بدن، دیباچه هستی

بدن/فنون بازیگری. محمودرضا رحیمی. تهران: نشر افراز. چاپ اول: 1389. 1100نسخه. 208صفحه. 4800 تومان.

«بدن دیباچه هستی و زندگی جانداران است. "باید بروم!"،" با او مهربان باش!"،" یک پاکت شیر بخر!"،" می‌خواهم فکر کنم!" ، " این کار از عهده من بر نمی‌آید"‌ جمله‌های بالا از تعدادی حرف و کلمه ایجاد شده‌اند. این جملات برای انجام دادن و یا انجام ندادن امور روزمره طرح می‌شوند و ما از طریق همین کلمه‌ها رموز و علایمی را به بدن منتقل می‌کنیم تا بدن با تغییر شکل لازم آنها را عملی کند. انسان بدوی از آنجایی که هنوز به زندگی جمعی، احساس نیاز نمی‌کرد و می‌بایست تمام احتیاجات خود را به تنهایی برآورده می‌ساخت، ارتباط بسیار بالایی با بدن خود داشت. پشت هر چیزی مخفی می‌شد، با هر حیوانی ارتباط می‌گرفت، با سایه‌ی خود شادی- بازی می‌کرد، از طوفان و باد و باران شدید می‌ترسید و می‌گریخت و همشکل می‌شد. با وجود این آیا می‌توان اولین و مهم‌ترین حضور و دریافت انسان را درکیهان مدیون بدن و الگوبرداری‌های انسان از بدنش دانست؟‌» ^[1]

کتاب بدن، نوشته محمود رضا رحیمی یکی از کتاب‌های جامعی است که درباره فن بازیگری و شناخت بدن تالیف شده است. از آنجایی که کتاب‌های فنون بازیگری و متدها و سبک‌های بازیگری در ایران به تعداد انگشت‌های دست نمی‌رسد و این تعداد موجود اغلب ترجمه‌ای از نویسندگان و پژوهشگرانی هستند که شیوه‌های پیشنهادی‌شان را در بستر اجتماعی و فرهنگی متفاوتی تجربه کرده‌اند، این کتاب می‌تواند چشم‌اندازهای تازه‌ای را برای بازیگران تئاتر بگشاید. بدن شماره اول تریلوژی یا سه‌گانه رحیمی درباره بازیگری است. در شماره دوم به تشریح مفهوم حرکت و دنیای متنوع حرکات بدنی می‌پردازد و در شماره سوم به صوت، صدا و گفتار پرداخته ‌می‌شود. امتیاز این کتاب این است که محمود رضا رحیمی تزهای پیشنهادی‌اش را در این کتاب در گروه تئاتر نیوشا با کارگردانی نمایش‌هایی چون خانه عروسک، اتوبوسی به نام هوس، باغ وحش شیشه‌ای، پدر، آقای توپاز، سه خواهر، روسمرسهولم، تقاطع 2002، چند کاپریس برای ویولون، مرکب خوانی ارکستر مردگان و ... به تجربه گذاشته و با گروهش تمرین و اجرا کرده است. دومین ویژگی این کتاب تشریح آناتومی بدن، تاکید برعلم آناتومی بدن و جمع‌آوری مقوله‌های بدن با نگاه تربیتی و بهداشتی است و معتقد است بازی با بدن هم‌ارز و متعاقب شناخت همه‌ی آگاهی‌ها و علوم مرتبط با بدن است.

« چرا باید آنقدر تئاتر را از بالا نگریست که سایر جنبه‌هایی را که می‌تواند باعث ترقی انسان و در نتیجه هنر شود از خاطر برد. به خاطر داشته باشید که تئاتر سالم از انسان سالم نشات می‌گیرد. انسان دارای یک صلیب طلایی است: اراده، ذهن، جسم. معمولا ناورزیدگی بازیگر مربوط می‌شود به ناکارآمدی ذهن و یا جسم. باید در تمرین‌ها به سمتی پیش رفت تا فاصله‌ی ذهن و جسم را به یک اندازه به اراده نزدیک کرد.»^[2]

بدن در مجلد یک خود ابتدا از مفهوم بدن آغاز می‌کند و به خصوصیات بازی بدن، زبان بدن، محدوده حریم بدن، سایر نشانه‌های مرسوم زبان بدن و زبان بدن و تغییر مصطلح حرکات بدن می‌پردازد.

در فصل یک کتاب راهکارهایی عملی برای تبیین ورزیدگی بدن تشریح می‌شود و ورزش‌هایی چون یوگا و پیلاتس را پیشنهاد می‌دهد. در فصل دوم کتاب به انواع ژست‌های بدن پرداخته می‌شود و البته دیدگاه نظریه پردازان فن بازیگری چون میخاییل چخوف، برتولد برشت و میرهولد را نیز مطرح می‌کند. در فصل سوم تمریناتی برای تجربه عملی همه آنچه بیان شد ارائه می‌شود. در پایان کتاب و بخش پیوست‌ها می‌توانید سه  مقاله‌ی جستاری بر زیبایی شناسی و نقد پرفورمنس آرت، مقاله بیان بدنی و کلامی در تئاتر خیابانی و حرکت و بدن  در تئاتر را بخوانید.

پی نوشت:

[1] صفحه 13 کتاب

[2] صفحه 32 کتاب