تهجد در سیره علما (2)
اگر بخواهیم یک انگیزه قوی در خودمان ایجاد کنیم که از میان مستحبات به نماز شب اهمیت بیشتری بدهیم باید بگوییم که این آیه شریفه به بحث سلوکی نماز شب نیز اشاره دارد آنجا که می فرماید: وَمِنَ اللَّیْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نَافِلَةً لَّكَ عَسَى أَن یَبْعَثَكَ رَبُّكَ مَقَامًا مَّحْمُودًا (1) و پاسى از شب را زنده بدار تا براى تو [به منزله] نافلهاى باشد امید كه پروردگارت تو را به مقامى ستوده برساند .
در این آیه شریفه نماز شب راهی است برای رسیدن به مقامات ستوده که قطعا شناخت خداوند متعال از بارزترین مصادیق آن است.
سیره و رورش بزرگان ما نیز چنین بوده که بسیاری از معارف و مقامات بلند معرفتی خود را از همین مسیر دریافت می کردند و بسیار به آن مقید بودند.
مرحوم ملكى شبها كه براى تهجد و نماز شب به پا مى خاست ابتدا در بسترش مدتى به صداى بلند گریه مى كرد، سپس بیرون مى آمد و نگاه به آسمان مى كرد و آیات ((ان فى خلق السموات و الارض ...)) را مى خواند و سر به دیوار مى گذاشت و مدتى گریه مى كرد و پس از تطهیر نیز كنار حوض مدتى پیش از وضو مى نشست و مى گریست و خلاصه از هنگام بیدار شدن تا آمدن به محل نماز و خواندن نماز شب چند جا مى نشست و گریه سر مى داد و چون به مصلایش مى رسید دیگر حالش قابل وصف نبود.(2)
مرحوم حاج آقا جواد ملكى در كتاب مراقبات (ص 149) در مورد كیفیت مناجات مى نویسد از كارهایى كه موثر است در حال پیدا كردن براى گریه و مناجات این است كه دستهاى خود را به گردن غل كند لباسهاى خشن بپوشد و خود را به خاك اندازد و صورت بر زمین بمالد و سر به دیوار تكیه دهد چد قدم برود باز بایستد.
ناله بزند ساكت شود خود را در محشر ببیند بعد خویشتن را سرزنش نماید با سرزنشهایى كه جهنمیان را خداوند سرزنش كرده و بترسد از اینكه به او چنین خطاب شود خذوه فغلوه ثم الحجیم صلوه ثم فى سلسله ذرعها سبعون ذراعا فاسلكوه
انسان بعد از اینكه در نماز شب حال پیدا كرد باید فرصت را مغتنم شمارد براى دعاهاى سازنده نسبت به خود و فرزندان و بستگان .
آقا احمد نواده وحید بهبهانى در كتاب ((مرآت الاحوال )) مى نویسد: از بعضى نقات شنیدم كه آخوند ملا محمد تقى نقل كرده كه در شبى از شبها بعد از نماز و تهجد و گریه و زارى به درگاه قادر متعال خود را به حالتى دیدم كه دانستم هرچه از درگاه احدیت مسئلت كنم به اجابت مقرون مى افتد فكر مى كردم چه بخواهم ، امر دنیوى یا اخروى ؟
كه ناگاه صداى گریه محمد باقر (مجلسى دوم ) از گهواره بلند شد من گفتم الهى به حق محمد و آل محمد این طفل را مروج دین و ناشر احكام سید المرسلین گردان و موفق كن او را به توفیقات بى نهایت خود. سپس آقا احمد مى گوید: و مسلم است كه این خوارق عادات كه از آن بزرگوار به ظهور رسیده نیست مگر از دعاى چنین بزرگوارى .(3)
مرحوم شیخ جعفر كاشف الغطاء وارد قزوین شد و در منزل یكى از بزرگان رحل اقامت افكند، در آن منزل ، باغى نیز وجود داشت وقتى خواب فرا رسید و همه خوابیدند منهم در گوشه باغ خوابیدم .
چون پاسى از شب گذشت شنیدم شیخ مرا صدا مى زند و مى گوید برخیز و نماز شب به جاى آور عرض كردم : بلى بر مى خیزم شیخ رد شد من دوباره خوابیدم ناگهان صدایى به گوشم خورد به دنبال آن روانه شدم وقتى به نزدیك جایى كه سر و صدا مى آمد رسیدم دیدم جناب شیخ به تضرع و گریه و مناجات مشغول است و صداى ایشان چنان در من اثر گذاشت كه از آن شب تاكنون كه 25 سال است هر شب برمى خیزم و به مناجات مشغول مى شوم .(4)
شیخ حسن فرند كاشف الغطا مى گوید: عادت شیخ جعفر آن بود كه هر شب وقت سحر بیدار بود و مى آمد دم در اتاقها و عیال و اطفال همه را بیدار مى كرد و مى گفت : برخیزید و نماز شب بخوانید و همه بر مى خاستند من در آن زمان كودك بودم و خواب بر من غلبه مى كرد وقتى شیخ دم اتاق من مى آمد و صدا مى زد برخیز! من به همان حالت كه دراز كشیده بودم مى گفتم و الضالین یا الله اكبر یعنى من مشغول نمازم .(5)
منابع:
1. اسرا/ 79
2- اسرار الصلوه ص 293 به نقل از سیماى فرزانگان ص 214
3- سیماى فرزانگان به نقل كتاب ((رساله لقاء الله )) ص 222 آیات 190 تا 194 سوره آل عمران است .
4- سیماى فرزانگان ص 222
5- قصص العلماء ص 193
تهیه و فرآوری: محمد حسین امین گروه حوزه علمیه تبیان
