مسافر ری، حدیث یار امام هادی (ع)

فیلم ها و سریال هایی که در مورد زندگی ائمه ی معصومین باشند، یا رویکرد اعتقادی و مذهبی داشته باشند، در سینما و تلویزیون ایران ساخته می شود، اما آنقدری نیست یا در آن سطح کیفی نیست که راضی کننده باشد. در این میان داود میرباقری سهم زیادی در این گونه ی نمایشی دارد. عموم مردم، میرباقری را بیشتر به عنوان فیلم ساز می شناسند. آن هم فیلم ساز سریال های دینی و تاریخی. با این که میرباقری در نمایش نامه نویسی هم آثاری دارد که شایسته ی توجه و بررسی بیشتر هستند.

در کارنامه ی میرباقری به عنوان سریال، رعنا، گرگها، معصومیت از دست رفته، امام علی (علیه السلام) و مختار دیده می شود. از نظر نگاه عمیق روان شناختی و دینی، فیلم نامه ی معصومیت از دست رفته نمونه ای قابل بررسی است. لایه های درونی انسان را می کاود. کسی که باعث فیض انسان دیگری می شود، خودش در کام نفس و شیطان گرفتار می شود.

از میان کارهای میرباقری و از فیلم های معدود سینمایی اش، مسافرری با همان مضمون سریال های دینی و تاریخی ساخته شده است. قسمتی از زندگی عبدالعظیم حسنی است. سفری که به ایران می کنند و اقامتشان در مقصد سفر (ری) تا پایان عمر ادامه می یابد و این گونه می شود که امروز حرم شریفشان در همین شهر ری خودمان است و زیارتگاه دوستداران اهل بیت.

حضرت عبدالعظیم حسنی از یاران و نزدیکان امام و هم شیعیان امام علی النقی (علیه السلام) محسوب می شود. در فیلم مسافر ری، همان نگاه و زاویه ی دوربین معمول میرباقری دیده می شود. همان ادبیاتی که از دانش دراماتیک میرباقری ناشی است. مسافر ری نمونه ی موفق فیلمی مذهبی تاریخی است که دیگر به آن پرداخته نشد. نمونه های مشابه، از مسافر ری در سینمای ایران هر چند سال یک بار ساخته می شود. در به تصویر کشیدن شخصیت های تاریخی، طراح نمایشی ناگزیر از خلق داستان ها یا بهتر است بگوییم خرده داستان هایی است که اصول دراماتیک را در آن لحاظ کند. در شکل گیری مفهوم درام های نخستین این نویسنده ها نبودند که اصولی برای ساختار درام قائل باشند و زندگی شخص خاصی را در آن به صورت نمایشی در آورند. زندگی بزرگان و مشاهیر، با فراز و فرودها، با اعتقاداتشان و مبارزه یشان در راه این اعتقاد دستمایه ی شکل گیری درام ها بوده و این شیوه ی داستانی، گونه ی درام را شکل داده است. مسافر ری هم از این قاعده مستثنی نیست. برشی از زندگی کسی است که به جهت منسوب بودنش به یکی از امامان شیعه (علیهم السلام)، محور داستان قرار می گیرد. کسی که امروز هم برای مردم ایران قرابت معنوی ویژه ای دارد و حرم شریفشان، مهم ترین مکان مذهبی ایران بعد از مشهد مقدس و شهر قم است. در پرداخت های اعتقادی، شاید اشکالاتی به فیلم مسافر ری وارد باشد. تمامی نظراتی که از لسان شخص بازی حضرت عبدالعظیم، صادر می شود، سند تاریخی ندارد و این از ناگزیری های شکل دهنده ی درام است و این به خودی خود، اشکال محسوب نمی شود.

نویسنده ی متن نمایشی با مطالعه ی احوالات زندگی قهرمان داستانش و با توجه خاص به آموزه های دینی فعل و قول قهرمانش را می نویسد و در این مسیر ملزم به مشاورت علما و متخصصین علوم دینی است. با این همه مسافر ری، نمونه ی خوبی از فیلم های تاریخی و مذهبی است. به زندگی کسی می پردازد که از نزدیکان امامی است که شاید به قدر بعضی دیگر از ائمه ی معصومین شناخته شده نباشند که این شاید، قطعاً شایسته نیست. این عدم سزاواری برای مردمی است که خود را شیعه ی دوازده امامی می دانند و جمیع چهارده معصوم را نورُ کل نور باور دارند.

در فیلم مسافر ری، محوریت داستان و قهرمانش حضرت عبدالعظیم حسنی است، اتفاقاتی به تصویر کشیده می شود که در راه سفر به ایران و ری برایشان رخ می دهد. به ارادت و اعتقاد مردم ایران به خاندان نبوت اشاره می شود و تماشاچی در تعلیق، تعقیب و گریزهای حضرت عبدالعظیم و مأموران خلیفه ی عباسی، قصه را دنبال می کند.

اما اگر در این صحنه ها، نامی از امام و مراد حضرت عبدالعظیم هم به میان نیاید، اما، معنویت امام هادی حس می شود. در پایان بندی فیلم این حضور معنوی کاملاً لمس می شود. وقتی حضرت عبدالعظیم حسنی به ری می رسد. به مقصدی که به مأوریتی از طرف مرادش بوده است، این تأثیر به تماشاچی هم، منتقل می شود.در پایان فیلم عبداعظیم به محضر امامش مشرف نشده ، اما احساس می کنی نوعی شرف حضور معنوی صورت گرفته است.

با وجود این که در این فیلم مثل سریال امام علی، ولایت عشق، مختار و یا حتی فیلم روز واقعه، محوریت داستان به ظاهر ائمه نیستند، اما قهرمان فیلم، در وجود مرادش دیده می شود، بی آن که خدشه و خطایی در مفهوم نمایشی صورت بگیرد.

پایان بندی مسافر ری از خاطره انگیزترین سکانس های سینمای ایران است. معنویت امامی غریب که دیگر غریب نیست. حسش می کنی. به حال عبدالعظیم حسنی غبطه می خوری و دلت می خواهد که ای کاش تو به جای ایشان بودی.