آیا دولت قاچاق پرور شده است؟

اول از همه خوب است به عواملی که سبب رونق قاچاق می شود اشاره کرد. قاچاق زمانی دوره های رونق خود را سپری می کند که اقتصاد دوران رکود خود را سپری بکند. به بیان ساده تر زمانی که بازار از تولید کنندگان داخلی خالی  باشد، بهترین فرصت به وارد کنندگان و قاچاق چیان داده می شود که بازار را در دست بگیرند. نکته ی دومی که بر جذابیت قاچاق خواهد افزود، تورم داخلی می باشد. به این معنا که اگر قاچاق چی بداند با بردن کالا به یک کشور می تواند به چند برابر خرید بفروشد، معطل نکرده و کالا را به آن کشور منتقل خواهد کرد.

هم اکنون در اقتصاد ایران شرایط رکود تورمی را شاهد هستیم، یعنی شرایطی را که عملا قدرت و سود فراوانی برای قاچاق و وارد کننده فراهم کرده است. اگر بخواهیم با قاچاق مبارزه کنیم باید به این امر خوب توجه کنیم و آن این است که ریشه های تغذیه قاچاق را که همان رکود تورمی است را از بین ببریم، در غیر این صورت مبارزه با قاچاق در قالب تشدید رکود تورمی عملا غیر امکان و شوخی بیش نیست. این ها در حالی است که بر اساس آمار های منتشر شده، نزدیک به 80 درصد قاچاق به علت عدم نظارت در مرزها صورت می گیرد و این به این معنا است که با افزایش تعداد گمرک و نظارت بیشتر در مرزها می توان به راحتی سهم 80 درصدی قاچاق را از بین برد.

نکته  دیگر این است که در کشور ما معمولا افزایش نرخ ارز را راه مبارزه با قاچاق ذکر می کنند. ولی همان طور که گفته شد از آنجا که افزایش نرخ ارز بیش از آنکه هزینه های قاچاق چی را افزایش دهد، درآمد های او را افزایش می دهد، نمی تواند سیاست مثمر ثمری قلمداد گردد. علت این که با افزایش نرخ ارز، درآمد ها از هزینه های پیشی می گردد به رکود تورمی و علت جذابیت قاچاق بر می گردد.  در اقتصاد ایران به علت وابستگی تولید به ارز، گران شدن ارز، رکود تورمی را به بار خواهد آورد و آن را تشدید خواهد کرد و این بیش از پیش قدرت قاچاق چی را افزایش می دهد و به راحتی می تواند از رکود تورمی استفاده کرده و علاوه بر پوشش هزینه های خود، درآمدهای بیشتری را برای خود به ارمغان بیارود. به عبارت یدر اینجا شاهد یک پاراردوکس جالب هستیم. از یک طرف قاچاقچیان به دلیل سود هنگفت قاچاق ابایی از تهیا ارز گران قیمت ندارند و حتی در این حالت هم درآمدشان از هزینه ها پیشی خواهد گرفت و از طرف دیگر تولیدکننده های داخلی به دلیل نیاز به واردات مواد اولیه به خریداری ارز ارزان نیاز مبرم دارند و متاسفانه سیاست های حاکم به شکلی است که امکان تهیه ارز کافی برایشان وجود ندارد.

نکته بسیار مهمی که باید در شرایط تحریم بدان توجه داشت این است که در شرایط تحریم به علت محدود شدن درآمدهای ارزی، نباید اجازه داد ارزهای موجود توسط قاچاق چیان به هدر رود و به این منظور باید نظارت در مرزها را افزایش داده و تعداد گمرکات در مرزها را افزایش دهیم و از سویی باید از انجام اقداماتی که رکود تورمی را تشدید می کند، پرهیز کنیم.

بر اساس گزارش های منتشر شده در رسانه ها، بیم آن می رود که دولت به سبب آنکه می تواند ارزهای خود را گران به قاچاق چی بفروشد، نه تنها جلوی قاچاق را نگیرد بلکه با تشدید رکود تورمی به واردات و قاچاق چراغ سبز نشان دهد. در هر حال این صحبت یک فرضیه است، فرضیه ای که تنها دولت می تواند از طریق سیاست های خود آن را تایید و یا رد نماید. این که توزیع ارز به صرافی ها سپرده شده است، اقدامی بوده است که شائبه ی قاچاق پروری دولت را تقویت کرده است. چرا که صراف های مجاز به آن شده اند که نرخ ارز را با شرایط بازار به فروش برسانند و این به این معنا است که صراف ها ارز را با نرخ غیر رسمی به فروش می رسانند. آنچه به وضوح مشخص است، این است که خریداران ارز در این فرایند دلالان و قاچاق چیان و وارد کنندگان هستند و تولید کنندگان از ارز سهمی نخواهند داشت و از سویی با توجه به این که صراف ها مجاز به گران فروشی ارز شده اند، مشخص می گردد که بانک مرکزی نیز ارز را گران به آنها می فروشد که آنها نیز گران به قاچاق چی بفروشند.

اقدام دیگری که باز شائبه ی قاچاق پروری دولت را به منظور کاهش کسری بودجه خویش تقویت کرده است، اعطای مجوزی به وارد کنندگان کالاهای لوکس می باشد. واقعا این چه مجوزی است؟  چرا که در شرایطی که تولید کننده گان از کمبود و عدم ارز دولتی رنج می برند، چرا باید به وارد کننده مجسمه ارز داده شود؟ به بیان ساده تر، این مجوز به معنای آن است که دولت، عملا دست به عدم تخصیص بهینه ی منابع برای ارز زده است و هیچ چیز جز درآمدزایی دولت را نمی توان، علت چنین تصمیمی دانست.

خلاصه آن که مبارزه با قاچاق ابزاری دارد و آن ابزار این است که اولا به سمت کاهش رکود تورمی حرکت کنیم و دوما آنکه نظارت بر مرزها را بیشتر کرده و تعداد گمرکات را افزایش دهیم. کاهش رکود تورمی از طریق حمایت های دولتی میسر خواهد شد و هم چنین نظارت بیشتر بر مرزها نیز، حمایت های دولت را می طلبد. در این راستا باید گفته شود که اگر دولت در راه بهبود تولید، افزایش درآمد مردم، کاهش تورم و کنترل قاچاق و واردات و غیره منابع خود را صرف کند، نباید نگران کسری بودجه ی خویش باشد، چرا که در ازای کسری بودجه، به بهبود اقتصاد ایران دامن زده است، و امری که دولت ها به دنبال آن هستند، چیزی جز این نیست. به این معنا که اساسا دولت ها به دنبال حل مشکلات اقتصاد می باشند و در این راه اگر دچار کسری بودجه شدند، نباید نگران باشند. نگرانی این است که دولت بر طرف کردن کسری بودجه خود را مقدم بر حل مشکلات اقتصادی بداند به این معنا که با تشدید مشکلات اقتصادی از طریق تشدید رکود تورمی به فعالیت هایی هم چون قاچاق و واردات چراغ سبز نشان داده  تا از این راه درآمد کسب کند.