «قُلْ مَا یعْبَأُ بِکمْ رَبِّی لَوْلَا دُعَاوءُکمْ». (فرقان، 77.) به قول استاد حسن زاده آملی: دل بی دعا بها ندارد و دلی بی بها، بها ندارد .

6- قرآن کریم

قرآن کریم خود را در آیات متعدد «شفا» معرفی کرده است. منظور از شفا، شفا از بیماری های روان و قلب است. بیماری هایی از قبیل: کفر، شرک، نفاق، بخل، حسد، کینه و .... یعنی قرآن درمان و شفای آلودگی های معنوی و روانی است «یا أَیهَا النَّاسُ قَدْ جَاءتْکم مَّوْعِظَةٌ مِّن رَّبِّکمْ وَشِفَاء لِّمَا فِی الصُّدُورِ؛ (یونس، 57) ای مردم! اندرزی از سوی پروردگارتان برای شما آمده است، و درمانی برای آنچه که در سینه هاست (درمانی برای بیماری دل های شماست )

7- توبه و استغفار

توجه به آمرزش خداوند و بخشش او؛ یعنی تمامی گناهان قابل آمرزش هستند. تنها وسیله و بهانه ای می خواهد که یکی از آن وسایل توبه است: «وَأَنِیبُوا إِلَی رَبِّکمْ وَأَسْلِمُوا لَهُ مِن قَبْلِ أَن یأْتِیکمُ الْعَذَابُ ثُمَّ لَا تُنصَرُونَ؛ (زمر، 54.) به درگاه پروردگارتان باز گردید و در برابر او تسلیم شوید، پیش از آن که عذاب به سراغ تان آید، سپس از سوی هیچ کس یاری نشوید». توجه به آثار توبه و استغفار؛ هر کس بسیار استغفار کند برای او از هر اندوهی گشایشی و از هر تنگنایی راه نجاتی قرار می دهد.

درست است که در بحبوحه تبلیغات منفی و سم پاشی ها و همچنین بحران اقتصادی هستیم ،اما قرآن همیشه کارآیی خود را داشته است  اگر راهکارهایش را سرلوحه زندگی خود قرار دهیم ،در هنگامه قرار گرفتن در طوفان های بلایا و مصایب هرگز آرامش خود را از دست نخواهیم داد چه برسد به این نسیم ها که می وزند و می روند انسان باید دریا دل باشد دل دریایی را که نسیم بر هم نمی زند .

جا دارد ما به خود نگاه کنیم ،نه معرکه ی جنگ است و نه درحال تیراندازی به سوی ما هستند ،آیا آرامش ما بیشتر است یا جان برکفان جبهه ی هشت ساله ی دفاع مقدس.؟!!

فرآوری : محمدی

بخش قرآن تبیان

منابع : وبلاگ رهپویان قرآن

کتاب نقش باورهای دینی در رفع نگرانی ها ؛ حبیب الله طاهری