تهجد در سیره علما

اگر بخواهید زندگی سلوکی این عرفای بزرگ را مورد بررسی قرار دهید, نماز شب یکی از برجسته ترین نقاط این حیات عرفانی است که نشاط و جذبه خاص خودش را دارد.

اشنایی با چگونگی تهجد و شب زنده داری این بزرگان می تواند بسیار جالب و تکان دهنده و در عین حال آموزنده باشد.

آیه الله العظمى شیخ محمد على اراكى نقل كرد سید محمود خوانسارى خطیب معروف مشتاق بود نماز شب آیه الله نورالدین عراقى را از نزدیك مشاهده كند زیرا شنیده بود ایشان در نماز شب گریه زیادى دارند اتفاقا مرحوم عراقى گروهى از مومنین را ماه رمضان به صرف افطار دعوت كرد كه یكى از دعوت شده ها همین آقاى خوانسارى بود كه مشتاق دیدن نماز شب آقا بود.

گفت وقتى افطار صرف شد و همه رفتند من از جا حركت نكردم . مرحوم عراقى وقتى دید من نشسته ام به خادم خود گفت دو دست لحاف بیاور تا بخوابیم یكى را به من داد و دیگرى را خودش خوابید، سعى كردم هنگام نماز شب ایشان بیدار باشم .

نیمه شب دیدم از جاى حركت كرد و خارج شد وضو گرفت و شروع به نماز كرد خیال مى كرد من خوابیده ام همین كه رسید به كلمه ((العفو)) و تكرار نمود چنان بشدت گریه مى كرد كه از شدت گریه گلوگیر شده بود.

آیه الله اراكى فرمودند ایشان در مورد مرثیه امام حسین و ائمه علیهم السلام نیز بشدت گریه مى كرد من خود شاهد بودم در دهه اول محرم كه در منزل خودشان روضه داشتند از اول آفتاب تا ظهر با اینكه منبریهاى متعدد یكى پس از دیگرى به فیض مى رساندند و مردم جمعیت زیادى را از اراك و جاهاى دیگر را در این مجلس تشكیل مى دادند.

از اول مجلس تا آخر آن در مقابل ایشان چد دستمال براى اشك مى گذاشتند كه پیوسته از كثرت گریه آنها را عوض مى كرد. در روز عاشورا گریه بسیار بسیار زیادى داشت و به تمام معنى بكاء بود.(1)

آیه اله سید محمد كاظم مدرسى (رضوان الله علیه ) یكى از شخصیت هاى برجسته روحى و معنوى بود. عبادات و شب زنده داریهاى خود را پیوسته مخفى نگه مى داشت . اما زهد عجیب و تواضع فراوانى ؟ داشت شاهد ملكات روحى و عظمت معنوى ایشان بود.

خانواده ایشان مى گفت سالهاى سال نماز شبش ترك نمى شد حتى آخرین شب زندگیش براى تهجد حركت كرد در غرفه كوچك بیمارستان تهران .

پسر خواهرم كه با ایشان در بیمارستان بود گفت آن شب در بیمارستان از من جویاى ساعت شد عرض كردم ساعت براى چه مى خواهید با این حالى كه دارید؟! فرمودند این شب مهمى است مایلم بدانم چه ساعتى است ساعت خود را در اختیارش ‍ گذاشتم .

متوجه شدم تصمیم شب زنده دارى و تهجد دارد پزشك معالجش مى گفت در آن شب هنگام وضو براى نماز شب شنیده بود بخودش مى گوید: كاظم ! این عمر تو را كافى است نترس این راهى است كه دیگران نیز طى كرده اند. كاظم ! این آخرین شب زندگى تو است . ایمان خود را به خدا محكم كن و نترسلام الله علیها...

بالاخره در حال قنوت نماز صبح روحش به عالم بالا پرواز كرد. پسر بزرگش آقا سید محمد تقى مدرس مى گوید آن شب ما آخر شب به منزل برگشتیم . من نماز صبح را هنگام اذان خواندم .

بعد در حال چرت بودم كه شنیدم كسى مى گوید: محمد كاظم مدرسى به جانب بهشت رهسپار شد.

از بیمارستان خبر دادند كه پدرتان از دنیا رفته پرسیدم چه وقت گفتند كمتر از نیم ساعت است . این همان وقتى بود كه من صدا را شنیدم .(2)

مرحوم ملكى مى گوید: استادم (ملا حسینقلى همدانى ) گفت فقط متهجدین هستند كه به مقاماتى نائل مى گردند. غیر آنان به هیچ جایى نخواهند رسید.(3)

یكى از دوستان و نزدیكان مرحوم حاجى میرزا جواد آقا ملكى تبریزى مى گوید:

مرحوم ملكى شبها كه براى تهجد و نماز شب به پا مى خاست ابتدا در بسترش مدتى به صداى بلند گریه مى كرد، سپس بیرون مى آمد.

و نگاه به آسمان مى كرد و آیات ((ان فى خلق السموات و الارض ...)) را مى خواند و سر به دیوار مى گذاشت و مدتى گریه مى كرد و پس از تطهیر نیز كنار حوض مدتى پیش از وضو مى نشست و مى گریست و خلاصه از هنگام بیدار شدن تا آمدن به محل نماز و خواندن نماز شب چند جا مى نشست و گریه سر مى داد و چون به مصلایش مى رسید دیگر حالش قابل وصف نبود. (4)

منابع:

1- قصص و خواطر ص 496

2- همان ص 754

3- همان ص 342

4-سیماى فرزانگان به نقل كتاب ((رساله لقاء الله )) ص 222 آیات 190 تا 194 سوره آل عمران است .

نماز شب یا تهجد

 مؤلف : موسى خسروى

تهیه و قرآوری : محمد حسین امین ، گروه حوزه علمیه تبیان