تبیان، دستیار زندگی
تقریر نویسی یعنی پیاده کردن درس استاد که یکی از بهترین روش های فهم صحیح و کامل درس است.
عکس نویسنده
عکس نویسنده
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

تقریر نویسی

تقریر نویسی ،علما

تقریر نویسی یعنی پیاده کردن درس استاد که یکی از بهترین روش های فهم صحیح و کامل درس است.

محمد جواد عاملی صاحب مفتاح الکرامة، متوفی 1226، را اولین تقریرنویس دانسته اند که تقریرات درس استادش، سیدمحمدمهدی بحرالعلوم، را تألیف کرد. تأکیدها و تشویقهای استادان بزرگ فقه و اصول، به رواج و تقویت این سنّت انجامید.

میرزا حسن شیرازی به نوشته های شاگردانش اهمیت می داد و بهترین تقریر را در حضور دیگران معرفی می کرد. مثلاً، در یکی از دوره های تدریس خود، تقریرات میرزا حبیب اللّه مشهدی را بر دیگر تقریرات ترجیح داد و هنگام تدریس به آن تصریح کرد.[1]

وی همچنین به شاگردان خود سفارش کرد که تقریرات علی روزدری را در اصول فقه، که پسندیده بود، استنساخ کنند.[2]

محمدحسین نائینی نیز به این شیوه توجه ویژه ای داشت و بارها از شاگردان خود خواسته بود که مطالب را تقریر کنند. او پس از مشاهدة تقریرات طلاب ، آنان را راهنمایی می کرد.[3]

 آیت اللّه بروجردی نیز کسانی را که تقریرات خوبی داشتند، تمجید می کرد و به آنان جایزه می داد.[4] بر اثر تلاشهای وی، سنّت تقریرنویسی ــ که بر خلاف حوزة نجف در حوزة قم چندان مرسوم نبود[5]  ــ رایج شد.

شاید فرمایش رسول اکرم صلی الله علیه وآله را که می فرمایند: «قیدوالعلم بالکتابة»[6] ، بتوان برای اثبات روش تقریر نویسی استفاده نمود.

تقریر یا نوشتن درس استاد بسیار مفید است و موجب می شود درس در همان جلسه کلاس در ذهن طلبه بماند.

روش های تقریر نویسی

در تقریر نویسی درس خارج روش های متفاوت و زیادی وجود دارد که ما در اینجا به برخی از آن ها اشاره می کنیم؛

تقریر نویسی ،علما

روش اول: نوشتن کامل درس و اصطلاحا واو به واو در همان جلسه درس

اکنون این روش معمول ترین و شایع ترین روش تقریر نویسی است، به این صورت که طلبه هر آنچه استاد در درس می گوید را به طور کامل و به همان صورت گفتاری و عینا با کلمات استاد می نویسد. البته گاهی بعدها پاکنویس شده و حتی حاشیه ها و نکاتی نیز توسط طلبه به آن اضافه می گردد.

مزایا:

1-       این روش سبب می شود چیزی از قلم نیفتاده و همه فرمایشان استاد تقریر شود.

2-       اگر در مطالعه مطلب به مشکلی برخورد شد می توان با استفاده از توضیحات استاد که در این گونه تقریرات به طور کامل وجود دارد مراجعه نمود و رفع مشکل کرد.

3-       این روش کمک می کند تا دقت به درس بیشتر شود زیرا برای اینکه در تقریر کامل شما باید کامل گوش دهید و دقت کنید تا بتوانید همه آنچه استاد می گوید را بنویسید.

4-       به علت اینکه این روش معمولا به پاکنویس و دوباره نویسی نیاز دارد، خود می تواند یک مطالعه اجباری را در خود جای دهد.

معایب:

1-       برای اینکه طلبه، کلمات استاد را از دست ندهد و بتواند کامل بنویسید بیشتر به نگارش دقت می کند تا فهم درس.

2-       این تقریرات معمولا ساختار گفتاری دارد و تا ویرایش نشود ارزش علمی قابل ارائه ای ندارد.

3-       اگر بلافاصله بعد از درس رونویسی و مطالعه نشود ممکن است قابل مراجعه نباشد.

روش دوم: پیاده کردن مشروح درس بعد از کلاس

در این روش، درس استاد را گوش کرده و بعد از درس شروع به نوشتن آنچه فهمیدیم می کنیم. این روش یکی از بهترین و علمی ترین روش های تقریر نویسی است.

مزایا:

1-       توجه کامل به درس می شود تا اینکه وقت و توجه و انرژی صرف نگارش شود.

2-       می توان بعد از درس، هنگام نوشتن به منابع دیگر مربوطه که استاد معرفی کره مراجعه شود و درسی کامل با شروحی از منابع دیگر تقریر شود.

3-       می توان بعد از تقریر درس، نظریه مختار را نیزآورد که این کار بسیار مفید بوده و طلبه را به سمت اجتهاد سوق می دهد.

معایب:

1-       ممکن است این روش وقت گیر و اندکی خسته کننده باشد.

2-       ممکن است اندکی از بحث استاد فراموش شده و از قلم بیفتد.

3-       این روش باید حتما همان روز انجام شود چراکه با اندکی تأخیر ممکن است مطالب در ذهن نمانده باشد.

روش سوم: نوشتن سرفصل مطالب در جلسه درس

برخی فقط رئوس و سرفصل های مطالب را می نویسند. حال عده ای بعد از کلاس این سرفصل ها را شرح داده و بسط می دهند و برخی نیز به همان مطالب مهم و کلیدی اکتفا می کنند.

مزایا:

1-       فراموش نشدن رشته بحث و مطالب مهم.

2-       به علت اینکه در این روش بعد از درس باید متن را کامل کرد، می توان با مراجعه به شروح ومنابع کمکی این تقریر را کامل کرد که این روش نیز بسیار مجتهدپرور است.

3-       این گونه تقریر، به فهم درس لطمه ای نمی زند چراکه وقت زیادی را برای نوشتن به خود اختصاص نمی دهد.

4-       تمرکز طلبه بر روی فهم درس است تا نگارش.

5-       موجب می شود طلبه بتواند مطالب کلیدی را از کلام استاد استخراج کند و در نتیجه به نکته سنج بودن فرد کمک می نماید.

معایب:

1-       باز هم ممکن است شرح مطالب فراموش شود و نتوان بعد از درس آن ها را تکمیل کرد.

2-       در این روش احتمال دارد طلبه، استدلال های استاد را فراموش کند.

روش چهارم: نوشتن خلاصه درس بعد از کلاس

می توان پس از گوش کردن و استماع کامل فرمایشات استاد در جلسه درس، خلاصه ای از درس را پیاده کرده و با کمک دیگر منابع مرتبط و حاشیه نویسی بر این خلاصه، تقریری کامل از درس ارائه دهیم.

مزایا:

1-       تقویت خلاصه نویسی.

2-       می توان در آینده با صرف کمترین وقت به این خلاصه مراجعه نمود و درس کامل را با خاطر آورد.

3-       موجب رشد قدرت استباط و تجزیه و تحلیل مطالب می شود.

4-       خسته کننده نیست، چراکه به سرعن و درزمان کوتاهی انجام می شود.

معایب:

1-       ممکن است بعضی مطالب درس که استاد در جلسه درس بیان نموده است، فراموش شود.

2-       اگر رجوع به منابع و حاشیه نویسی در این روش وجود نداشته باشد، روشی ناقص است.

3-       بدون پیش مطالعه و یا پیش مباحثه نیز روشی نامطمئن است.

البته ممکن است طلبه ای با تلفیق روش های مذکور، روشی جدید را برای خود ابداع کرده و از آن استفاده نماید. اما آنچه مهم است اینست که نباید این سنت حسنه که از قدما به ما رسیده فراموش شود.


پی نوشت ها :

[1] آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعة ، ج 1، قسم 1، ص 363.

[2] محمدمحسن آقابزرگ طهرانی ، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج 4، ص 379.

[3] عباس میری ، «سیری در زندگانی علمی و سیاسی و اخلاقی نائینی»، ص 413ـ414.

[4] حسینعلی منتظری ، «مبانی و سبک استنباط آیة اللّه بروجردی »، ص249.

[5] محمدجعفر مروج ، «مصاحبه با حضرت آیت اللّه حاج سیدمحمدجعفر مروج »، حوزه ، سال 17، ش 2.

[6] تحف العقول،ص 18؛ مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 58، ص 124.

منابع:

بحار الانوار

تحف العقول

الذریعه الی تصانیف الشیعه

نشریه حوزه

تهیه و تولید : احمد اولیایی ، گروه حوزه علمیه تبیان