چطور مباحثه کنیم (6)

مقالات قبلی را اینجا بخوانید.

مباحثه معمولاً پس از درس برگزار می‌شود. معمولاً بین دو تا چند نفر در هر مباحثه شرکت می‌کنند. اساتید توصیه می‌کنند که مباحثات سه نفره باشد تا نه شلوغ باشد و نه در صورت غیبت یکی تعطیل شود.

 در هر جلسه یک‌ نفر عهده‌دار بازگوئی درس پیشین می‌شود و دیگران به نقد و اشکال و تصحیح می‌پردازند. متکلم مباحثه یا به ترتیب خاصی مشخص می‌شود یا با قرعه. گاهی با خود کتاب قرعه می‌زنند و آن‌که عدد فرد صفحه‌اش بیش‌تر باشد، گوینده می‌شود.

مباحثه در سال‎های دروس مقدمات و سطح، کتاب‎محور است و غالباً پس از چندین ساعت پس از اخذ درس از استاد انجام میشود. اما در دوره‎ی خارج بیش‎تر پیش از درس است، که به آن پیش‎مباحثه گفته می‎شود.

چگونگی وارد شدن در بحث

شخصی که وظیفه وارد شدن در بحث را دارد؛ نباید از پیش تعیین شده باشد.

ابتدا باید ارتباط منطقی بحث جدید با مباحث گذشته روشن شود.

نگاهی اجمالی به بحث های مطرح شده در مباحثه، افق دید گروه را افزایش می دهد.

وارد شدن کردن به دخول تفصیلی در مطالب، القای تدریجی مسائل مطروحه و بالاخره رسیدن به اوج مطالب هنر بزرگی است.

بیان مطالب باید از حفظ باشد (یا حداقل از روی یک کاغذ کوچک).

گاهی از اوقات برای ارائه بهتر بحث، باید مبادی کمک کننده به فهم آن یا مثال های مناسب مطرح شود.

1. درگیری فکری اعضای گروه؛

یکی از کارهای مهم گروه، نگاه ریشه ای به اصل بحث و نقادی و تحلیل آن است.

در مباحثه باید عینک استدلالی به چشم زد؛ هیچ حرفی بدون دلیل نافذ نیست.

یک بحث خوب چکش خوبی است، برای دیدگاه ها و نظرات طرف مقابل تا خوب پخته شود.

نقل قول هایی از درجه اعتبار برخوردارند که از منابع معتبر اخذ شده باشند (فلان استاد گفته).

عضو ساکت گروه را می توان با نظرخواهی، میدان دادن و تشویق معقول، وادار به درگیری فکری کرد.

2. جمع بندی و نتیجه گیری از گفت وگوها؛

بدون اجرای این مرحله، مباحثه عقیم باقی می ماند و فائده ای بر آن مترتب نمی شود.

3. یادداشت نتایج مفید حاصل شده؛

در لابلای بحث ها، نکات بسیار ارزشمندی به دست می آید که حتما باید محفوظ بماند؛ راه آن این است که با چند کلمه گویا و کوتاه آن را در گوشه ای بنویسیم و پس از مباحثه آن را به طور تفصیلی باز کنیم.

4. تطبیق متون؛

برای این کار باید شخص دیگری به صورت از پیش تعیین نشده انتخاب شود.

از رمزهای تقویت متن خوانی، سخت گیری در صحت اجرای این مرحله است (این حساسیت را داشته باشیم و به طرف مقابل نیز منتقل کنیم).

قسمت های مشکل باید مورد بررسی و تحلیل ادبی قرار گیرد (متعلق جارّ و مجرورها، قیودی مانند مطلقا و...).

در موارد مهم، بررسی یا ارجاع لغوی ضروری است.

5. خلاصه گویی پایان مباحثه واهمیت این مرحله باید برای ما کاملاً روشن شود.

 فعالیت های تکمیلی؛

در موارد مقتضی، مطالب به کتب تحقیقی معتبر و مبسوط ارجاع شود.

فعالیت های تکمیلی باید بین اعضای گروه تقسیم شود.

در جریان قرار دادن استاد از سیر مباحثه و نتایج مهمی که در آن حاصل می شود؛

اشراف از راه دور توسط کسی که از افق بالاتری نسبت به آن موضوع برخوردار است و می تواند قاضی خوبی باشد.

هم مباحثه ای های بزرگ

از هم‌مباحثه‌ای‌های مشهور می‌توان به مباحثات سید محمد عاملی صاحب مدارک و شیخ حسن ابن شهید ثانی صاحب معالم، شیخ مرتضی انصاری و سعید العلماء مازندرانی، آیت الله سید محمدرضا گلپایگانی و سید احمد خوانساری، مرحوم آیت الله فاضل لنکرانی و سید مصطفی خمینی، سید محمدتقی خوانساری و مرحوم آیت الله اراکی و امام موسی صدر و آیت الله موسوی اردبیلی و… اشاره کرد.

منابع:

1  . پایگاه روات حدیث

2  .  پایگاه حوزه – مقاله سید جلال جمالی

3  . همان

4  . پایگاه روات حدیث

تهیه و تولید: محمد حسین امین گروه حوزه علمیه تبیان