تشکیلات ساواک چگونه بود؟

به بهانه تشكیل سازمان اطلاعات و امنیت كشور (1336 ش)

تشكیلات ساواك

ساواك دارای تشكیلات وسیعی بود و از سه قسمت زیر تشكیل یافته بود :

1 ـ اداره كل یكم : در راس این اداره رئیس ساواك قرار داشت و شامل بخش های كارگزینی , ارتباط و مخابرات , عملیات سری , بخش تشریفات , مشاوران و بازرسان و دبیرخانه بود.

2 ـ اداره كل دوم : كار این شعبه كسب اطلاعات در خارج از كشور بود و با ستاد ارتش همكاری داشت .

3 ـ اداره كل سوم : این شعبه به كمیته شهرت داشت و مسئولیت حفظ امنیت داخلی كشور را به عهده داشت . كمیته مركب از نمایندگان ارتش , شهربانی و ژاندارمری بود.

ساواك برای اهداف زیر به وجود آمده بود :

الف ) تامین امنیت منافع آمریكا  و رژیم استبدادی شاه و سركوب توده های مردم

، این سركوب نه تنها از طریق كشتار , شكنجه , زندان , تبعید , احضار و غدغن كردن اجتماعات انجام می گرفت , بلكه از راه هایی چون خبرچینی , پرونده سازی , دخالت در زندگی شخصی افراد , توطئه چینی , فاشیزه كردن محیط كار و زندگی , نظامی كردن همه شئون , ایجاد سازمان های فاشیستی صورت می گرفت و توسعه می یافت.

ب ) اشاعه فرهنگ استعماری و سركوب فرهنگ مذهبی و ملی مردم

پخش و اشاعه ی فرهنگ نو استعماری گاه به طور مستقیم از طریق سازمان های جاسوسی صورت می گرفت , مانند انجمن های دوستی ایران و آمریكا , ایران و انگلیس , سپاهیان صلح , میسیون های مذهبی , كلوپ های مختلف , كنفرانس های علمی كه بودجه آن از طریق بنیادهای خصوصی و گاه ازطریق ساواك تامین می شد. این سازمان با در دست داشتن رادیو , تلویزیون , اداره هنرهای زیبا , سازمان هدایت جوانان , كاخ جوانان , بنگاه های تعاونی روستایی , سازمان های دولتی دانشجویی به پخش فرهنگ استعماری می پرداخت . همكاری ساواك با سازمان های جاسوسی بیگانه برای توطئه , خرابكاری , پرونده سازی , تربیت گروه های ضدپارتیزانی , اجرای نقشه كودتا بود. همكاری ساواك با پلیس در كشورهای خارجی و روابط با سازمان های جاسوسی آن ها به منظور پرونده سازی برای دانشجویان مبارز خارج از كشور و توطئه علیه آنان و سازمان های آن ها بود.

پس از بركناری بختیار ریاست ساواك بر عهده پاكروان قرار گرفت و حسین فردوست با عنوان قائم مقام ساواك وارد آن سازمان شد. در این دوره ماموران ساواك توسط یكی از اساتید سازمان جاسوسی اسرائیل (موساد) تحت آموزش « بازجویی » قرار گرفتند. به نظر سیا، نقش اصلی كه ساواك می باید ایفا می كرد حفظ ثبات كشور بود.1] رژیم شاه باهدایت و زیر نظر آمریكاییها به استفاده از مربیان و متخصصان اسرائیلی اقدام نمودند و اسرائیلی ها هم با استفاده از فرصت به دست آمده، ضمن آموزش نیروهای ساواك، قسمت اعظم اطلاعات خود را درباره كشورهای عربی بین ایران و اسرائیل از طریق ساواك به دست می آوردند.

فردوست در این خصوص می گوید:

«هنگامی كه از انگلستان و آمریكا درخواست اسناد ضد براندازی كردم، صلاحشان نبود كه بفرستند و می خواستند كه ساواك وابسته و متكی به اسرائیل باشد ».

همچنین اشاره میكند:

«... در آغاز، دو یا سه تیم و هر تیم مركب از حدود ده نفر از ادارات كل عملیاتی (دوم، سوم، هشتم) برای آموزش به اسرائیل اعزام شدند. مدت آموزش هر تیم بین یك تا دو سال و نتیجه آموزش، عالی بود».

اسرائیل از آموزش و تجهیز ساواك اهدافی ذیل را پی می گرفت:

1 ـ آغاز روابط

یكی از مهمترین و اصلی ترین اغراض اسرائیل در امر آموزش و تجهیز امكانات اطلاعاتی كشورهای گوناگون دست یابی به متحدانی تحت سلطه تشكیل پایگاه در نقاط مختلف جهان و برقراری و گسترش روابط رسمی دیپلماتیك است . اگرچه رژیم صهیونیستی با ارسال تجهیزات تكنولوژیك نظامی اطلاعاتی خود به منافع بیشمار مادی دسترسی پیدا می كند ولی در واقع اغراض خاص دیگری را پیگیری می كند. صهیونیست ها با وابسته كردن كشورها آن ها را تحت انقیاد خود درآورده و سران آنها را وادار به پذیرش روابط رسمی و یا شناسائی رژیم غاصب به عنوان یك كشور در عرصه جهانی می كنند.

2 ـ تعمیم ارتباط اطلاعاتی

یكی از اهداف اساسی اسرائیل ایجاد ارتباط اطلاعاتی و سپس تقویت گسترش آن در ابعاد سیاسی فرهنگی و اقتصادی است . ارتباط اطلاعاتی از جایگاه ویژه ای در نزد سران صهیونیستی برخوردار است . امر آموزش و تجهیز نیز سرفصل و آغازگر ارتباط اطلاعاتی اسرائیل با دیگر كشورهاست . اسرائیل تحت پوشش آموزش در بدنه سازمان اطلاعاتی بعضی كشورها نفوذ می كند و آنگاه با گسترش روابط خود در جنبه های مختلف فنی و فرهنگی نیز رسوخ می كند. این شیوه بارها توسط اسرائیل مورد استفاده قرار گرفته است .

« در ... دهه 1950 و اوایل دهه 1960 تمامی آموزش ساواك به وسیله سازمانهای اطلاعاتی بین المللی انجام می شد اما در 1966 (1345 ) ساواك قادر به آموزش پرسنل خود از لحاظ مبانی كار اطلاعاتی بود . اگرچه ماموران ساواك اغلب برای آموزش تخصصی به آمریكا، اسرائیل، انگلیس، فرانسه و آلمان می رفتند و مربیانی از این كشورها گهگاه برای آموزش به ایران می آمدند .[2]

در آن دوران روابط ایران و اسرائیل در سطحی گسترده تر و در قالب ارتباطهای دوجانبه و سه جانبه ادامه داشت :

« ... بتدریج ساواك در زمینه آموزش به خودكفایی رسید و اساتید كافی تربیت شد ولی رابطه با اسرائیل قطع نشد و گاهی از اساتید اسرائیلی دعوت به عمل می آمد و گاهی هیئتهای 5 ـ6 نفره در مواردی كه استاد مربوطه نمی توانست به تهران بیاید به اسرائیل اعزام می شد. ... » [3]

3 ـ تشكیل سازمان اطلاعاتی مشابه

نیروهای اطلاعاتی كشوری كه به آموزش و بازسازی سازمان اطلاعاتی و امنیتی كشور دیگر مبادرت می كند خواسته یا ناخواسته و در درازمدت می كوشد سازمانی مشابه سازمان خود بازسازی و پرورش دهد. برای نمونه در ابتدا آمریكایی ها با تاسیس « سازمان اطلاعات و امنیت كشور » در صدد برآمدند تا سازمان فوق را عینا شبیه سازمان های سیا و اف .بی .آی بازسازی كنند و در راستای اغراض خود مورد استفاده قرار دهند. اسرائیل پس از حضور در صحنه آموزش و تجهیزات ساواك ساختار آن را به گونه ای مشابه سازمان های اطلاعاتی خود سامان داد. به عبارت دیگر « سازمان اطلاعات و امنیت كشور » طی یك برنامه ریزی منظم و دقیق به شعبه ای از سازمان های جاسوسی اسرائیل تبدیل شد.  لذا اسرائیل نیز از فرصت حضور در ایران پهلوی ـ به عنوان یك كشور اسلامی و خصوصا شیعه استفاده كرده از آن به عنوان نیرویی متحد و كارا در پشت سر كشورهای اسلامی بهره مند می شد. استخدام نیرو در دوره های آموزشی به اسرائیل اختصاص نداشت وكشورهای دیگر نیزبه بهانه آموزش سعی می كردند نیروهای مستعد را شناسایی و سپس آنها را به استخدام سازمان مطبوع خویش درآورند. از جمله می توان به عملكرد (سیا) در سال های اولیه تاسیس ساواك و زمان آموزش توسط كارشناسان آمریكایی در ایران اشاره كرد. سیا در این دوره می كوشید روابط نزدیك با ساواك را حفظ كند تا بر فعالیتها و كارآیی ساواك نظارت داشته باشد وبا این هدف تلاشهایی برای به استخدام درآوردن پرسنل ساواك به عضویت سیا انجام می شد.

مطالب ارائه شده به خوبی گویای اهداف ایالات متحده از تاسیس ساواك می باشد. آمریكایی ها با تاسیس ساواك و در ادامه با هدایت آن به سمت اسرائیل به دنبال تامین منافع خود بودند لهذا  ترتیباتی را ایجاد نمودند تا با  رشد دیكتاتوری محمدرضا پهلوی و حمایتهای همه جانبه از او به عنوان یكی از مزدوران خود در خاورمیانه و  از بین بردن  آزادی مردم ایران توسط رژیم دیكتاتوری و ظالم پهلوی منافع خود رابیش از پیش تثبیت نمایند و در نمونه ای دیگر از تاریخ معاصر ایران بدخواهی و كینه توزی خود به ملت ایران را به اثبات برسانند.

پی نوشت ها:

1] - كریستین دلانوآ ساواك ترجمه عبدالحسین نیك شهر طرح نو چاپ اول 1371 ص 222

[2] - سیاست خارجی امریكا و شاه بنای دولتی دست نشانده در ایران مارك . ج . گازیوروسكی ; ترجمه : فریدون فاطمی نشر مركز تهران 1371 ص .204

[3] - ظهور و سقوط سلطنت پهلوی موسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی ج 1 ص .445

منبع: سازمان اسناد انقلاب اسلامی-امید وقوفی (با تلخیص)