اصلی ترین ریشه بیماری های روانی

در گذشته های نه چندان دور بلایای طبیعی، بیماریهای مهلک مانند طاعون، وبا، دیفتری، حصبه گروه گروه از آدمیان را قلع و قمع می کرد. در 100سال پیش از این امید به زندگی به 50 سال نمی رسید. زندگی در سن 55 سالگی یک رۆیا و خواب می نمود. امروزه این مشکلات و آسیب ها تا حد بسیار زیادی رفع و دفع شده، با پیشرفت و توسعه علم و دانش در عرصه های مختلف عوامل مهلک فوق از میان برداشته شده است. اما علل و عوامل دیگری پدیدار شده است که چه بسا خطرناکتر و دردناکتر از عوامل کشنده گذشته می باشند.

سکته های قلبی و مغزی، بیماری های ناشی از استرس، اضطراب، افسردگی، رفاه زدگی، رقابت های کاذب از یک سو و فقر و قحطی ناشی از استثمار و استعمار از سوی دیگری، عذاب دردناک و در عین حال مدرن و مترقی را بر جوامع بشری تحمیل نموده است.

رشد نامتوازن و کاریکاتوری جوامع شهری، مسابقه برای غارت و چپاول هر چه بیشتر منابع مادی و غیر مادی جهان سوم، از سوی کشورهای استعماری، متلاشی شدن بنیان خانواده ها، تأخیر ازدواج، بالارفتن آمار طلاق، اعتیاد، قتل، سرقت و .... روح و روان انسان معاصر را در هم پیچیده و شادی و نشاط و آرامش را از دایره زندگی بشری دور ساخته است.

مۆثرترین برنامه ها نسخه های درمان دردها و بیماریهای روحی و روانی انسان امروز را می بایست در آیات آخرین کتاب آسمانی آموزه های آخرین فرستاده ی خداوند و ائمه اطهار علیهم السلام به عنوان طیبان راستین روح و روان بشریت جستجو کرد.

در این اجمال به گوشه ای از آیات و توصیه های قرآنی در این خصوص می پردازیم:

1- اعتقاد به وجود خالقی توانا، حکیم، حلیم، رحیم، عادل و .... و ارتباط عاشقانه و مستمر با او خود موجب آرامش و نگرش مثبت به زندگی و آینده خواهد شد.

انسان وقتی خود را در پناه قادری توانا، دانا، بخشنده و مهربان بداند، دیگر احساس تنهایی، ضعف و ناامیدی نخواهد کرد، ترس و غم از ذهن و زندگی اش خارج خواهدشد.

آیات متعددی در قرآن در این باره آمده است که به چند نمونه اکتفا می شود:

در سوره قریش آیه 9 می خوانیم: مردم، پروردگار این کعبه را بپرستید او را که از گرسنگی سیرشان کرد و از ترس ایمنشان نمود .

در سوره ی واقعه، خداوند خود را به ما از خود ما نزدیکتر می داند(نحن اقرب الیه منکم)

و در سوره ی نساء آیه 79 به صراحت هر چه خوبی و نیکی نزد انسان از سوی خدا داده شده است (ما اصابک من حسنته فمن الله)

همچنین در سوره انعام/آیه 48، ایمان آوردندگان به خدا، وعده دور شدن غم و اندوه و ترس داده شده.

لازم به ذکر نیست که امروزه در جهان احساس تنهایی و بی پناهی و ترس و غم و اندوه از آزار دهنده ترین بیماری های روانی به شمار می آید که بدون تکیه بر تکیه گاهی محکم و جاودان درمان پذیر نخواهد بود.

2- بعد از ارتباط با خدا، تعامل سالم و سودمند با مردم، گذشت و مهربانی در ارتباط با اطرافیان، از اصلی ترین عوامل زمینه ساز سلامت روانی به شمار می آید و در این میان با دو گروه از مردم مواجه می شویم: کسانی که همسو و هم ساز با عقاید و ارزش های دینی هستند که ارتباط با آنان از بهترین عبادات و عامل مهم آرامش و سعادت و سلامت جسمی و روانی انسان محسوب می شود.

گروه دوم افرادی که مخالف ارزش ها و عقاید دینی ما هستند. و یا مسلمانانی هستند که در پاره ای مسائل و موارد با رویکرد و عملکرد دینی ما همسویی ندارند. ارتباط با این گروه اغلب در چالشی فرسآینده فرو می غلتد. دستور قرآن در این باره برخورد توأم با مدارا و تساهل است مگر آنگاه که عناد ورزیده و علیه مقدسات قیام کنند.

در سوره ی مۆمنون آیه 96 چنین می خوانیم: ادفع بالتی هی احسن السیته. بدی را با بهترین راه و روش دفع کن (و پاسخ بدی را به نیکی بده).

و نیز در سوره ی طه آیه 44 آمده است: قولا له قولا لینا لعله تیذکرا و یخشی – با نرمی با او سخن بگویید شاید متذکر شود یا از خدا بترسد . 

رابطه توأم با مدارا و ملایمت با افراد بی ادب علاوه برایجاد آرامش و تضمین سلامت و بهداشت روانی ما طرف مقابل را نیز مجاب و مۆدب و متقاعد خواهد ساخت.

3- افراط و تفریط از عوامل عمده نا آرامی، ناکامی و گرفتارشدن در دام مهلک احساسات و عواطف آزار دهنده است. یخ زدگی و سوختگی هر دو کشنده و مرگ آفرینند. معتدل و ملایم بودن با پختگی و سلامت و سعادت همراه است.

اینجاست که امت اسلامی در آموزه های دینی امت وسط و رسالت انبیاء و ائمه اطهار تبلیغ و ترویج عدالت و اعتدال در زندگی است. (اعراف /31)

4- ازدواج و ارتباط عاشقانه، عاقلانه و خداپسندانه با همسر و فرزندان نیز از پیش نیازهای بسیار مهم و مۆثر سلامت و بهداشت روان می باشد. در آیات و روایات اسلامی ازدواج و تشکیل خانواده (البته با معیارهای صحیح) موجب رشد و تعالی فکری، افزایش کار و تلاش و تولید، استقلال و ثبات شخصیت و آرامش و دوستی و مودت دانسته شده است. (سوره روم/آیه21)

مرد و زن هر یک به تنهایی بخشی از قابلیت ها، توانایی ها  و ویژگی های مهم انسانی را دارا می باشند. که با ازدواج به تکمیل و تعالی یکدیگر می پردازند. تأمین و تضمین نیازهای غریزی، جنسی، عاطفی، تنها از راه ازدواج مقدور و میسّر خواهد بود.

مقاومت در برابر این تمایل غریزی، فطری موجب ناکامی، ناآرامی، احساس تنهایی، استرس و افسردگی که از بیماریهای و دردهای گزنده روحی و روانی به شمار می آیند خواهد شد.

5- دنیا را مزرعه و مدرسه دانستن و عدم دلبستگی و آلودگی به زخارف و زرق و برق دنیا از دیگر عوامل مهم تضمین بهداشت روانی می باشد. انسان آشنا به آیات و روایات و سیره معصومین دنیا را شایسته وابستگی و دلبستگی نمی داند. (یونس/7 – توبه/38 – کهف/46) بلکه دنیا را محل کار و تلاش و امتحان می داند. (قصص/73و77 – بقره/124و155)

6- انسان قرآنی و الهی سختی ها و مشکلات را عامل رشد و تعالی و توانایی خود می داند در حالیکه امروزه بسیاری در برابر مشکلات احساس ضعف و زبونی و خودباختگی نموده و در یأس و ناامیدی، ناله های جانکاه سرداده و خود و اطرافیان خود را در فضای آلوده ی سکون و بی حالی به مرگ تدریجی مبتلا ساخته اند.

آنچه از آیات و روایات برمی آید این است که با مطالعه و مشاوره و مجاهده راهها همواره، سختی ها آسان، چشم ها بینا، جان ها پرتوان خواهد. (سوره انفال/29 – عنکبوت/69 – بقره/185)

انسان قرآنی سختی ها و رنج ها ی این جهان را امری اجتناب ناپذیر و لازم می داند.(انشقاق/6)

7- مرگ در پایان زندگی داشتن، پوچی، بی هدفی، ناامیدی، افسردگی و دهها بیماری و ناراحتی روحی و روانی را برانسان تحمیل می کند.

انسان قرآنی زندگی دنیوی را موقت و خروج از این دنیا و وارد شدن به دنیای دیگر را یک جابجایی بزرگ و مهم دانسته و آنرا همچون تولدی دوباره و خروج از رحم این جهان و ورود به جهانی جاودان و زیبا می داند. لذا احساس خرسندی و رضایتمندی نموده و پیری و مرگ را عامل افسردگی و بیماری روانی نمی داند. (نسا/ 78 – بقره/28).