مسجد کوفه(2)

سیماى مسجد كوفه در آیینه ‏ آیات و روایات

آیات فراوانى از قرآن كریم به مسجد كوفه مربوط مى ‏شود كه به شمارى از آنها اشاره مى ‏شود:

الف- " واصنع الفلك باعیننا و وحینا..." (هود/37)

خداوند به حضرت نوح علیه‏ السلام  وحى فرمود: كشتى را به یارى ما - در حضور ما-  و به فرمان ما بساز.

24- امام صادق علیه‏ السلام  فرمود:

حضرت نوح علیه‏ السلام  نجار بود او نخستین كسى است كه كشتى ساخت، او 950 سال قوم خود را ارشاد و هدایت كرد، مردم  دائم او را مسخره كردند، پس نوح از خدا خواست كه احدى از آنها را روى زمین باقى نگذارد. خدا به او وحى كرد كه كشتى را بسازد.

فعمل نوح سفینته فى مسجد الكوفة بیده، فاتى بالخشب من بعد حتى فرغ منها . (32)؛ حضرت نوح كشتى را با دست ‏خود در مسجد كوفه ساخت و تخته‏ها را از راه‏هاى دور آورد تا كار ساختن كشتى به اتمام رسید.

ب - " حتى اذا جاء امرنا و فارالتنور..." (هود/40) ؛ تا هنگامى كه فرمان ما فرا رسید و از تنور آب جوشید.

25- امیرمؤمنان علیه‏ السلام  در ضمن شمارش ویژگى‏هاى مسجد كوفه فرمود:

حضرت نوح كشتى‏اش را آن جا ساخت، از تنور همان جا آب جوشید. خانه‏  نوح و محل عبادت او نیز آن جا بود. در زاویه‏ راست آن آب از تنور جوشید.(33)

26- امام باقرعلیه‏ السلام نیز در این رابطه فرمود: مسجد كوفه  فیه فارالتنور، نجرت السفینة، و هو سرة بابل و مجمع الانبیاء . (34) ؛ در مسجد كوفه از تنور آب جوشید كشتى آن جا ساخته شد، آنجا وسط بابل و محل اجتماع پیامبران است. (35)

27- امام باقرعلیه‏ السلام در حدیث دیگر با تفصیل بیشترى فرمود: مسجد كوفه باغى از باغهاى بهشت است، هزار و هفتاد پیامبر در آن نماز گزارده، سمت راست آن رحمت و سمت چپ آن نیرنگ (36) مى‏باشد. عصاى حضرت موسى، درخت كدوى (حضرت یونس) و انگشترى حضرت سلیمان در آن است. تنور از آن جا جوشید، كشتى در آن جا ساخته شد . آن جا قله‏  شرف بابل و خیمه‏ اجتماع پیامبران است.(37)

28- بر اساس روایات، این تنور همان تنور حضرت آدم علیه‏ السلام  بود كه بعدها به حضرت نوح علیه‏ السلام منتقل شد و محل فعلى آن در سمت راست كسى است كه از باب كنده وارد مسجد شود. (38)

ج -" و قیل یا ارض ابلعى ماء ك..." (هود/44)  سر انجام گفته شد: اى زمین آب خود را فرو بر.

29- امام صادق علیه‏ السلام  در تفسیر این آیه‏  شریفه فرمود: هنگامى كه كشتى نوح به وسط مسجد كوفه رسید خدا به زمین فرمان داد كه آب خودش را فرو ببرد.

فبلعت ماءها من مسجد الكوفة، كما بدء الماء منه . (39) ؛ پس زمین آب خودش را از مسجد كوفه فرو برد، چنان كه در آغاز نیز از همان جا شروع شده بود.

مسجد كوفه از منظر پیشوایان

در مورد ویژگى‏هاى مسجد كوفه از دیدگاه آیات قرآن به همین مقدار بسنده كرده، فضایل برجسته‏ آن را از منظر احادیث وارده از پیشوایان معصوم به صورت فشرده در این جا مى‏آوریم و یاد آور مى‏شویم كه نقل همه‏ احادیث وارده در این صفحات نمى‏گنجد.

31- پیشواى پروا پیشگان، امیرمؤمنان علیه‏ السلام  مى‏ فرماید:

اربعة من قصورالجنة فى الدنیا: المسجد الحرام و مسجد الرسول و مسجد بیت المقدس و مسجد الكوفة. (40)؛  چهار قصر از قصرهاى بهشتى در دنیاست: مسجد الحرام، مسجد النبى، مسجد الاقصى، مسجد كوفه .

32- در حدیث دیگرى به هنگام شمارش قصرهاى چهارگانه فرمود: و مسجد الكوفة و هو قبة الاسلام . (41)  و مسجد كوفه كه آن «قبة الاسلام‏» است.

تعبیر« قبة الاسلام‏» را رسول اكرم صلى‏الله علیه ‏و آله‏ و سلم  در مورد حرم مطهر سالار شهیدان، (42) و جناب سلمان در مورد كوفه (43) به كار برده بودند.

33- امام صادق علیه‏ السلام  فرمود: مسافر در چهار جا مى‏تواند نمازش را كامل بخواند: مسجد الحرام، مسجد النبى، مسجد كوفه، حرم امام حسین صلوات ‏الله علیه . (44)

34- امام صادق علیه‏ السلام  فرمود: اعتكاف روا نیست‏ به جز در مسجدى كه امام عادل در آن جا نماز جماعت اقامه كرده باشد. در مسجد كوفه، در مسجد بصره، در مسجد النبى و مسجد الحرام اعتكاف مانع ندارد.  (45)

35- امیرمؤمنان علیه‏ السلام  فرمود: لا تشد الرحال الا الى ثلاثة مساجد: المسجد الحرام، و مسجد رسول الله صلى‏الله علیه ‏و آله‏ و سلم  و مسجد الكوفة. (46)

بار و بنه‏ ى سفر بسته نمى ‏شود، جز با به سه مسجد: 1) مسجد الحرام، 2) مسجد النبى، 3) مسجد كوفه.

36- فخرالساجدین، زین العابدین، امام سجاد علیه‏ السلام از مدینه منوره، صرفا به قصد نماز گزاردن در مسجد كوفه آمد، چهار ركعت نماز گزارد، آنگاه بر مركب خود سوار شده، راهى مدینه گردید. (47)

37- امام باقرعلیه‏ السلام  فرمود: اگر مردم فضائل مسجد كوفه را مى‏دانستند از راه‏هاى دور زاد و راحله فراهم كرده به سوى آن مى‏شتافتند. (48)

38- امیرمؤمنان علیه‏ السلام  در این رابطه فرمود: و ان مسجدكم هذا لاحد المساجد الاربعة التى اختارها الله لاهلها. (49) ؛ این مسجد شما (مسجد كوفه) یكى از چهار مسجدى است كه خداوند آنها را براى اهل ‏شان برگزیده است.

و در آخرین فراز از همین حدیث فرمود: آن را هرگز فرو نگذارید، با نماز گزاردن در آن به خداوند تقرب بجویید، براى برآورده شدن نیازهاى خود به آنجا روى بیاورید. اگر مردم مى‏دانستند كه چه بركتى در آن هست از همه‏ نقاط زمین به سوى آن مى‏شتافتند، اگر چه با سینه خیز رفتن بر روى برف‏ها باشد. (50)

39- یكى از اصحاب به محضر امیرمؤمنان علیه‏ السلام  آمده عرضه داشت: من زاد و توشه برگرفتم، مركبى تهیه كردم، كارهایم را ردیف نمودم وعازم بیت المقدس هستم .

امیرمؤمنان فرمود: توشه‏ات را برگیر، مركب‏ خود را بفروش، از این مسجد هرگز جدا مشو، كه این مسجد یكى از چهار مساجد برگزیده است.

و در فرازى از آن حدیث فرمود: و یحشر منه یوم القیامة سبعون الفا لا علیهم حساب ولا عذاب. (51) ؛ در روز رستاخیز 70000 نفر از این مسجد برانگیخته مى‏شوند كه بر آنها حساب  و عقابى نیست.

40- امیرمؤمنان علیه‏ السلام  در فراز دیگرى از این حدیث مى‏ فرماید:

و فیه ثلاث اعین یزهرن . . . عین من لبن، و عین من دهن، و عین من ماء . (52) ؛ در مسجد كوفه سه چشمه برق مى‏زند . . . چشمه‏اى از شیر، چشمه‏اى از روغن، و چشمه‏اى از آب.

علامه مجلسى در توضیح این حدیث مى‏ فرماید: این چشمه‏ ها از دیده ما پنهان است تا در زمان حضرت قائم علیه‏ السلام  پدیدار شوند. (53)

آن گاه امیرمؤمنان علیه‏ السلام  دست ‏بر سینه نهاده فرمود: ما دعا فیه مكروب بمسالة فى حاجة من الحوائج الا اجابه الله و فرج عنه كربته. (54) ؛ هیچ غم زده‏اى در این مسجد حاجتى از حوائج‏ خود را از خدا مسالت نمى‏كند جز این كه خداوند او را حاجت روا مى‏كند و اندوه ‏اش را مى‏زداید.

41- امام صادق علیه‏ السلام  در این رابطه فرمود: هر كس حاجتى داردبه سوی مسجد كوفه رود، وضو گیرد، دو ركعت نماز، در هر ركعت ‏سوره‏هاى حمد، فلق، ناس، توحید، حجر، نصر، اعلى و قدر بخواند، تا از نماز فارغ شود، حاجتش به یارى پروردگار برآورده شود. (55)

42- امام صادق علیه‏ السلام  در فرازى از حدیثى فرمود: نعم المسجد الكوفة، صلى فیه الف نبى و الف وصى.  (56) ؛ مسجد كوفه چه مسجد زیبائى است هزار پیامبر و هزار وصى پیامبر در آن نماز گزار بوده‏اند.

43- امام صادق علیه‏ السلام  فرمود: در شب معراج جبرئیل به پیامبراكرم صلى‏الله علیه ‏و آله ‏و سلم عرض كرد: این جایگاه  نماز پدرت آدم و عبادتگاه پیامبران است، در اینجا فرود آى و نماز بگزار. پس آن حضرت فرود آمد و نماز گزارد، آن گاه به سوى آسمان معراج نمود. (57)

44- امام صادق علیه‏ السلام  به صراحت فرمودند: مسجد كوفه از مسجد بیت المقدس (مسجد الاقصى) برتر است. (58)

45- و در همین رابطه فرمود: اگر مردم آنچه را که من از فضیلت مسجد کوفه می دانم می دانستند؛درآن ازدحام می کردند.(59)

46- جبریل امین در شب معراج به رسول اكرم صلى‏الله علیه ‏و آله‏ عرضه داشت: مسجد مبارك كثیرالخیر، عظیم البركة، اختاره الله لاهله و هو یشفع لهم یوم القیامة. (60) ؛ مسجد مبارك، پر فضیلت و پر بركتى است‏ خداوند آن را براى اهلش برگزیده است، این مسجد در روز قیامت‏ براى آنها شفاعت مى‏كند.

47- رسول اكرم صلى‏الله علیه‏ و آله در همین رابطه فرمود: مسجد كوفه در مورد هر كس كه در آن دو ركعت نماز بگزارد در روز قیامت‏ شفاعت مى‏كند. (61)

48- امام صادق علیه‏ السلام از هارون پرسید: با مسجد كوفه چقدر فاصله دارى؟ آیا به یك میل ( حدود دو كیلومتر) مى‏رسد؟ گفت: نه.

فرمود: آیا همه‏ نمازهایت را در آن جا مى‏خوانى؟ گفت: نه.

فرمود: اگر من در آنجا حضور داشتم هیچ نمازى را در هیچ وعده‏اى جز در آنجا نمى‏خواندم .

آنگاه در ضمن شمارش فضیلت‏هاى مسجد كوفه فرمود: ما بقى ملك مقرب ولا نبى مرسل، ولا عبد صالح الا و قد صلى فیه. (62) ؛ هیچ فرشته‏ مقرب، هیچ پیامبر مرسل و هیچ بنده‏  شایسته‏اى نیست جز این كه در آن مسجد نماز گزارده است .

49- امام صادق علیه‏ السلام  در ضمن شمارش فضیلت‏هاى برجسته‏  مسجد كوفه فرمود: ان الصلاة المكتوبة فیه لتعدل الف صلاة، و ان النافلة فیه لتعدل خمس مائة صلاة و ان الجلوس فیه بغیر تلاوة ولا ذكر لعبادة . (63)

نماز واجب در مسجد كوفه معادل با یك هزار، نماز مستحبى معادل با 500 نماز مى‏باشد و نشستن در آنجا بدون ذكر و تلاوت قرآن پاداش عبادت دارد.

50- و در حدیث دیگرى فرمود: صلاة  فى مسجد الكوفة بالف صلاة . (64) ؛ یك نماز در مسجد كوفه معادل یك هزار نماز است.

51- امیرمؤمنان علیه‏ السلام  در همین رابطه فرمود: الصلاة المكتوبة فیه حجة مبرورة  والنافلة فیه عمرة مبرورة . (65) ؛ نماز واجب در مسجد كوفه معادل یك حج مقبول و نماز مستحبى در آن معادل یك عمره‏ مقبول است.

52- امام باقرعلیه‏ السلام  نیز فرمود: یا ابا حمزة، الفریضة فیها تعدل حجة والنافلة تعدل عمرة . (66) ؛ اى ابا حمزه، نماز واجب در آن معادل یك حج و نماز مستحبى معادل یك عمره مى ‏باشد.

53- امیرمؤمنان علیه‏ السلام  در همین رابطه فرمود: النافلة فى هذا المسجد تعدل عمرة مع النبى صلى‏الله علیه ‏و آله‏  و قد صلى فیه الف نبى و الف وصى . (67) ؛ نماز مستحبى در این مسجد معادل یك عمره در محضر پیامبر و نماز واجب در آن معادل یك حج در حضور پیامبر صلى‏الله علیه ‏و آله مى‏باشد. یك هزار پیامبر یك هزار وصى پیامبر در آن نماز گزارده‏اند.

54- امام صادق علیه‏ السلام فرمود: الكوفة حرم الله و حرم رسوله و حرم امیرالمومنین على علیه‏السلام ، الصلاة فى مسجدها بالف صلاة. (68) ؛ كوفه حرم خدا، حرم پیامبر و حرم امیرمؤمنان علیه‏ السلام است، نماز در مسجد آن معادل هزار نماز است.

55- و در حدیث دیگرى فرمود: صلاة فى مسجد الكوفة تعدل الف صلاة فى غیره من المساجد. (69) ؛ یك نماز در مسجد كوفه، معادل یك هزار نماز در دیگر مساجد است.

56- امام باقرعلیه‏ السلام از یك نفر از اهالى كوفه پرسید: آیا تو همه‏ نمازهایت را در مسجد كوفه مى‏خوانى؟ گفت: نه. فرمود: تو شخص محرومى هستى، كه از چنین خیرى در مانده‏اى . (70)

57- و به ابوعبیده توصیه فرمود: هرگز نماز در مسجد كوفه را فرو مگذار. (71)

58- امام رضا علیه‏ السلام  در این رابطه فرمود: الصلاة فى مسجد الكوفة فردا، افضل من سبعین صلاة فى غیره جماعة. (72) ؛ نماز فرادى در مسجد كوفه، از 70 نمازى كه در دیگر مساجد با جماعت ‏خوانده شود بهتر است .

پی نوشت ها:

32- كافى ، ج 8، ص 234/  تفسیر عیاشى، ج 2، ص 306/  تفسیر برهان، ج 5، ص 130، تفسیر كنز الدقایق، ج 6، ص 157 .

33- تفسیرعیاشى، ج 2، ص 308 .

34- تفسیرعیاشى، ج 2، ص 308/  بحارالانوار، ج 100، ص 378/  مجمع البیان، ج 5، ص 247 .

35- علامه مجلسى فرموده: منظور «محل اجتماع پیامبران‏» محل اجتماع پیامبران به هنگام رجعت در هنگامه‏ ظهور امام زمان (عجل‏ الله ‏تعالى ‏فرجه ‏الشریف) مى‏باشد . (مرآة العقول، ج 15، ص 490) .

36- ابن ابى الحدید مى‏گوید: تعبیر نیرنگ اشاره به شهادت خویش در این مسجد مى ‏باشد. (شرح نهج البلاغه، ج 19، ص 133).

37- كافى، ج 3 . ص 493/  تهذیب الاحكام، ج 3، ص 252/  المزارالكبیر، ص 125/ وسائل الشیعه، ج 5، ص 251.

38- مرآة العقول، ج 26، ص 298 .

39- تهذیب الاحكام، ج 6، ص 23/  كامل الزیارات، ص 38/  تفسیر برهان ج 5، ص 134/  تفسیر صافى، ج 2، ص 449/  تفسیر كنزالدقایق، ج 6، ص 174.

40- امالى شیخ طوسى ، ج 1، ص 369/ وسائل الشیعه، ج 5، ص 283.

41- روضة الواعظین، ج 2، ص 409 .

42- كامل الزیارات، ص 269/ بحارالانوار، ج 101، ص 109 .

43- رجال كشى، ص 20/ بحارالانوار، ج 22، ص 386 .

44- كافى، ج 4، ص 586/  تهذیب، ج 5، ص 431/ استبصار، ج 2، ص 335/  كامل الزیارات، ص 249/ مصباح المتهجد، ص 674/ فقه الرضا، ص 161/ وسائل الشیعه، ج 8، ص 528/ مستدرك وسائل، ج 6، ص 545.

45- كافى، ج 4، ص 176/ تهذیب، ج 4، ص 290/ استبصار، ج 2، ص 126/ وسائل الشیعه، ج 10، ص 540/ مستدرك وسائل، ج 7، ص 562.

46- الفقیه، ج 1، ص 150/ خصال، ج 1، ص 143/ وسائل الشیعة، ج 5، ص 257 .

47- كامل الزیارات، ص 27/  مزار شیخ مفید، ص 19/ وسائل الشیعه، ج 5، ص 254/ بحارالانوار، ج 46، ص 65/ مستدرك وسائل، ج 3، ص 23 .

48- كامل الزیارات، ص 28/ مزار شیخ مفید، ص 20/ المزارالكبیر، ص 123/ تهذیب الاحكام، ج 6، ص 32/ وسائل، ج 5، ص 256/ جامع الاخبار، ص 69/ بحارالانوار، ج 83، ص 376 .

49- امالى شیخ صدوق، ص 189/  روضة الواعظین، ج 2، ص 337/  وسائل الشیعه، ج 5، ص 257 .

50- همان .

51- الغارات، ج 2، ص 415 .

52- شرح نهج البلاغه، ج 19، ص 133/ الغارات، ج 2، ص 415/ المزار الكبیر، ص 127 .

53- مرآة العقول، ج 15، ص 487 .

54- كامل الزیارات، ص 33/  بحارالانوار، ج 100، ص 404/ كافى، ج 3، ص 492 .

55- امالى شیخ طوسى، ج 1، ص 416/ وسائل الشیعه، ج 8 ، ص 134/  بحارالانوار، ج 91، ص 346.

56- كافى، ج 3، ص 492/ جامع الاخبار، ص 70/  ثواب الاعمال، ص 30/  الفقیه، ج 1، ص 150/  وسائل الشیعه، ج 5، ص 252/  بحارالانوار، ج 83 ، ص 377 .

57- كافى، ج 8، ص 235/ بحارالانوار، ج 100، ص 387 .

58- تفسیر عیاشى، ج 3، ص 35/  بحارالانوار، ج 100، ص 405 .

59- المزارالكبیر، ص 129/  بحارالانوار، ج 100، ص 395 .

60- المزارالكبیر، ص 129/  بحارالانوار، ج 100، ص 394 .

61- مستدرك وسائل، ج 3، ص 404/  المزارالكبیر، ص 130/  بحارالانوار، ج 100، ص 396 .

62- امالى شیخ طوسى، ج 2، ص 429/  امالى شیخ صدوق، ص 315/  الغارات، ج 2، ص 413/  مستدرك وسائل، ج 3، ص 399 .

63- كافى، ج 3، ص 491/ امالى طوسى، ج 2، ص 429/ روضة الواعظین، ج 2، ص 410/ الغارات، ج 2، ص 413/  مزار شیخ مفید، ص 21.

64- الفقیه، ج 1، ص 147/  مزار شیخ مفید، ص 22/  ثواب الاعمال، ص 30/  كامل الزیارات، ص 29/  مصباح كفعمى، ص 13/  بحارالانوار، ج 99، ص 242 .

65- تهذیب الاحكام، ج 3، ص 251/  وسائل الشیعه، ج 5، ص 260 .

66- الفقیه، ج 1، ص 148/  وسائل الشیعه، ج 5، ص 289 .

67- تهذیب الاحكام، ج 6، ص 32/ مزار شیخ مفید، ص 21/  كامل الزیارات، ص 28/  روضة الواعظین، ج 2، ص 410/  وسائل الشیعه، ج 5، ص 257/  مستدرك وسائل، ج 3، ص 406.

68- كامل الزیارات، ص 29 .

69- تهذیب الاحكام، ج 6، ص 33/  وسائل الشیعه، ج 5، ص 258 .

70- كامل الزیارات، ص 30/  وسائل الشیعه، ج 5، ص 259 .

71- كامل الزیارات، ص 28/  بحارالانوار، ج 100، ص 400 .

72- تهذیب الاحكام، ج 1، ص 25/ كامل الزیارات، ص 31/  ثواب الاعمال، ص 30/  وسائل الشیعه، ج 5، ص 239/  بحارالانوار، ج 83 ، ص 372 .