تبیان، دستیار زندگی
در این مقاله در مورد عوامل از دست رفتن انگیزه در روزهای پایانی سال تحصیلی صحبت شده و سعی می شود با توجه به روایات و کلام بزرگان علت این امر را یافته و به دنبال درمانی برای آن باشیم.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

خستگی آخر سال

کتاب

در این مقاله در مورد عوامل از دست رفتن انگیزه در روزهای پایانی سال تحصیلی صحبت شده و سعی می شود با توجه به روایات و کلام بزرگان علت این امر را یافته و به دنبال درمانی برای آن باشیم.

به نام خدا

بسیاری از ما زمانی که شروع  به خواندن کتابی می کنیم تمام سعی و تلاشمان بر این است که بتوانیم آنرا به بهترین صورت  مطالعه کنیم . دنبال بهترین استاد برای آموختن هرچه بهتر کتاب هستیم .

اما  روزهای آخر سال که می شود انگیزه ها هم کم کم رو  به تعطیلی می رود ، دیگر حس و حال  روزهای اول سال نیست ! کتاب که همان کتاب است چه اتفاقی می افتد که این شور و حال و نشاط اوایل سال را از دست می دهیم؟

عوامل مختلفی موجب این بی انگیزگی می شود که سعی می کنیم در این نوشتار عوامل آنرا در کلام بزرگان و روایات اهل بیت  علیهم السلام جستجو کنیم.

اصولا از یک نگاه انسانها دو دسته اند: بعضی انسانها ربیعی و بهاری اند ، و بعضی دیگر شتوی و پاییزی اند.

انسان بهاری به اقتضای بهاری بودن، سر سبز و بانشاط است ، اما انسان شتوی و پاییزی، ریزان و زرد و پژمرده و بی خاصیت اند. مانند درخت پاییزی که زیر برگ زرد آن کسی به دنبال میوه نیست.

انسان بهاری نه تنها خود دارای شور و نشاط است، در ارتباطات خود با دیگران نیز آنها را  به شور و هیجان می آورد و به آنها نیرو و قوه ی حرکت می بخشد و دربه ثمر رسیدن آنها نقش بسزایی دارد.

پس یکی از عواملی که نقش مهمی در نشاط علمی ما انسانها دارد  رفت و آمد و معاشرت است بسته به این که با چه دسته از انسانهایی صورت بگیرد.

و از  طرف دیگر در روایات ما با عواملی که نشاط را از زندگی انسان سلب می کند به شدت  مخالفت شده است.

زیاد خوابیدن نشانه بی حالی است

امام صادق علیه السلام می فرماید:

کثرهُ النوم مذهبتهٌ للدین و الدنیا(1)

زیاد خوابیدن و خوش خواب بودن دین و دنیا را از انسان می گیرد.(2)

و همچنین حضرت (علیه السلام) فرمود:

عدو العمل الکسل (3)

دشمن کسالت و سستی در کار باشید. (4) با سستی در درس خواندن و در تمام کارها حتی در کارهای جزئی مبارزه کنید.

امام کاظم علیه السلام می فرماید:

عن ابی الحسن موسی علیه السلام قال: قال ابی علیه السلام لبعض وُلده : ایاک و الکسل و الضجر فانهما یمنعانک من حظک من الدنیا و الآخره(5)

بر حذر  باش از کسالت و ضجر . به درستی که این دو صفت مانع بهره وری تو از دنیا و آخرت است. ضجر یعنی دلتنگی و بی قراری و به تعبیر ما بی حوصلگی.(6) بعضی ها حوصله هیچ کاری را ندارند . اگر درس می خوانند حوصله ی مباحثه ندارند. در پنج شنبه یا تعطیلات حوصله ی مرور درسهای قبل را ندارند. این تعبیر «ولش کن» که در زندگی بعضی ها زیاد است حاکی از بی حوصلگی آنها در تمام شئون زندگی است .

حاصل سستی وتنبلی

در روایتی از حضرت وصی امیرالمومنین علیه السلام  نقل است که فرمود:

إِنَّ الْأَشْیَاءَ لَمَّا ازْدَوَجَتْ ازْدَوَجَ الْكَسَلُ وَ الْعَجْزُ- فَنُتِجَ مِنْهُمَا الْفَقْر(7)

وقتی که اشیای عالم پیوند خوردند و مزدوج شدند ، در این میان نیز ما حصل ازدواجشان مولودی به نام فقر خواهد بود!

و این فقر اعم از فقر اقتصادی و فقر علمی است. آنکه در راه علم بی حال و بی عرضه باشد ، در آینده از نظر علمی فقیر خواهد بود .

 پسندیده نیست که انسان دائماً تا پایان عمر شاگرد درس دیگران باشد . بنا نیست تا زنده ایم به درس برویم ، تا کی انسان باید سرسفره ی این استاد و آن استاد باشد؟انسان خود باید صاحب سفره باشد تا دیگران سر سفره ی او بنشینند.

مرحوم سید بن طاووس رحمه الله علیه در وصیت به فرزندش می فرماید: من چهار سال درس خواندم و از دیگران بی نیاز شدم و به اجتهاد رسیدم، به تو نصیحت می کنم تو نیز بیش از این معطل نباش که کار داریم.(8)

اگر ما بعد از سی، چهل سال باز هم مقلد باشیم این نشانه فقر است فقر علمی! مقلد به نوعی، فقیر خانه ی مجتهد است. این بزرگان شاگردان همان مکتب نورانی اهل بیت علیهم السلام هستند .

یکی از اصلی ترین علت و سبب نشاط در زندگی تحصیلی ما «هدف مند بودن تحصیلات همراه با جهت یابی صحیح» می باشد .

عامل هدف: هدف اصلی ترین عامل تحرک انسان است، بدون هدف زندگی مردگی است .

جهت یابی: از آن جهت که هدف یک امر کلی است نیل به آن بدون جهت یابی صحیح ممکن نیست .

پس باید اولاً انسان معرفت به هدف داشته باشد و ثانیاً این هدف جهت یابی شود .

اگر از آغاز، زندگی هدفمند بود و انسان با جهت یابی صحیح در راه هدف قدم برداشت، هر قدمی که پیش می رود نشاط و طراوت و شادابی او در زندگی بیشتر می شود.

در دانشگاه چون مشخص است که چند سال باید درس خواند تا  مدرک خاصی ... را بدست آورد، لذا از همان روز آغازین کتاب بدست می گیرند. اما در حوزه که مانند دانشگاه هدف های  مشخص آن طوری ندارد.

یعنی رشته ها از همان ابتدا چندان شناخته شده نیست پس باید به دنبال برنامه ریزی برای آینده  باشیم تا  بتوانیم  به آن اهداف دست بیابیم . وقتی هدف کاملاً روشن باشد ، طلبه فقر اقتصادی را تحمل می کند. اکثر افرادی که از فقر اقتصادی ناله می کنند ،  غالبا اهداف روشنی ندارند.

حال هدف متعالی در تحصیل علم چیست؟این که ما دائم می گوییم باید هدف داشت این هدف چیست؟ که این را ان شاالله در مقالات بعدی با هم پی می گیریم .


منابع:

(1)  فروع کافی ، جلد 5 ، ص 84

(2)  رسالت عالمان دین باور ، ص99

(3)  فروع کافی ، جلد 5 ، ص 85

(4)  رسالت عالمان دین باور ، ص103

(5)  الحیاه با ترجمه احمد آرام ، ج4 ، ص437

(6)  رسالت عالمان دین باور ، ص105

(7)  بحالانوار ، ج75 ، ص59

(8)  رسالت عالمان دین باور ، ص106

تهیه و فرآوری : مجید ملکی ،گروه حوزه علمیه تبیان