جهان پهلوان در روایتی از علی حاتمی و بهروز افخمی

... و تختی هیچ وقت فیلم نشد

تیرماه 1378 بود که فیلمی با نام بزرگترین اسطوره تاریخ ورزش ایران در بسیاری از سینماهای تهران اکران شد. جهان پهلوان تختی ساخته بهروز افخمی که با تصاویر و بیلبورد هایی از فریبرز عرب نیا ونیکی کریمی در سطح شهر تبلیغ می شد، پس از مدتی کوتاه به دلیل فروش اندکی که داشت از پرده سینماها پایین کشیده شد.

گرچه حوادث کوی دانشگاه، فضای ملتهب سیاسی، آزمون کنکور و... باعث شد تا استقبال چندانی از این فیلم صورت نگیرد اما آنهایی که به خاطر اعتبار کارگردان، ستاره های فیلم و مهمتر از همه نام تختی به سالن های سینما کشیده شدند، تنها و مهمتراز همه نام تختی به سالن های سینما کشیده شدند، تنها چیزی که ندیدند، تختی بود! حقیقت این بود که برخلاف باورعمومی که این فیلم را دنباله و تکمله یی بر پروژه بزرگی که مرحوم علی حاتمی درباره زندگی تختی آغاز کرده بود، می دانستند، فیلم" جهان پهلوان تختی" نه ارتباطی به علی حاتمی و پروژه اش داشت و نه ارتباطی با تختی!

تختی، پیش از علی حاتمی

ابتدا به ساکن وسوسه ساخت فیلمی براساس زندگی تختی، منجر به نگرش فیلمنامه یی کوتاه از سوی علی حاتمی شد، چیزی در حد یک خلاصه داستان، بدون دیالوگ و بدون دگوپاژ.

فیلمنامه یی که هرگز فیلمی از آن ساخته نشد.

تختی، پس از حاتمی

با وجود اینکه هدایت فیلم، تهیه کننده فیلمی که علی حاتمی در حین ساخت آن در گذشته بود، بسیار مصربود تا این پروژه را به دست کارگردانان دیگری به سرانجام برساند اما هیچ کدام از کارگردانان مورد نظر ازجمله سیف الله داد و دستیاران مرحوم حاتمی حاضر به این کار نشدند. دلایل آنان نیز کاملاً موجه به نظر می رسید. نخست آنکه فیلمنامه کاملی وجود نداشت. علی حاتمی که به دیالوگ نویسی شهره بود، دراین کار دیالوگها را شب قبل از فیلمبرداری می نوشت و به صورت دستنویس به بازیگران می داد. دوم آنکه راشهای فیلمبرداری شده و به جا مانده بسیار کم و پراکنده و درباره خانواده تختی و کودکی این کشتی گیر بودند و هنوز فیلمبرداری به زندگی شخص تختی و شرح پهلوانی ها و قهرمانی های او نرسیده بود و دلیل آخر اینکه هیچ کارگردانی علاقه نداشت ساخته اش با آنچه علی حاتمی ساخته بود قیاس شده و احتمالاً ضعیف تر تشخیص داده شود.

افخمی وارد می شود

اما آنچه بهروز افخمی با نام " جهان پهلوان تختی" ساخت، نه ادامه کار علی حاتمی و نه فیلمی بر اساس زندگی تختی، بلکه کنکاشی در باب اسطوره ها و ذهنیت اسطوره ساز ایرانیان بود.

" جهان پهلوان تختی" که بسیاری آن را بهترین فیلم افخمی می دانند در پی پاسخ به این پرسش بود که چرا ما شرقیان بر خلاف غربی ها سعی داریم از تاریخ اسطوره  بیرون بکشیم و حقایقی که در باره زندگی شخصیت های تاریخی وجود دارد  را در پرده و حجاب این ذهنیت اسطوره ساز پنهان سازیم. بدین منظور تختی به عنوان یک شخصیت معاصر در واقع بهانه یی برای کنکاش دراین موضوع بود. پس از ساخت این فیلم توسط افخمی، پخش کنندگان براین اعتقاد بودند که " جهان پهلوان تختی" نخواهد فروخت، حتی از قول یکی از آنان شنیده شد که  مردم پس از دیدن فیلم، صندلی ها را پاره خواهند کرد.

پخش کنندگانی که معتقد بودند مردم برای دیدن تختی به تماشای این فیلم خواهند آمد درحالی که حتی یک پلان از تختی دراین فیلم وجود ندارد همین موضوع سبب شد تا این فیلم با نام " جهان پهلوان" شناخته و تبلیغ شود و ترجیحاً از نام تختی برای تبلیغ این فیلم استفاده نشود. سرانجام " جهان پهلوان" پس از دو سال از پایان ساخت، در تیرماه 1378 اکران شد و هرگز نتوانست به فروشی درخور نام کارگردان، ستارگان فیلم و مهمتر ازهمه زنده یاد تختی دست یابد.