اجرای تئاتر پشت کامیون
اگرچه تئاتر سیار در ایران سابقهای چند ساله دارد، اما هیچ گاه شكل رسمی نیافته بود تا این كه روز 19 دی ماه سال 1390 به همت معاونت هنری تئاتر سیاری سوار بر یك كامیون با تجهیزات كافی و نوین راه اندازی شد كه خود سرآغاز یك اتفاق تازه برای تئاتر كشورمان به شمار میآید.
این كامیون یك صحنه دارد كه مجهز به دستگاههای صوتی، تصویری و نوری است. یعنی امكان اجرای كامل یك نمایش روی آن وجود دارد و حتی با توجه به تجهیزات نورپردازی آن، علاوه بر روز، شبها نیز میتوان از آن برای اجرای نمایش استفاده كرد؛ البته نمایشی كه هر لحظه امكان حضور در هر مكان دور و نزدیكی را دارد.
اما از آنجا كه این كامیون شرایط مسكوت و ساكن یك تالار نمایشی را ندارد، باید نمایشهای اجرا شده بر آن، شرایط و ویژگیهای خاص خود را برای گرفتن ارتباط با مخاطبانش لحاظ كرده باشد تا با مشكلات عدیده برای ریزش تماشاگر و از دست دادن آنها مواجهه نشود.
تئاتر سیار به دلیل حمل صحنه میتواند به هر جایی سرك بكشد از تهران گرفته تا دورافتادهترین روستاها. در حال حاضر با توجه به كمبود تالارهای نمایش تئاتر سیار با هزینهای پایینتر رفعكننده این نقیصه خواهد بود.
از سوی دیگر، بسیاری نه حوصله تئاتر دیدن دارند و نه تئاتر برایشان به عادتی رایج تبدیل شده است، اما تئاتر سیار كه به صورت رایگان در اختیار مردم قرار میگیرد، این فرصت را مهیا میكند كه بسیاری از افراد بیگانه با مقوله تئاتر با آن آشنا شوند و حتی در صورتی كه به آن علاقهمند شوند، تئاتر را به شكل رسمیتر و جدیتر از طریق حضور در تالارهای نمایش دنبال كنند.
نكته دیگر این كه از آنجا كه تولیدات این نوع نمایش با اهداف بلندنظرانه در اختیار عموم تماشاگران قرار میگیرد، بنابراین فیالنفسه تئاتر سیار فرهنگساز است و بسیاری از مسائل عمومی و اجتماعی را از طریق این نوع تئاتر میتوان برای مردم مطرح كرد و این آگاهیبخشی به آنان، زمینه تعالی و شكوفایی فرهنگی جامعه را موجب خواهد شد. چه از این بهتر كه با صرفهجویی بتوان در توزیع و تعالی فرهنگ نقش بازی كرد.
تئاتر سیار چون به دنبال ارتباط سریع و آنی با مخاطب است، باید زبان و بیانی به ظاهر سهل و راحت داشته باشد، بنابراین موضوعات عمومی یكی از راهكارهای ارتباط گرفتن با مردم است و زبان محاوره هم در این ارتباط موثرتر خواهد بود.
اساسا یكی از اهداف عالیه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هم همین است و این روند و رویكرد چنین ضرورتی را حتی در كوتاه مدت به سمت محقق شدن نتیجه مثبت سوق خواهد داد.
این خود یك امكان بزرگ است كه باید در تكثیر و تعمیم آن برنامهریزی بلند مدت كرد، چراكه در تمام ایران، تئاتر سیار با مخاطبان بسیار مواجه خواهد شد.
تئاتر سیار چون به دنبال ارتباط سریع و آنی با مخاطب است، باید زبان و بیانی به ظاهر سهل و راحت داشته باشد، بنابراین موضوعات عمومی یكی از راهكارهای ارتباط گرفتن با مردم است و زبان محاوره هم در این ارتباط موثرتر خواهد بود.
شیوه طنز و كمدی نیز در برقراری ارتباط سهل و آسان مفید واقع خواهد شد. كمدی دلارته در قرن 16 در ایتالیا و بعد اروپا به همین شیوه تئاتر سیار در اختیار عموم علاقهمندان قرار می گرفت.
در ایران خودمان هم روحوضی نوعی تئاتر سیار بوده كه در خانههای مردم به مناسبتهای مختلف اجرا میشده است.
هر چند از تئاتر سیار میتوان برای بیان مضامین مذهبی و حماسی به مناسبتهای مذهبی نیز بهرهمند شد،
اما به واسطه این گونه از تئاتر ، فرصتی دیگر نیز فراهم خواهد شد تا هنرمندان به بیان طنز و كمدی نقدهای اجتماعی بپردازند.
در این تئاتر ارتباط آنی با تماشاگران اجراها را به سمت ایجاد فاصلهگذاری، آشناییزدایی و مستند جلوه كردن تئاترها سوق خواهد داد.
یعنی هر چه حضور و مشاركت مردم در آن جدیتر گرفته شود، از آن سو نیز مردم به باوری درست و منطقی از اجرا خواهند رسید؛ بنابراین ساختار نمایشهای ایرانی مانند روحوضی، نقالی و پردهخوانی و حتی تعزیه در تئاتر سیار به ارتباطی بایستهتر منجر خواهد شد.
هر چند شیوههای اجرایی برتولت برشت، آگوستو بوال، داریو فو و پیتر شومان (نان و عروسك) و مدلهایی از این دست میتواند مصداق عینی و عملیاتی تئاتر سیار شود و این شیوهها به طور حتم در ارتباط لازم و كافی برقرار كردن با مخاطبان آزمایش خود را پس داده است. یعنی از مرحله آزمون و خطا عبور كرده و امروز میتواند شكل كاربردی به خود بگیرد.
تئاتر سیار باید همواره با حمایت متولیان دولتی و مردمی همراه باشد تا عموم مردم بتوانند به صورت رایگان از محصولات فرهنگی آن بهرهمند شوند. در ضمن با این وسیله میتوان در مناسبتهایی مانند نوروز در ارائه آیین بومی و ملی بهرهمند شد.
چنانچه در نوروز 91 چند گروه نمایشی جوان توانستند تولیدات خود را در شهرهای مختلف برای مردم عرضه كنند و استقبال از آن هم در حد چشمگیری بوده است.
البته این خود یك امكان بسیار مهم برای فعال كردن كارگردانان و گروههای جوان و آماتور است كه از طریق تئاتر سیار میتوان كارآفرینی در سطح كلان كرد.
با توجه به افزایش میزان فارغالتحصیلان رشته تئاتر میتوان با استفاده از تئاتر سیار و جذب گروههای جوان برای تعداد زیادی از هنرمندان ایجاد شغل كرد كه این خود زمینه ایجاد نوعی تئاتر حرفهای را بتدریج و به طور مستقل فراهم خواهد كرد.
به هر تقدیر تئاتر سیار یك نیاز ملی و فرهنگی است كه میتواند برای تئاتر ایران و ایجاد شرایط پویاتر فرهنگی مورد استفاده بهینه واقع شود. به امید گسترش هر چه بیشتر تئاتر سیار!
منبع:رضا آشفته - جامجم