پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) و نعمتهای مادی

از جمله أهداف نبوت پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله) كه در آیه 88 سوره «حجر» به آن اشاره شده: دل نبستن به دنیا است، خداى متعال در این آیه دو دستور مهم به پیامبر (صلى الله علیه وآله) مى دهد: نخست مى گوید: «هرگز چشم خود را به نعمتهاى مادى كه به گروههائى از كفار داده ایم میفكن» (لا تَمُدَّنَّ عَیْنَیْكَ إِلى ما مَتَّعْنا بِهِ أَزْواجاً مِنْهُمْ).

این نعمتهاى مادى نه پایدارند، نه خالى از درد سر، حتى در بهترین حالاتش نگاهدارى آن سخت مشكل است، بنابراین، چیزى نیست كه چشم تو را به سوى خود جلب كند، و در برابر آن موهبت بزرگ معنوى (قرآن) كه خدا به تو داده است، قابل اهمیت باشد.

سپس اضافه مى كند: «هرگز به خاطر این مال و ثروت و نعمتهاى مادى كه در دست آنهاست، غمگین مباش» (وَ لاتَحْزَنْ عَلَیْهِمْ).

در حقیقت، دستور اول راجع به چشم ندوختن به نعمتهاى مادى است، و دستور دوم، درباره غم نخوردن در برابر محرومیت از آنست.

این احتمال نیز در تفسیر جمله «وَ لاتَحْزَنْ عَلَیْهِمْ» داده شده است كه: اگر آنها به تو ایمان نمى آورند، غمگین مباش، زیرا ارزش و لیاقتى ندارند، ولى تفسیر اول با جمله هاى قبل مناسبتر به نظر مى رسد.

به هر حال، نظیر همین مضمون در سوره «طه»، آیه 131 به طور واضحتر آمده است: وَ لاتَمُدَّنَّ عَیْنَیْكَ إِلى ما مَتَّعْنا بِهِ أَزْواجاً مِنْهُمْ زَهْرَةَ الْحَیاةِ الدُّنْیا لِنَفْتِنَهُمْ فِیهِ وَ رِزْقُ رَبِّكَ خَیْرٌ وَ أَبْقى: «چشم خود را به نعمتهائى كه به گروههائى از آنها داده ایم نیفكن، اینها گلهاى زندگى دنیاست (گلهائى ناپایدار كه زود پژمرده و پرپر مى شوند)، اینها به خاطر آن است كه مى خواهیم آنها را با آن بیازمائیم، آنچه خدا به تو روزى داده است براى تو بهتر و پایدارتر است».

نكته اى كه باید به آن توجه نمود این است كه: چشم به امكانات دیگران دوختن مایه انحطاط و عقب ماندگى است. توضیح این كه:

بسیارند افراد تنگ نظرى كه، همیشه مراقب این و آن هستند كه اینها چه دارند و آنها چه دارند؟

و مرتباً وضع مادى خویش را با دیگران مقایسه مى كنند، و از كمبودهاى مادى در این مقایسه رنج مى برند هر چند آنها این امكانات را به بهاى از دست دادن ارزش انسانى و استقلال شخصیت به دست آورده باشند.

این طرز تفكر كه نشانه عدم رشد كافى و احساس حقارت درونى و كمبود همت مى باشد، یكى از عوامل مؤثر عقب ماندگى در زندگى ـ حتى در زندگى مادى ـ خواهد بود.

كسى كه در خود احساس شخصیت مى كند به جاى این كه گرفتار چنین مقایسه زشت و رنج آورى شود، نیروى فكرى و جسمانى خویش را در راه رشد و ترقى خویشتن به كار مى گیرد، و به خود مى گوید: من چیزى از دیگران كمتر ندارم و دلیلى ندارد كه نتوانم از آنها پیشرفت بیشترى كنم؛ من چرا چشم به مال و مقام آنها بدوزم من خودم بهتر و بیشتر، تولید مى كنم.

اصلاً زندگى مادى هدف و همت او نیست، او آن را مى خواهد اما تا آنجا كه به معنویت او كمك كند، و به دنبال آن مى رود اما تا آنجا كه استقلال و آزادگى او را حفظ كند، نه حریصانه به دنبال آن مى دود، و نه همه چیزش را با آن مبادله مى كند كه این مبادله آزاد مردان و بندگان خدا نیست، و نه كارى مى كند كه نیازمند دیگران گردد.

در حدیثى از پیامبر(صلى الله علیه وآله) مى خوانیم: مَنْ رَمى بِبَصَرِهِ ما فِى یَدَىْ غَیْرِهِ كَثُرَ هَمُّهُ وَ لَمْ یَشْفِ غَیْضُهُ: «كسى كه چشم خود را به آنچه در دست دیگران است بدوزد، همیشه اندوهگین و غمناك خواهد بود، و هرگز آتش خشم در دل او فرو نمى نشیند»!.(1)

پی نوشت :

تفسیر نمونه، جلد 11، صفحه 150.

منبع : مرکز جهانی و اطلاع رسانی آل البیت