خاطرات مهم‌ترین عرصه برای ارتباط

مجتبی رحماندوست نویسنده، استاد دانشگاه تهران و یکی از اعضای فرهنگستان هنر است. او در جنگ ایران و عراق مجروح شیمیایی شد و مدتی مدیریت مرکز آفرینش های ادبی حوزه هنری و معاونت فرهنگی بنیاد مستضعفان و جانبازان را بر عهده داشت. همراه با این نویسنده درباره موفقیت های ادبیات انقلاب و دفاع مقدس :

- جرقه های شکل گیری ادبیات انقلاب پیش از انقلاب اسلامی شعله ور شد یا پس از به ثمر رسیدن این واقعه اجتماعی؟

پیش از انقلاب ادبیات تنها منحصر به ادبیات مبارزان چپ و آمریکایی لاتین بود و بعد از انقلاب نیز به دلیل اینکه جنگ بلافاصله آغاز شد فرصت تمرکز بر ادبیات انقلاب تا مدتی از دست رفت و نویسندگان در ادبیات دفاع مقدس غرق شدند. بعد از پایان جنگ تحمیلی و از سال های ابتدایی دهه 70 خورشیدی به بعد بود که به تدریج توجه نویسندگان به موضوع انقلاب اسلامی شروع شد و تازه پس از چند سال و با تاخیر بود که مدیران فرهنگی به فکر این عرصه افتادند.

اگر چه در همان زمان نیز برخی از نویسندگان پیشکسوت در این عرصه سکوت کردند و بعضی دیگر بر ضد انقلاب نوشتند، اما اتفاقاتی از این دست باعث شد تا کسانی که خواستند درباره انقلاب بنویسند، تمام تلاش خود را کرده و بهترین کارها را به جامعه تحویل دهند و امروز نیز جوانان مملو از اندیشه های خلاق و هنرمندانه برای خلق آثاری در زمینه دفاع مقدس و انقلاب آمادگی لازم دارند و دولت و نهادهای فرهنگی با برگزاری جشنواره های ادبی در این حوزه می توانند سهم خوبی در رشد کمی و کیفی ادبیات مقاومت و انقلاب داشته باشند.

- آیا این ادبیات تاکنون موفق شده است که مولفه های اصلی و فرهنگ اصیل انقلاب را به شکل تمام و کمال به مخاطبان منتقل کند؟

نمی توان گفت اصلا موفق نبوده این ادبیات تا حدی موفق عمل کرده است اما برای انتقال ارزش های این دو اتفاق بزرگ اجتماعی هنوز گام های بلندی برنداشته است. اگر از داستان و شعر به عنوان زیرمجموعه ادبیات یاد کنیم، باید به این موضوع اشاره کرد که تاکنون در این زمینه با موضوع انقلاب و دفاع مقدس به توفیق چندانی دست نیافته ایم و تنها بخش مستندنویسی ادبیات که تاریخ شفاهی و زندگی نامه های داستانی را در بر می گیرد قدری مورد توجه مخاطبان و نسل جدید واقع شده است و تا حدودی توانسته نقش خود را به خوبی ایفا کند. از خاطرات انقلاب و دفاع مقدس همواره می توان به عنوان ثروت و دستمایه ای برای خلق آثار ادبی بزرگ یاد کرد. خاطرات مهم ترین عرصه ای است که نسل سومی ها می توانند با آن ارتباط برقرار کنند و در سال های اخیر شاهد چاپ خاطرات پر جاذبه ای در عرصه دفاع مقدس و انقلاب بوده ایم. اگر چه تمام آثار این سال ها در ژانر خاطره نوشته و تولید شده اند اما عناصر جذابی در آنها تنیده شده و چنین رمان های موفقی با تدوین های خاص می توانند پاسخ دهنده عطش گروه های مختلف جامعه باشند.

از سوی دیگر کتاب وصیت نامه شهدا نیز بیانگر بخشی از ادبیات انقلاب و دفاع یعنی ادبیات شهدای ما بوده است، آنها به همین گونه که در وصایا آمده است گفته اند و نوشته اند، اگر بنابر انطباق آثار مستند ما با شهداست باید همان ادبیات مستندی که شهدا وصیت نامه ها را نگاشته اند،  بپذیریم.

- بسیاری بر این باورند که انقلاب هایی که در مدت کوتاهی در منطقه رخ داده است ملهم از انقلاب اسلامی ماست که 30 سال پیش از این به قوع پیوست به نظر شما سهم ادبیات انقلاب و دفاع در تشویق و ترغیب مردم این منطقه برای خیزش چه میزان بوده است؟ و اساساً سهمی داشته است یا خبر؟

بله این امری انکار ناپذیر و بدیهی است که این انقلاب ها با تأثیرپذیری از انقلاب اسلامی ایران شکل گرفته است اما این انقلاب ها به واسطه مطالعه آثار ادبی ایران به وقوع نپیوسته و عامل انتقال باورها و ارزش ها این خیزش مردمی ادبیات نبوده و نیست. بلکه این انقلاب از نفس حضرت امام (ره)، پیروزی ایشان، نوع تفکرشان و به واسطه سال های مقاومت ایشان در عرصه جنگ نرم و سخت شکل گرفته است.

- در طول این سال ها در کشورهای اروپایی و آمریکایی کتاب های زیادی در معرفی اسلامی افراطی و متحجر تولید شده که نگاه منفی به دین اسلام ایجاد کرده است. چرا ایران تاکنون به عنوان کشوری مسلمان برای معرفی دین اسلام و حمایت از آن اثری منتشر نکرده است تا در ابعاد جهانی شناخته شود و توجه مردم دنیا را به خود جلب کند؟

سال ها ایران درگیر انقلاب بود و بعد از آن نیز هشت سال با جنگ دست و پنجه نرم می کرد و در نتیجه فرصت اندکی برای تولید آثاری در این زمینه داشت اما هنوز هم دیر نشده است و برای مبارزه با ادبیاتی که سعی دارد اسلام متحجر را به عنوان اسلام حقیقی به مردم جهان معرفی کند می تواند آثار قابل توجهی تولید کرد که البته برای نگارش این آثار به وقت و زمان بسیاری نیاز داریم. امروز مقاطعی در زمینه معرفی و تدریس ادبیات داستانی دفاع مقدس در دانشگاه ها افتتاح شده است و علاقه مندان به نوشتن در این زمینه می توانند از آن بهره گیرند اما صرفا نمی توان چشم امید به افرادی دوخت که به شکلی آکادمیک فعالیت می کنند چرا که انقلاب و دفاع مقدس جایگاه مردمی داشته است و امیدوارم با استفاده از نیروی های خلاق، مردمی و همچنین نویسندگان آکادمیک بتوانیم در سال های آینده آثاری در خور توجه اسلام بیافرینیم.