کلاه قرمزی91
نزدیک شانزده سال پیش، کلاس چهارم دبیرستان بودم و فیلم کلاه قرمزی و پسرخاله، اکران بود. روز دوم یا سوم اکرانش با بچه های مدرسه، وعده ای گذاشتیم و بعد از تعطیلی مدرسه، همه رفتیم سینما. کلاه قرمزی، عروسک محبوب کودکی ما نبود. از تولدش یک سال و نیم، دو سالی می گذشت، ولی برای ما که دبیرستانی بودیم هم یادآور کودکی بود. آن هایی که بزرگتر از ما هم بودند، کلاه قرمزی را برای خودشان می دانستند. حالا هجده سالی از تولد کلاه قرمزی در تلویزیون می گذرد.
اگر قرار بود کلاه قرمزی بزرگ شود حالا دیگر جوان رعنایی بود. باید دانشگاهش را تمام می کرد و به فکر زن و زندگی می افتاد. اما کلاه قرمزی و پسرخاله اش بزرگ نشدند که کودکی های ما، کودک درونی هر کداممان، همین طور بازیگرش و شوخ و شنگ بماند.
این که کودکان نسل امروز هم طرفدار کلاه قرمزی و پسرخاله هستند، شاید به جهت علاقه مندی بزرگترهایشان باشد. به دلیل و جدی که در پدر و مادرها و حتی پدربزرگ ها و مادربزرگ هایشان می بینند.
حمید جبلی و ایرج طهماسب از محبوب ترین عروسک های تاریخ تلویزیون و سینما، فقط دو فیلم سینمایی ساخته اند. و بعد از سال ها در نوروز 90از کلاه قرمزی و پسرخاله ، مدل جدیدی ارائه کردند. موفقیت کلاه قرمزی 90، باعث تولید کلاه قرمزی 91 شد. کار بسیار سختی است ،از شخصیت های محبوبی که در دوره های متفاوت موردپسند قرار گرفته اند، باز نمونه ای خلق کرد، که به همان اندازه بیننده و طرفدار داشته باشد. سال قبل در کلاه قرمزی 90، شخصیت های جدیدی ساخته شده بود و این زیرکی، خطر تکراری یا لوث شدن شخصیت های قدیمی را برطرف می کرد. فامیل دور که در طراحی ساخت فیزیکی عروسکش از چهره ی آقای مجری (ایرج طهماسب) الگو گرفته شده بود در اقبال مخاطبین، موثر بود. پسرعمه زا، بع بعی هم همین طور بودند. بار جذب تماشاچی و به اصطلاح گرم کردن جمع، فقط با کلاه قرمزی نبود. شاید اگر دقایق حضور شخصیت ها را حساب می کردیم، کلاه قرمزی کمتر و یا با اغماض به اندازه ی دیگران زمان برنامه را به خود اختصاص می داد. در روزهای پایانی سال 90، چند روز مانده به تحویل سال، دوباره بعضی از قسمت های کلاه قرمزی 90 پخش شد و هم زمان آنونس آگاهی کلاه قرمزی 91، وعده ی ادامه ی لحظات خاطره ساز نوروز 91 بود. ولی این احتمال هم وجود داشت که برنامه ی امسال به جذابیت برنامه های قبلی نباشد. اما این طور نشد. با این که مکان شکل گیری داستان تغییر نکرده بود و شیوه ی تصویربرداری استودیویی بود، باز با این حال از جذابیتش کم نمی شد.
امسال شخصیت های جدید دیگری هم خلق و اضافه شده بودند. خری که اصرار داشت او را به اسم عامش صدا نکنند و برافروخته و سه بار نام شخصی اش- جیگر- را تکرار می کرد و آقای هم ساده که شیوه ی برخورد منحصر به فردی در تقابل با مشکلات داشت. اتفاقات زندگی آقای هم ساده مثل اسمش عجیب و باورنکردنی بود.
برای هر اثر هنری، معیارهایی در موفقیت وجود دارد اما برای هر اثری، اصلی وجود دارد که با ملاک های مورد اجماع اهل آن، قابل بیان نیست. انگار کسی نمی داند چه چیز و چرا باعث جذابیت آن می شود. گیرایی که در صدای خواننده ای وجود دارد، تابلوی نقاشی که در همان نظر اول، هوش از سر مخاطبش می برد، فیلمی که بعد از دیدن چند باره باز هم وجد و شادی در رگ و پی آدم جاری می کند. آنی در این کارها وجود دارد که بر اساس تعالیم آکادمیک و فنی قابل توجیه نیست. این مطلب برای عروسک های جبلی و طهماسب هم صدق می کند. نمی دانی که چه ویژگی نمادینی برای گوسفندی که انگلیسی را بهتر از فارسی حرف می زند بیان کنی که توجیه دلپذیری اش باشد. یا فامیل دوری که همه چیز را بر اساس شغلی که داشته (دربان)، تفسیر می کند. کلمه ی کلیدی زندگی اش در است. به هر جمله ای که ترکیبی از آن داشته باشد، حساسیت نشان می دهد و دست مایه ی طنزی می شود.
با وجود انیمیشن های سه بعدی، باید توقع داشت که شخصیت های عروسکی که انعطاف پذیری حرکت های تصویری شان حداقلی است، طرفدار زیادی نداشته باشند. شخصیت های کارتونی هر کاری که بخواهند می کنندو به هر شکلی که بخواهند درمی آیند. حتی تغییرات احساسی در چهره یشان به خوبی نشان داده می شود: غم، شادی، شرم، ترس، پشیمانی، زیرکی، تفکر، بلاهت و ... . با این وجود از عروسکی که تنها تغییر در میمیک صورتش باز و بسته شدن دهانش است، نباید توقع انتقال احساساتش را داشت. اما عروسک های جبلی و طهماسب این گونه نیستند. این ویژگی را خصوصاً در صحنه ها و لحظاتی که به دیالوگ دیگری گوش می کنند و باید عکس العملی منطبق با حوادث را نشان دهند، می توان حس کرد. الزاماً در چنین لحظه هایی، با هنرمندی صدا پیشه هایشان نیست که این عکس العمل درست نشان داده می شود. جبلی و طهماسب در طراحی شخصیت ها، نوشتن متن و کارگردانی روش خاصی دارند ولی در این پررنگ بودن نام و حضورشان، نباید نقش طراح عروسک ها را نادیده گرفت. مرضیه محبوب در طراحی هر عروسک جدیدی هم که می سازد تمام حالت های لازم را پیش بینی می کند. هر چند که در طراحی و ساخت یکی از ویژگی های شخصیتی ،غالب بر دیگر ویژگی هاست. با این حال در شکل ساده ی هر کدام، تمامی کنش ها و واکنش های حسّی و شخصیتی را می توان مشاهده کرد.
مجتبی شاعری بخش سینماوتلویزیون تبیان
