بحرین و ما

مروری بر «فرهنگ رجال معاصر بحرین»

انتشارات عظام/ نویسندگان:سولماز صدقی، محمد فرازمند، سیدعلی موجانی/ زیرنظر:سیدمحمدصادق خرازی/ 232 صفحه/ تاریخ نشر:15/01/91 /  قیمت پشت جلد :80000 ریال

کتاب فرهنگ رجال معصر بحرین، دومین کتاب از مجموعه آثاری است که جمعی از پژوهشگران و محققان ایرانی پدید آورده اند و کوشیده اند با معرفی شخصیت های تاثیرگذار محیط پیرامونی ایران، به روند ارتباط و تعامل افزون تر میان ایران و همسایگان آن، در لایه های گوناگون و سطوح اجتماعی متفاوت یاری رساند.

«تحمل» و «تعامل» دو واژه کلیدی است که «سید محمدصادق خرازی» و «سید علی موجانی» در مقدمه کتاب «فرهنگ رجال معاصر بحرین» به عنوان راز کامیابی‌های فرهنگی ایران‌زمین تاریخی مطرح می‌کنند. آنچه به این نوشتار و به تبع آن به کتاب اهمیت ویژه‌ای می‌دهد، منظر برخورد دیپلماتی کهنه‌کار و برجسته به عنوان مدیر مجموعه‌ای است که قصد دارد با معرفی چهره‌ای تاثیر‌گذار سیاسی- اجتماعی همسایگان ایران، معبری جدید برای شناخت منسجم محیط پیرامونی سرزمین‌مان باز کند.

بی تردید باید گفت که خرازی و همکارانش (که هر کدام سابقه طولانی در دستگاه دیپلماسی و همچنین شناخت مناسبی از مسایل فرهنگی حوزه تمدنی ایران دارند) خلأ سال‌های اخیر دیپلماسی ایران را یافته‌اند. آن هم در زمانی که بیش از همه زمان‌ها حضور نیروهای فرامنطقه‌ای در خاورمیانه مشاهده می‌شود متاسفانه به جای ما، کشورهای دیگر منطقه ابتکار عمل را در مدیریت بحران‌های منطقه‌ای بر عهده گرفته‌اند. علاوه بر این، موج گسترده خیزش‌های آزادی‌خواهانه مردم جهان عرب و ایجاد تغییرات عمده در جغرافیای سیاسی خاورمیانه، حضور گسترده دیپلماتیک و اطلاعاتی قدرت‌های جهانی برای کسب منافع بیشتر در حکومت در حال شکل‌گیری در منطقه و مسایلی از این دست، اهمیت تلاش مولفان این کتاب را به وضوح نمایان می‌کند.

بحرین، بی‌شک یکی از مهم‌ترین کشورهای پیرامون ایران است. ریشه‌های عمیق تاریخی، فرهنگی و مذهبی نیز این اهمیت را دوچندان می‌کند. مردم بحرین نیز همگام با سایر مردم جهان عرب بیش از یک سال است در برابر حکومت ظالمانه اقلیت سنی بر اکثریت شیعه قیام کرده‌اند و با وجود سرکوب شدید هنوز از پای ننشسته‌اند. حکومت پادشاهی بحرین نیز بارها ایران را به شعله‌ور کردن این قیام متهم کرده اما همیشه در ارایه شواهد ناکام بوده است. در اینجا باز هم باید به مقدمه کتاب رجوع کرد. آنجا که در اشاره به اهمیت بحرین آمده «بحرین... به سبب سوابق دیرین تاریخی خود با ایران، از جهت بخشی از سطوح اجتماعی و هم به سبب باورهای مذهبی و مانند اینها، پیوستگی و همبستگی عمیق‌تری با ایران دارد. سرزمینی که پس از اعلام استقلال، در فضای حضور عناصر فرامنطقه‌ای، به دلایل نه چندان روشن و با پنداشتی چه بسا بسیار دقیق، بر روابط فرهنگی با ایران و منطقه‌ای که در آن قرار داشت، چشم فرو بست و به‌این‌گونه، تاریخ درخشان این «مجمع‌الجزایر» در غوغای تاریخ‌سازی و تبلیغات تاریخ‌سازان به محاق فراموشی افتاد.» با تاملی کوتاه بر این بند، مسلما راز عدم تعامل و رقابت‌های پیدا و پنهان چند دهه اخیر دو کشور بر ما هویدا خواهد شد. بحرین، کشوری کوچک با حدود یک‌میلیون نفر جمعیت است و حاکمانش هنوز خود را زیر سایه بحث تاریخی مالکیت ایران بر ملک‌شان! احساس می‌کند. این احساس چندان بیراه نیست زیرا تا چهار دهه پیش حکومت ایران، بحرین را «استان چهاردهم» خود محسوب می‌کرد. سیر رویدادهایی که منجر به اعلام استقلال بحرین و به تبع آن حضور پررنگ ایالات متحده و انگلستان در این کشور شد بی‌شک در پایداری این گره تاریخی تاثیر فراوانی داشته است. علاوه بر این، رویدادهای ماه‌های اخیر و خطر سرنگونی حکومت «آل‌خلیفه» نیز بر این مسایل دامن زده است. با این حال، تاثیر کتاب فرهنگ رجال معاصر بحرین بر شناخت بیشتر ایرانیان از چهره‌های تاثیر‌گذار بحرین و همگام با آن درک و مرور مجدد ریشه‌های مشترک با همسایه جنوبی کشورمان، بی‌شک شروع تازه‌ای برای آزمودن جدی دو مفهوم «تحمل» و «تعامل» است و مولفان این کتاب نیز به وضوح تاکید می‌کنند که در پی آن هستند.