تربیت اثربخش 5
همان گونه که درمقالات قبلی گفتیم، سکوت - دادن علائم کلامی و غیرکلامی - گشاینده‌های ارتباطی دارای محدودیت‌هایی می‌باشند که عبارتند از:
با توجه به این محدودیت‌ها فقط گوش دادن فعال است که این محدودیت‌ها را ندارد و کارآیی و تأثیر بسیار به دانش‌آموز می‌گذارد.
ایجاد ارتباط واقعی چگونه است؟
دانش‌آموزان چون احتیاج دارند آن چه را که در درون‌شان می‌گذرد با کس دیگری در میان بگذارند حرف می‌زنند و ارتباط برقرار می‌کنند.
مشغول کار می‌شوند که از آن لذت می‌برند . هیچ خواسته‌ای ندارند.
در حالت عدم آرامش:
است که نمی‌تواند آرام بگیرد و می‌خواهد نیاز خود را به‌گونه‌ای برطرف کند.
مثال: دانش‌آموز به تدریج احساس گرسنگی می‌کند.
- ابتدا به روی خود نمی‌آورد.
- پیام‌های غیرکلامی می‌دهد مثل بی‌قراری، ناآرامی و نگاه به اطراف اتاق.
- عدم آرمش جدی‌تر می‌شود.
- ارتباط کلامی آگاهانه ایجاد می‌کند.
- مرحله رمزسازی:
رمزی را برای رساندن احساس درونی‌اش انتخاب می‌کند.
پیام‌های به رمز درآمده دو حالت دارند:
در زیر مثال‌هایی از احساسات و پیام به رمز درآمده دانش‌آموز آورده می‌شود.
احساس دانش‌آموز
پیام به رمز درآمده توسط دانش‌آموز
بیش تر پیام‌های جوان‌ها به صورت یگانه به رمز درمی‌آیند و به این دلیل فهم‌شان مشکل می‌شود پس نباید به معنی ظاهری رمز اکتفا کرد زیرا باعث فهم غلط معنی واقعی پیام می‌شود و باعث می‌شود که معلم در کمک به دانش‌آموز شکست بخورد زیرا نمی‌فهمد چه چیز او را ناراحت می‌کند و اگر به این رمز به صورت اشتباه پاسخ داده شود، دانش‌آموز فکر می‌کند که معلم او را درک نکرده است و اینجا جدایی در رابطه معلم - شاگرد به وجود می‌آید.
همان طور که گفته شد، «گوش دادن فعال» بهترین وسیله برای ایجاد ارتباط است. و چون اکثر ما فاقد این مهارت هستیم، در ادامه چگونگی گوش دادن فعال را می‌آوریم.
گوش دادن فعال مؤثرترین روش برای جلوگیری از جدایی در ارتباط است، و دانش‌آموز را مطمئن می‌کند که حرفش را معلم فهمیده است.
با مثالی این بحث را توضیح می‌دهیم تا کاملاً مشخص شود که چگونه باید به حرف دانش‌آموز گوش دهیم.
دانش‌آموزی از این که در درس خواندن عقب افتاده است و دارای مشکل است، احساس نگرانی می‌کند و سعی می‌کند تا مشکل را حل کند. ولی توانایی اینکه این نگرانی را به معلم نشان دهد، ندارد بنابراین وارد مراحل رمزسازی می‌شود و از نمادهای کلامی استفاده می‌کند و می‌گوید «واقعاً قرار است به زودی امتحان داشته باشیم».
«آیا به زودی قرار است امتحان داشته باشم؟»
بعد از پیام، ذهن معلم وارد مراحل کشف رمز می‌شود و می‌خواهد معنی پیام دانش‌آموز را درک کند. این مرحله با حدس و نتیجه‌گیری می‌باشد زیرا نمی‌توان درون دانش‌آموز را دید. در صورت اینکه معلم درست حدس زده باشد، جمله «او نگران است» ایجاد می‌شود.
اکنون که متوجه شدیم که کشف رمز صحیح و غیرصحیح چقدر متفاوت است و می‌تواند بازخوردهای متفاوتی به وجود آورد.
پس چگونه کشف رمز کنیم؟
برای این که صحت کشف رمز را قبل از پاسخ دادن متوجه شویم، نتیجه کشف رمز را مانند آینه منعکس می‌کنیم. برای این کار، با به کار بردن کلمات خود، مقصود او را بازمی‌گردانیم. «تو نگران امتحانی هستی که به زودی خواهد آمد.»
مرحله بازتاب کلام دیگری را «گوش دادن فعال» می‌گوییم که ایجاد ارتباط مؤثر را کامل می‌کند.
حال اگر کشف رمز شما صحیح نباشد، بازتاب بیان گر این است که حدس شما درست نبوده است و دانش‌آموز به احتمال زیاد، اشتباه شما را تصحیح می‌کند و متوجه می‌شود که باید پیامش را دوباره، با رمز دیگری بگوید.
مثال‌هایی از کشف رمز:
بازتاب معلم: «تو برای از دست دادن نقاشی‌ات ناراحتی و از دست سالومه به خاطر پاره کردن آن عصبانی هستی»
بازتاب معلم: «تو آن‌قدر از رفتاری که داریوش باهات می‌کنه ناراحتی که می‌خواهی اصلاً باهاش بازی نکنی.»
با توجه به مثال‌هایی که آوردیم، متوجه اهمیت گوش دادن فعال شدید. در اینجا، فوایدی که گوش دادن فعال دارد را با هم مرور می‌کنیم.
فواید گوش دادن فعال:
با این همه فوایدی که گوش دادن فعال دارد، جنبه‌های مورد نیاز آن کدام است تا رعایت شود و تعامل مثبت را بالا ببرد.
جنبه‌های مورد نیاز گوش دادن فعال و مؤثر
بدون وجود این جنبه‌ها، حالات معلمین غیرصمیمی، نامهربان و سلطه‌جو به نظر می‌رسد و حتی گوش دادن دقیق معلمین نیز مکانیکی، غیرطبیعی و ساختگی جلوه می‌کند.
نکته: پرحرفی معلم در مورد دانش‌آموزان و مطرح کردن مشکلات آن ها با دیگران، باعث از بین رفتن رابطه مشاوره می‌شود.
من معلم هستم
معلم‌ها ممکن است این سؤالات را بکنند:
همکاران محترم، جواب سؤال‌های خود را در طی بحث و از آن مهم‌تر در عمل، پیدا می‌کنند.
گوش دادن فعال کاربردهای زیادی دارد که به بعضی از آن ها اشاره می‌شود.مرکز یادگیری سایت تبیان
تهیه: اکرم محمد زاده فرهانی - تنظیم: یگانه داودی
