تربیت اثربخش 1-7
در مقالات قبلی در مورد پیامهایی که به دانشآموزان میدهیم و تأثیر آن ها، صحبت کردیم و در این مبحث در مورد این که معلمان عزیز اگر قرار باشد از آن پیامها استفاده نکنند، پس چه کار باید بکنند، بحث خواهیم کرد.
همان طور که دیدید تمام موانع دوازدهگانه، یا حاوی ضمیر «تو» هستند یا این که ضمیر «تو» در جملات آن ها مستتر است و از آن استنباط میشود.
مثل پیام «آشغال را خالی کن» که در اصل، این پیام استنباط میشود:
«تو آشغال را خالی کن»، شاید متعجب شوید که ببینید پیامهای شما در برخورد، چگونه پیامهای «تو» میباشند به این مثالها توجه کنید:
تو بس کن! (فرمان دادن)
تو بهتره ساکت باشی وگرنه! (تهدید)
تو باید بهتر از اینها بفهمی! (نصیحت)
تو اگر سعی کنی، میتوانی این کار را بکنی. (منطق)
تو این کار را همینطور که من نشانت میدهم، بکن. (تهیه راهحل، دستور)
تو عاقلانه فکر نمیکنی. (انتقاد)
تو داری مثل بچهها رفتار میکنی. (اسم گذاشتن)
تو داری سعی میکنی تلافی کنی. (تحلیل کردن)
تو معمولاً شاگرد خیلی خوبی هستی. (ارزشگذاری مثبت)
تو فردا حالت بهتر میشه. (اطمینان دادن)
تو چرا این کار را کردی؟ (سؤال و بازپرسی)
تو یک آلبرت انیشتن دیگر هستی. (مسخره کردن)
همانطور که میبینید تمام این پیامهای «تو»، چیزی در مورد معلم نمیگوید و کاملاً معطوف به دانشآموز است.
اگر معلم در مورد احساس خودش درباره رفتار دانشآموز میگفت پیام به صورت پیام «من» مطرح میشود.
مثل: ««من از این همه سر و صدا به تنگ آمدهام».
پیام «من» مسئولیت را متوجه جایی میکند که به آن تعلق دارد یعنی درون معلم یا درون شخصی که مشکل را تجربه میکند.
بنابراین نام دیگر «پیامهای من» می/تواند پیامهای «مسئولانه» باشد.
پیامهای «تو» چه عیبی دارد؟
با فرستادن پیامی که «تو» از آن فهمیده میشود، شما دانشآموز را برای هر نیازی که باعث شده، با شما تماس بگیرد، سرزنش میکنید.
باعث میشود که شما از به عهده گرفتن مسئولیت احساس کلافگی خود، اجتناب کنید.
پیام «تو» برای آنچه که در وجود معلم میگذرد، یک رمز نامفهوم است.
پیام «تو» یک قضاوت منفی در مورد دانشآموز است.
پیام «تو» دانشآموز را در موضع دفاع قرار میدهد و او میخواهد با هر روشی مقاومت یا مقابله کند.
پیامهای «تو» به رابطه آسیب میرساند.
دلایل مؤثر بودن پیامهای «من»
به دو دلیل به پیامهای «من»، پیامهای «مسئولانه» میگویند:
1- معلمی که پیام «من» میرسند، مسئولیت شرایط درونی خود را به عهده میگیرد.
2- پیام «من»، مسئولیت رفتار دانشآموز را به عهده وی میگذارد.
برخی از تأثیر پیامهای «من»:
از محتوی پیامهای «تو» خالی است.
دانشآموز را آزاد میگذارد که مفید و ملاحظهکار باشد به جای این که رنجیده، عصبانی باشد.
احتمالاً نیاز به تغییر را افزایش میدهد.
حداقل ارزشیابی منفی در آن وجود دارد.
به رابطه آسیب نمیرساند.
دانشآموز به معلم به عنوان یک انسان واقعی نگاه میکند، انسانی که احساس ناامیدی، درد، عصبانیت و یا ترس و در کل نقاط ضعف و قوت دارد.
به وجود آورنده صمیمیت هستند.
الگوپذیری از معلم را افزایش میدهد.
همدلی را پرورش میدهد.
با وجود مزایای پیام «من» چرا معلمین در استفاده از آن غفلت میکنند. بنابر نظر عدهای از آن ها، بعضی احساساتی که مانع به کارگیری پیام «من» میشود و آن را سخت میکند بدین قرارند:
از کودکی به ما یاد دادهاند که «من» «من» نباید کرد.
آموختهایم که احساساتمان را نباید نشان دهیم.
اگر مردم احساسات ما را بفهمند، علامت ضعف است.
در شناسایی احساس خود، مشکل داریم.
احساس تهدید میکنیم.
تصوری که مردم از معلمها دارند، از بین میرود.
آشکار ساختن احساسات، باعث میشود که دانشآموزان به ما احترام نگذارند.
ولی با وجود این موانع در به کارگیری پیام «من»، باید معلمها جرأت کنند و آشکارا و مستقیم در مورد احساسات خود صحبت کنند. حتی اگر از شما بپرسیم که کدام یک از معلمهای خودتان را به یاد دارید، احتمال زیاد، معلمینی را که با شما راحتتر بودند را بیشتر در خاطر دارید و به نیکی از آن ها یاد میکنید.
مرکز یادگیری سایت تبیان
تهیه: اکرم محمد زاده فرهانی