بدگویی از غذاها ممنوع

اسلام در آداب خوردن غذا، نکته های اخلاقی – تربیتی فراوانی دارد، و انسان را متوجه این مطلب می سازد که اخلاق در تمام لحظه های زندگی - حتی غذا خوردن – مورد تأکید است. عمل و توجه به هریک از این آداب، مکمل اخلاق فردی و اجتماعی خواهد بود. اهتمام فوق‌العاده اسلام به این نکته ها و کمرنگ شدن این دستورها در جامعه امروز سبب شد تا این مسأله در نوشتاری جداگانه، تبیین شود.

الف. اخلاق فردی

1. احترام نعمتهای الهی

احترام و ادب اولیای الهی در هنگام غذا خوردن، تا بدانجا بود که کفش ها را در می‌آوردند و به پیروان خویش نیز امر می‌کردند که کنار سفره، کفش های خویش را بیرون آورند. رسول خدا- صلی الله علیه وآله - می‌فرماید:«اخْلَعُوا نِعَالَکمْ عِنْدَ الطَّعَامِ فَإِنَّهُ سُنَّةٌ جَمِیلَةٌ وَ أَرْوَحُ لِلْقَدَمَینِ ؛1 هنگام غذا خوردن، کفشهای خود را از پاها در آورید که این کار، سنتی زیبا است و باعث راحتی پاها می‌شود.»

رسول خدا- صلی الله علیه وآله - همیشه در کنار سفره همانند بندگان - دو زانو- مى نشست تا آنجا که گاهی دیگران به ایشان اعتراض می‌کردند؛ چنان‌که زنی آن بزرگوار را در حال غذا خوردن دید، به آن حضرت [به اعتراض] عرض کرد: «اى پیامبر- صلی الله علیه وآله -، تو همانند بندگان غذا مى خورى و چون بندگان مى نشینى؟» رسول خدا- صلی الله علیه وآله - به آن زن فرمود: «واى بر تو! چه بنده اى از من بنده تر است؟»2

امام صادق- علیه السلام - در پاسخ به شخصی که پرسید: «به چه علتی رسول خدا- صلی الله علیه وآله - همانند بندگان غذا می‌خورد؟» فرمود: «تَوَاضُعاً لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ ؛3 برای تواضع [و ادب] در پیشگاه خداوند متعال.» و این راز احترام و ادب اولیاء الهی به هنگام غذا خوردن است.

2. بدگویی از غذا ممنوع

غذا، نعمتی الهی است که در اختیار همه موجودات زنده قرار گرفته است. مطالعه تاریخ، ما را به این مهم رهنمون می‌سازد که برخی از امتهای پیشین به دلیل کفران نعمت، بسیاری از نعمتهای الهی را از دست دادند‌ و عواقب تلخ آن را چشیده‌اند.

کفر نعمت مکن که در کفران                 نیست امید رحمت و غفران

انس بن مالک نقل می‌کند که رسول خدا- صلی الله علیه وآله - هرگز از غذا و کیفیت طبخ آن، ایراد نمى گرفت، اگر آن را دوست داشت مى خورد و اگر دوست نداشت نمى خورد.4

متأسفانه در برخی خانواده‌ها تنها غذایی باید پخت شود که سرپرست خانواده، آن را دوست داشته باشد و سایر اعضای خانواده حق هیچ‌گونه اظهار نظری ندارند؛ در حالی که از نظر دین اسلام باید دست کدبانوی خانه در پخت غذا باز باشد و بتواند غذاهای مختلف و سازگار با سلیقه اکثریت خانواده تهیه کند. امام صادق- علیه السلام - به نقل از رسول خدا- صلی الله علیه وآله - می‌فرماید: «الْمُؤْمِنُ یأْکلُ بِشَهْوَةِ أَهْلِهِ وَ الْمُنَافِقُ یأْکلُ أَهْلُهُ بِشَهْوَتِهِ ؛5 مؤمن، به میل خانواده اش غذا مى خورد و منافق، خانواده اش به میل او غذا مى خورند.»

ب. اخلاق اجتماعی

1. اجتماع برای صرف غذا

دین اسلام، اجتماع را در هر امری باعث تحکیم پیوندها، امنیت و آسایش فردی و اجتماعی دانسته است. در این دین از تنها به مسافرت رفتن و تنها خوابیدن، نهی شده است؛ حتی اعتکاف نیز که امری عبادی است، بر اجتماعی بودن آن مخصوصاً در مسجد جامع شهر، تأکید شده است. همچنین شارع مقدس از تنها غذا خوردن و شریک نکردن دیگران در غذا نهی کرده است.

امام کاظم- علیه السلام - می‌فرماید: «لَعَنَ رَسُولُ اللَّهِ- صلی الله علیه وآله - ثَلَاثَةً الْآکلَ زَادَهُ وَحْدَهُ وَ النَّائِمَ فِی بَیتٍ وَحْدَهُ وَ الرَّاکبَ فِی الْفَلَاةِ وَحْدَهُ ؛6 رسول خدا - صلی الله علیه وآله - سه کس را نفرین کرد: فردی که غذای خود را تنها بخورد، شخصی که در خانه اى تنها بخوابد، و سوّم آنکه در بیابان، سواره و تنها رهسپار شود.»

رسول خدا- صلی الله علیه وآله - مى فرمود: «اَحَبُّ الطَّعَامِ إِلَى اللَّهِ مَا کثُرَتْ عَلَیهِ الْأَیدِی؛7 محبوب ترین خوراکى در پیشگاه خدا آن است که دستهاى زیادترى از آن طعام برگیرند.»

و نیز می‌فرماید: «کلُوا جَمِیعاً وَ لَا تَتَفَرَّقُوا فَإِنَّ الْبَرَکةَ فِی الْجَمَاعَةِ ؛8 با هم [غذا] بخورید و [در غذا خوردن] متفرق نباشید که برکت در جماعت است.»

2.توجه به خدمتکار

رسول خدا- صلی الله علیه وآله - علاوه بر اینکه خود با خدمتکاران هم‌غذا می‌شدند، بر این نکته اصرار می‌ورزیدند که اگر خدمتکاری برایتان غذا آماده کرد؛ ولی از نشستن بر سر طعام اجتناب ورزید، او را بر خوردن حداقل یک لقمه از آن غذا مجبور کنید.9

3. توجه به اطرافیان

در ادب غذا خوردن رسول گرامی اسلام- صلی الله علیه وآله - در سفره هاى جمعى می‌بینیم که زودتر از همه دست به غذا مى برد و دیرتر از همه، دست از غذا مى کشید تا دیگران بدون حجب و حیا و خجالت کشیدن، غذا را میل کنند.10 آن حضرت به همه پیروانش سفارش می‌کند که « وقتى [درون سفره] غذایى گذاشته شد، پس باید هر یک از شما از [غذای] مقابل خود بخورد و [در ابتدا] از بالاى غذا تناول نکند؛ چون برکت از بالاى آن مى آید و هیچ یک از شما از پیش غذا بلند نشود و اگر چه سیر شده باشد، دست از غذا خوردن نکشد؛ مگر بعد از آنکه دیگران دست از غذا خوردن بکشند؛ چون این کار باعث خجالت همنشین مى شود.» 11

پی نوشت ها :

1) وسائل الشیعه، شیخ حر عاملى، ج 5، ص66؛‌ تعبیرات متعددی نیز در کنز العمال، ج15، ص235 وجود دارد.

2) الکافی، ثقة الاسلام کلینى، ج6، ص271.

3) همان، ج 6، ص270؛ کنز العمال، حسام الدین هندی، ج 15، ص 238.

4) إمتاع الأسماع، تقى الدین أحمد بن على مقریزى، ج 7، ص 336 و مکارم الأخلاق، حسن بن فضل طبرسى، ص30.

5) الکافی، ج4، ص 12.

6) من لا یحضره الفقیه، شیخ صدوق، ج 2، ص 277.

7) کنز العمال ، حسام الدین هندی، ج 15، ص 233.

8) مستدرک الوسائل، میرزا حسین نورى، ج 16، ص 233.

9) سنن ابن ماجه، ابن ماجه، ج2، ص1094.

10) المحاسن، احمد بن خالد برقى، ج 2، ص 448.

11) مستدرک الوسائل

منبع : سایت جامع تبلیغ