تبیان، دستیار زندگی
سومین هدیه ای که در روایت پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) یاد شده هدیه برای خداست که از هر جهت با اقسام دیگر متفاوت است. از مصادیق بارز این نوع هدیه، قربانی است که در روز عید قربان در مراسم حج برای خدا قربانی می شود و از عباداتی محسوب می شود که قصد قربت
عکس نویسنده
عکس نویسنده
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

معنای هدیه

هدیه

با توجه به تأثیرات اعجاب انگیز هدیه در روابط انسانی، در بسیاری از موارد هدیه همچون دارویی التیام بخش، ناراحتی ها و نابسامانی های خانوادگی را درمان نموده و به مقدار قابل ملاحظه ای مشکلات انسانی را که حاصل از ارتباطات سوء و اعمال ناشایست خانوادگی و یا عصبانیت های مفرط است حل می کند و جلو متلاشی شدن خانواده را می گیرد و به حدّی مشکل گشاست که گاهی دلیل و منطق در حلّ مشکلات لاینحل به پای آن نمی رسد و با حلّ این نوع معضلات اجتماعی زمینه را برای ایجاد یک زندگی آرام و سالم، همراه با روابط عاطفی عمیق در بین اعضای خانواده ها فراهم می نماید.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

معنای هدیه

صاحب مجمع البحرین درباره ی معنای هدیه می فرماید: «قوله تعالی اهدنا الصراط المستقیم ای ادللنا علیه و بثتنا علیه»

کلمه اهد امر حاضر از فعل معتل هدی یهدی و به معنای «راهنمایی کن و ثابت و استوار بدار» است.

در ادامه کلمه ی «تهادی» را اینگونه معنا می کند: «ان یهدی بعضهم الی بعض و منه الحدیث تهادوا تحابّوا»؛ یعنی «به یکدیگر هدیه دادن» که در حدیث «به یکدیگر هدیه دهید تا مورد محبت واقع شوید» به کار رفته است.

آیت الله نورانی اردبیلی در شرح مکاسب محرمه شیخ انصاری درباره ی هدیه می فرماید:

هدیه عبارت است از بذل و بخششی که برای ایجاد دوستی و مودّت به خاطر روابط شخصی یا خویشاوندی پرداخت می شود.(مصطفی نورانی اردبیلی، ایضاح المطالب، ج 1، ص 159؛ به نقل از کتاب رشوه و احکام آن در فقه اسلامی، حمیدرضا دادوئی، ص 185)

با توجه به تعاریف هدیه ملاک تشخیص هدیه از موارد مشابه آن «ایجاد دوستی و محبت و یا اظهار آن است.»

اقسام هدیه

از امام صادق علیه السلام در این زمینه روایتی نقل شده که هدیه را به سه قسم تقسیم فرموده است:

الهدیه علی ثلاثه وجوه؛ هدیه مکافاه و هدیه مصانعه، و هدیه لله عزّ و جلّ؛ (وسائل الشیعه، ج 17، ص 285)

هدیه به سه صورت است: هدیه به عنوان پاداش و انعام، هدیه برای تبانی و رشوه و هدیه برای خداوند عزّ و جلّ.

سومین هدیه ای که در روایت پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) یاد شده هدیه برای خداست که از هر جهت با اقسام دیگر متفاوت است. از مصادیق بارز این نوع هدیه، قربانی است که در روز عید قربان در مراسم حج برای خدا قربانی می شود و از عباداتی محسوب می شود که قصد قربت در آن شرط شده است

هدیه مکافأة

این قسم عبارت است از هدیه ای که انسان ها برای ایجاد مهر و محبت و یا برای ابراز علاقه مندی و یا تلافی و جبران محبت دیگری به او می دهند. این نوع هدیه در همه ی جوامع رواج دارد و عقل نیز آن را یک سنّت حسنه می داند.

با توجه به تأثیرات اعجاب انگیز هدیه در روابط انسانی، در بسیاری از موارد همچون دارویی التیام بخش، ناراحتی ها و نابسامانی های خانوادگی را درمان نموده و به مقدار قابل ملاحظه ای مشکلات انسانی را که حاصل از ارتباطات سوء و اعمال ناشایست خانوادگی و یا عصبانیت های مفرط است حل می کند و جلو متلاشی شدن خانواده را می گیرد و به حدّی مشکل گشاست که گاهی دلیل و منطق در حلّ مشکلات لاینحل به پای آن نمی رسد و با حلّ این نوع معضلات اجتماعی زمینه را برای ایجاد یک زندگی آرام و سالم، همراه با روابط عاطفی عمیق در بین اعضای خانواده ها فراهم می نماید.

و باید گفت: آنچه در روایات از معصومین علیه السلام مورد ترغیب و تشویق قرار گرفته و  بعضی جاها امر به اجرای آن صادر شده ناظر به این نوع هدیه است که نوع و مقدار آن در شرایط مختلف متفاوت بوده و متناسب با فرهنگ جامعه و موقعیت خانواده هاست.

محبت به همسر

امام صادق علیه السلام می فرماید: تهادوا تجابّوا: (الکافی، ج 5، ص 144) به یکدیگر هدیه دهید تا مورد مهر و محبت یکدیگر قرار گیرید.

در این روایت هدف از هدیه دادن ایجاد مهر و محبت عنوان شده که یکی از مهمترین ملاک تشخیص هدیه از سایر موارد مشابه است و همچنین صیغه امر در این روایت دلالت بر اهمیت موضوع می کند.

هدیه ی مصانعه

مصانعه مصدر باب مفاعله از ریشه ی «صنع» به معنای مشارکت در ساختن است ولی در اصطلاح به معنای سازش و تبانی طرفین برای حصول امری که منع قانونی دارد است.

این نوع هدیه، به قصد رسیدن به امر باطل و به صورت رشوه انجام می پذیرد که به علت مشتمل بودن بر قصد حرام و ترتب اثر حرام مورد نهی شدید شارع مقدس قرار گرفته است.

هدیه عبارت است از بذل و بخششی که برای ایجاد دوستی و مودّت به خاطر روابط شخصی یا خویشاوندی پرداخت می شود

هدیه برای خدا

سومین هدیه ای که در روایت پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) یاد شده هدیه برای خداست که از هر جهت با اقسام دیگر متفاوت است. از مصادیق بارز این نوع هدیه، قربانی است که در روز عید قربان در مراسم حج برای خدا قربانی می شود و از عباداتی محسوب می شود که قصد قربت در آن شرط شده است.

مواردی که نمی توان هبه را پس گرفت

1- هبه به ارحام: مانند پدر، مادر، فرزند (در صورتی که به آنها تحویل داده شده باشد)

2- هبه به غیرارحام: در صورتی که آن مال باقی نباشد و مصرف شود اما اگر هنوز آن مال باقی است، پس گرفتن آن اشکال ندارد.

3- هبه ی معوضه: بخششی است که مشروط باشد به پرداخت چیزی یا انجام دادن کاری در مقابل آن؛ مثلاً چیزی را به کسی می بخشد به شرط آنکه طرف مقابل هم چیزی به او بدهد.

4- وفات یکی از طرفین: اگر پس از تحویل دادن چیزی که به کسی بخشیده یکی از طرفین از دنیا بروند، بخشنده یا ورثه ی وی نمی توانند آن را پس بگیرند.

زن و شوهر در این مسأله حکم ارحام را ندارند.

هدیه ی روز مادر

انواع هبه

معوضه: در عوض هبه چیزی از طرف گرفته باشد.

غیر معوضه: در عوض هبه چیزی از طرف نگرفته باشد.

شرایط واهب (هدیه دهنده)

بلوغ

عقل

قصد

اختیار

مالک یا صاحب اختیار مال باشد.

سفیه یا از طرف حاکم شرع محجور و ممنوع التصرف در مال نباشد.

امام صادق علیه السلام می فرماید: تهادوا تجابّوا: (الکافی، ج 5، ص 144) به یکدیگر هدیه دهید تا مورد مهر و محبت یکدیگر قرار گیرید. در این روایت هدف از هدیه دادن ایجاد مهر و محبت عنوان شده که یکی از مهمترین ملاک تشخیص هدیه از سایر موارد مشابه است و همچنین صیغه امر در این روایت دلالت بر اهمیت موضوع می کند

شرایط موهوب له (قبول کننده)

بلوغ

عقل

قصد

اختیار

قابلیت برای تملیک داشته باشد.

شروط هبه

عین باشد، منفعت نباشد.

شرایط صحت هبه

تحویل دادن

تحویل گرفتن (قبض)

موارد عدم رجوع به هبه

1- شخص مال را قربة الی الله و به قصد ثواب بخشیده باشد.

2- هبه را به یکی از ارحام و خویشاوندان داده باشد.

3- هبه ی معوضه

4- هبه تلف شده باشد

5- فوت یکی از طرفین (واهب و موهوب له)

سمیه فیض آبادی

بخش احکام اسلامی تبیان

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.