اندر باید و نباید های جدایی
طلاق در اسلام (1)
طلاق، دو مرتبه است ، باید به طور شایسته همسر خود را نگاهدارى كند (و آشتى نماید)، یا با نیكى او را رها سازد (و از او جدا شود). و براى شما حلال نیست كه چیزى از آنچه به آنها دادهاید، پس بگیرید مگر اینكه دو همسر، بترسند كه حدود الهى را برپا ندارند. اگر بترسید كه حدود الهى را رعایت نكنند، مانعى براى آنها نیست كه زن، فدیه و عوضى بپردازد (و طلاق بگیرد). اینها حدود و مرزهاى الهى است از آن، تجاوز نكنید! و هر كس از آن تجاوز كند، ستمگر است. (بقره ،229)
طلاق از مسایل اجتماعی است که جامعه به آن مبتلا می باشد ؛ ومتأسفانه آمار آن روز به روز افزایش می یابد . اسلام با این آن را « مغبوض ترین حلال » نامیده است ولی گاهی برای جلوگیری از بدتر ( عدم رعایت حدود الهی ) ، جواز می دهد . ودستوراتی حیات بخشی در این زمینه نیز دارد . برای بررسی دستورات اسلام در مورد طلاق ، می بایست در سه حالت قبل،حین و بعد طلاق را بررسی کرد ، تا نگاه حکیمانه اسلام را در یابیم.
قبل از طلاق
مذمت طلاق
اولین نکته ای که باید توجه داشت ، جایگاه طلاق در اسلام است .در قرآن نیز به بحث طلاق ، بیش از دیگر مباحث زندگی زناشویی پرداخته است . طلاق ، از احکامی که به عنوان مبغوض ترین حلال خدا بیان شده است :
قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص ....... وَ مَا مِنْ شَیْءٍ أَبْغَضَ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مِنْ بَیْتٍ یُخْرَبُ فِی الْإِسْلَامِ بِالْفُرْقَةِ یَعْنِی الطَّلَاقَ پیامبر (ص) فرمود ....... هیچ چیز پیش خدا مبغوض تراز خانه ای که در آن اسلام به وسیله جدایی وطلاق خراب شود ، نیست .» (كافى ج 5 ص 328)
قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص أَیُّمَا امْرَأَةٍ سَأَلَتْ زَوْجَهَا الطَّلَاقَ مِنْ غَیْرِ بَأْسٍ لَمْ تَرَحْ رَائِحَةَ الْجَنَّةِ پیامبر ( ص) فرمودند : هر زنی که بدون مشکلی از شوهرش تقاضای طلاق نماید ،هرگز بوی بهشت را نخواهد حس کرد (مستدركالوسائل ، ج 15 ، ص 316 ).
تقدم صبر،بر طلاق
زوج ها بر اثر اختلافاتی که با هم دارند ، مدت ها بایکدیگر دعوا ونزاع دارند . از هم خسته می شوند ، ناامیدانه اقدام به تقاضای «طلاق » می کنند ؛ تصور می کنند که از این زندگی جهنمی نجات خواهند یافت !
آیا راه دیگری وجود ندارد ؟ آیا امکان اصلاح نیست ؟ آیا واقعاً زندگی بعد از طلاق آرامش بخش است ؟
خدا در قرآن ، صبر را وسیله جلب کمک ملائکه معرفی می کند :
بَلى إِنْ تَصْبِرُوا وَ تَتَّقُوا وَ یَأْتُوكُمْ مِنْ فَوْرِهِمْ هذا یُمْدِدْكُمْ رَبُّكُمْ بِخَمْسَةِ آلافٍ مِنَ الْمَلائِكَةِ مُسَوِّمینَ
آرى، (امروز هم) اگر صبر نمایید و تقوا پیشه كنید، و دشمن به همین زودى به سراغ شما بیاید، خداوند شما را به پنج هزار نفر از فرشتگان، كه نشانههایى با خود دارند، مدد خواهد داد! (ال عمران، 125)
ْ وَ أَنْ تَصْبِرُوا خَیْرٌ لَكُمْ وَ اللَّهُ غَفُورٌ رَحیمٌ
و صبر کنید، براى شما بهتر است. و خداوند، آمرزنده و مهربان است. ( نساء ، 25)
در بسیاری از مواقع« گذشت زمان » ،ایجاد تجربه ،در زوج ها نموده ومشکلات خود به خود بر طرف می گردد ؛ وخودنگهداری وصبر نمودن ، موجب تغییر رفتار در همسر می شود.
به تعبیر قرآن در سوره طلاق ، انسان از مشکلات خارج می شود:
وَ مَن یَتَّقِ اللَّهَ یجَْعَل لَّهُ مخَْرَجًا ؛ وَ یَرْزُقْهُ مِنْ حَیْثُ لَا یحَْتَسِبُ وَ مَن یَتَوَكلَْ عَلىَ اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ إِنَّ اللَّهَ بَالِغُ أَمْرِهِ قَدْ جَعَلَ اللَّهُ لِكلُِّ شىَْءٍ قَدْرًا(3)
و هر كس تقواى الهى پیشه كند، خداوند راه نجاتى براى او فراهم مىكند ، و او را از جایى كه گمان ندارد روزى مىدهد و هر كس بر خدا توكّل كند،خداوند كفایت امرش را مىكند .فرمان خود را به انجام مىرساند و خدا براى هر چیزى اندازهاى قرار داده است! ( طلاق ، 3ـ2)
چنان چه ، با صبر و خود نگهداری تغییری در همسرم به وقوع نپیوست ، من در نزد خدا مأجور هستم و با حضرت زهرا(س) محشور می شوم.
گذشت از حقوق خود،افضل از طلاق
پیامد های طلاق آن قدر زیاد وزشت هستند که خدای مهربان در کتاب انسان سازش ، به زن می فرماید اگر از مقداری حقوق خود بگذرد ، بهتر است از آن که طلاق بگیرد :
وَ إِنِ امْرَأَةٌ خَافَتْ مِن بَعْلِهَا نُشُوزًا أَوْ إِعْرَاضًا فَلَا جُنَاحَ عَلَیهِْمَا أَن یُصْلِحَا بَیْنهَُمَا صُلْحًا وَ الصُّلْحُ خَیرٌْ وَ أُحْضرَِتِ الْأَنفُسُ الشُّحَّ وَ إِن تُحْسِنُواْ وَ تَتَّقُواْ فَإِنَّ اللَّهَ كاَنَ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِیرًا(128)
و اگر زنى، از طغیان و سركشى یا اعراضِ شوهرش، بیم داشته باشد، مانعى ندارد با هم صلح كنند (و زن یا مرد، از پارهاى از حقوق خود، بخاطر صلح، می گذرد.) و صلح، بهتر است اگر چه مردم (طبق غریزه حبّ ذات، در این گونه موارد) بخل مىورزند. و اگر نیكى كنید و پرهیزگارى پیشه سازید (و بخاطر صلح، بگذرید)، خداوند به آنچه انجام مىدهید، آگاه است (و پاداش شایسته به شما خواهد داد). (نساء ،128)
در هر صورت اگر زوجین در هر شرایطی از وقوع طلاق جلوگیری کنند به نفع شان است ؛ مگر آن که ادامه زندگی موجب ازبین رفتن حدود خدا شود وانسان به گناه ومعصیت بیفتد ؛ ودر مقابل مشکلات نتوانند صبر نمایند ؛ در این صورت می توانند مبادرت به طلاق کنند به شزط آن رعایت موازینی که در اسلام طرح شده است .
در مقالات بعدی به وظایف حین طلاق وبعد از طلاق پرداخته می شود ؛ با مطالعه این مقالات و در اختیار قرار دادن کسانی که مبتلا هستند ؛ت زندگی آنها را نجات بخشید ویا اآسیب های طلاق را به حداقل برسانید وپیش خدا مأ جور باشید .
غلامعباس خراسانی بخش خانواده ایرانی تبیان