شعر، نخستین صدای انقلاب

سخنان حبیبی کسبی شاعر و مسئول اجرایی دفتر شعر حوزه هنری درباره شعر و تاثیرش بر انقلاب:

اولین هنری که توانست به یاری انقلاب بیابد، شعر بود

ما در انقلاب اسلامی شاهد بودیم اولین هنری که توانست به یاری انقلاب بیاید و زبان انقلاب و صدای رسای آن باشد، شعر بود. در تاریخ شعر انقلاب هم با اشعاری با موضوع انقلاب مواجه هستیم که به عنوان شعر خاص از حیث ارزش ادبی شناخته شده اند و از سوی دیگر هم اشعاری را داشته ایم که به مناسبت های مختلف و به شکل های متفاوت بر زبان مردم به عنوان شعار جاری شده اند و نوع دیگر هم شعرهایی بودند که به تصنیف و ترانه تبدیل شده اند که همه را در طول این سال ها شنیده ایم.

اولین قالب هنری و مناسب ترین چیزی که می تواند صدای یک انقلاب باشد، شعر است موسیقی هایی هم که در زمینه اسلامی انقلاب اسلامی ساخته شدند، وابسته به اشعار بودند. می توان گفت که دیوان شاعران انقلاب می تواند روزشماری برای انقلاب باشد. بنابراین پس از گذشتی از انقلاب به لحاظ تاریخی، این اشعار هم ارزش ادبی دارند و هم ارزش اندیشگی و هم تاریخی.

میزان فراگیری یک واقعه تاریخی را می توان  از تأثیری که بر هنر و به طورخاص تر بر ادبیات یک کشور گذاشته، فهمید، از آنجایی که انقلاب اسلامی در هنر و آثار هنری تأثیر فراوانی داشته می توان نتیجه گرفت که انقلاب اسلامی، انقلاب بزرگی بوده است. وقتی این مساله را به اتفاقات کشورهای عربی منطقه تعمیم دهیم، می بینیم که این «بیداری اسلامی» در شعر جامعه تأثیر فراوانی داشته است.

اشعار می توانند سند یک انقلاب به حساب بیایند

شعر به دلیل اینکه می تواند بیان مستقیم وقایع را بکند، می تواند اولین قالب هنری باشد که به کمک انقلاب ها بشتابد و به نوعی صدای انقلاب تلقی شود. در باره کارکرد شعر سروده شده با موضوع اتفاقات سیاسی- اجتماعی، یکی از کارکردهای شعر در همان زمان اتفاقات است که می تواند مردم را تهییج کند، آلام آنها را تسکین دهد، مرهمی بر درد خانواده های داغدار باشد و... با این اوصاف وقتی از زمان وقایع عبور کنیم، شعر این کارکرد خود را از دست می دهد اما با گذشت زمان، قابلیت دیگری می یابند که ارزش تاریخی است. اشعار می توانند سند یک انقلاب به حساب بیایند مثلا کلام «امیری حسین، و نعم الامیر» که از زبان غلام سیه چرده امام حسین (علیه السلام) به شکل مرثیه خوانده می شود یا ابیاتی که امام حسین (علیه السلام) در سوگ قاسم می خوانند نمونه بارز استفاده از شعر در کربلاست. بعد از آن هم ما این روند را داریم و شاعران بسیاری را دیده ایم که درباره واقعه کربلا سروده اند. در انقلاب هم به همین شکل بود، هم در آن زمان شعر انقلاب را داریم و هم بعد از آن، اشعاری را که شاعران غیر معاصر می سرایند. در جنگ تحمیلی نیز باز همین اتفاق می افتد.

سرایش بعد از این اتفاقات نشان می دهد که رویدادهایی چون واقعه عاشورا، انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی، رویدادهایی نبودند که تاریخ مصرف داشته باشند تا هنری که برآمده از آنهاست، تاریخ مصرف داشته باشد؛ چرا که اثرات این اتفاقات در آینده اجتماع تأثیرگذار بوده است و از همین رو هنرهای بر گرفته از این رویدادها، تأثیر خواهند داشت.

از آغاز هر اتفاق تاریخی که به وقوع می پیوست، شاعران آن را به نظم می کشیدند، به طور مثال خود روز عاشورا میان چکاچک شمشیرها می بینیم که دو طرف سپاه، چه به شکل رجز، مفاخره، سوگ و مرثیه از شعر بهره می برند.

طبیعتاً اشعار و آثار هنری هم که امروز با موضوع «بیداری اسلامی» خلق می شوند هم می توانند منشا اثر باشند و هم در آینده می توانند حضور موثری در جامعه خود داشته باشند. شعر انقلاب اسلامی بر شعر «بیداری اسلامی» و بالعکس، بر هم تأثیرگذار خواهند بود. اگر انقلاب ما بر «بیداری اسلامی» تأثیر گذاشته است، یقیناً شعر و ادبیات انقلاب هم  بر شعر و ادبیات این انقلاب ها تأثیرگذار خواهد بود. همان طور که مدعی بودیم، قیام سیدالشهدا (علیه السلام) بر انقلاب اسلامی تأثیر گذاشته و از همین رو ادبیات انقلاب ما بر گرفته از مفاهیم عاشورایی است اگر این اتفاق بیفتد که حتما رخ خواهد داد، شاهدی بر ادعای ماست که «بیداری اسلامی» نشات گرفته از انقلاب اسلامی ایران است.