تولدی جدید در راه است!

در هر قوم و ملیتی، برای پیشواز و استقبال از سال نو آداب خاصی وجود دارد و همیشه بنا بر رسوم و آئین های نوروزی که از روزگاران کهن از نسلی به نسل دیگر انتقال یافته و به یادگار مانده است، اقداماتی انجام می شود که به نوعی نوید بخش  و پیام رسان این ارمغان است که  سال پایان یافت و آغاز تولدی جدید در راه است.

استقبال سال نو از دیرباز، با برنامه های مختلفی آغاز می شود و خانه تکانی از جمله سنت های پسندیده ی ملی و مذهبی است كه سالیان سال است در فرهنگ و تمدن دیرین ما ایرانیان رواج دارد  و با وجود فراز و نشیب‌های تاریخ چند هزار ساله، همچنان به قوت خود باقی مانده است.

بعضی از رسم ها در طول تاریخ محو می شوند اما بعضی رسوم مثل سنت خانه تکانی نه تنها محو نمی شوند بلکه ارزش آنها روز به روز نیز بیشتر می شود. به تازگی این سنت، به عنوان یکی از مراحل جشن نوروز، علاوه بر خانه ها  به اماکن عمومی(پارک ها و خیابان های شهر)  و محل کار نیز سرایت کرده که نشان دهنده گسترده شدن این سنت در جنبه های مختلف زندگی مدرن امروز است. خانه تکانی درهیچ جای دنیا به این شکل پررنگ نیست، از این روی است که بزرگداشت آئین های ملی و احترام به هویت ملی و فرهنگی ما با انجام این سنت، پررنگ تر می شود.

ما ایرانیان، خانه تکانی، را اولین مشخصه  و نمادی از  نزدیک شدن به سال نو و روزهایی دیگر می پنداریم. این سنت دیرینه، اما  جاری در فرهنگ ما به همراه دیگر آداب نوروزی ، در روزهای پایانی سال، رسوم  ارزشمندی هستند  که از تازگی بهار الگو گرفته و در تمامی ابعاد روحی و جسمی زندگی افراد تاثیر بسزایی می گذارند.

خانواده های ایرانی رسم خانه تکانی شب عید را مبارک می دانند و بر این باورند که با خانه تکانی می توانند ، گرد و غبار سال گذشته را بیرون کنند و از سال پیش رو استقبال نمایند. آنان با نظافت خانه  و دور ریختن وسایل قدیمی و تعمیر خانه، به استقبال بهار و طبیعت با طراوت و زیبا می روند و معتقدند با خانه شسته شده و تمیز، زندگی و روحیه آنان نو و شاداب می شود و این شادابی و تازگی، روحیه مضاعفی را به آنان برای آغازی نو می دهد. از یک نگاه نو و تازه به بیرون نگاه کردن ، نه تنها به انسان آرامش و دلگرمی می دهد بلکه باعث می شود آدمی با انگیزه و انرژی بیشتری به زندگی ادامه دهد.

خانه تکانی، به دلیل کارکردهای متنوع خود، پیک شادی و تحولی است که پیغام نو شدن را به همراه دارد و نو شدن امری است که ابتدا از خانه ها شروع می شود و به دنبال آن به افراد یادآوری می کند که باید خانه ی دل را هم تکانی دهند و خود را در سال جدید متحول کنند. سالی که در آن باید همراه با تمیز کردن پلیدی های مادی، پلیدی های روحی را نیز دور کرد.

روان شناسان نیز از کارکردهای متعدد و تأثیرگذار این سنت بر زندگی فردی و اجتماعی افراد، بسیار سخن می گویند، که در ادامه ی این یادداشت ،توجه تان را به آنها مبذول می داریم.

رهایی از وابستگی ها

با شروع خانه تکانی، متوجه اشیا و وسایل غیرضروری می شوید که مدت ها بلااستفاده بوده و کاربردی نداشته اند، اما شما نه تنها آنها را در کنار خود جمع کرده و جای سکونت خود را اشغال نموده اید، بلکه تعلق خاطر و وابستگی شدیدی نیز بدانها پیدا کرده اید و با گذشت سال ها نیز ، بیشتر وابسته وسایل خود می شوید و این مسئله باعث به وجود آمدن فشار فکری و ذهنی تان  شده است . شاید این سخن معروف را شنیده باشید که می گوید:" هرچه بیشتر داشته باشیم نگرانی بیشتری خواهیم داشت".

اکنون زمان آن رسیده است که به زندگی خود تغییری بدهید؛ با سبک کردن اسباب خانه، حتی با بخشیدن وسایل اضافی خود به دیگران، هم روحیه بخشیدن در فرد قوت می یابد و هم مایه آسایش و آرامش ذهنی شده  و فرد را از وابستگی به مال زیاد رها می کند.

روانشناسان با استناد به این  کارکرد مثبت این سنت پسندیده می گویند: خانه تکانی به افراد جرأت رهایی از وابستگی ها و فرصت دور ریختن خاطرات بد را می دهد. خاطرات بدی که در ذهن انسان بایگانی شده اند به  مانند آن اشیاء به درد نخور و بلااستفاده ای هستند که می توان با خانه تکانی دل و ذهن، پلیدی آنها را زدود و از یاد برد.

نظم و انضباط

مرتب نگه داشتن محیط، تمیز کردن، نظم و انضباط در محیط خانه و زندگی ازجمله پدیده هایی هستند که انسان ها همواره به آن توجه داشته و ترجیح می دهند به این شیوه زندگی خود را اداره کنند. روان شناسان می گویند: ذهن انسان بطور طبیعی طوری خلق شده که پیوسته در پی نظم و انضباط است و کارآمدی اش در محیط های منظم افزایش می یابد.

بی نظمی و انباشتگی بیش از حد وسایل زندگی، باعث بلاتکلیفی و فشار در ذهن انسان می شود و این آشفتگی، فرد را دچار خمودگی و افسردگی  کرده  و در نتیجه آن  باعث کاهش انرژی و کارآیی می شود. گواه این مطلب، مثال افرادی است که وقتی در محیط های شلوغ قرار می گیرند، احساس غمگینی، افسردگی و کلافگی بیشتری می کنند.

لذا، انسان بنا بر طبیعتش، به هنگام مواجه با محیط تکراری و پر از رخوت، سعی می کند با تحولاتی جدید در زندگی، این احساس را از خود دور کند.

تغییر دکوراسیون خانه و اقدام به پاکیزگی و خانه تکانی از جمله تدابیری است که افراد برای ایجاد تحولات روحی و روانی در خود و خانواده شان انتخاب می کنند. خانه تمیز و منظم ، علاوه بر سلامت جسم و بدن، بر سلامت روح و روان انسان نیز مؤثر است و احساس شادمانی و  آرامش را برای افراد آن خانه پس از یک سال کار و خستگی مداوم به وجود می آورد.

انسجام خانوادگی

سالی یک بار، آن هم به بهانه جشن سال نو و تمیز کردن اسباب خانه، دور هم جمع می شویم و هریک به نوعی، از شستن فرش و لباس گرفته تا خریدن وسیله های نو و تعمیر کردن وسایل  کهنه، کوشش می کنیم ، رنگ و بوی نویی به خانه ببخشیم. کوشش خانواده برای تمیز کردن وسایل خانه، باعث افزایش انسجام میان اعضای خانواده و بالا بردن روحیه کار دسته جمعی می شود. خانه تکانی به افراد آموزش می دهد مسئولیت پاکیزه نگه داشتن خانه ، تنها بر دوش یک نفر نیست و همه ی اعضای خانواده بایستی با هم همکاری کنند و بطور دسته جمعی در پاکیزگی خانه تلاش نمایند. همکاری اعضای خانواده، نه تنها باعث ایجاد جو صمیمانه در خانواده می شود بلکه زمینه ی آموزش و فراگیری مسئولیت پذیری در کودکان را نیز فراهم می سازد و بدین طریق  آنان راحت تر می توانند  احساس مشارکت را  درونی کنند.

توجه به اخلاق و معنویات

خانه تکانی علاوه بر هویت ملی، ریشه در باورها و اعتقادات مذهبی ما دارد و نشان می دهد دین اسلام همواره بر نظافت و رعایت بهداشت که لازمه ارتقای سطح کارآمدی افراد یک جامعه است، تأکید داشته و به متحول شدن و رنگ تازه بخشیدن به زندگی اهمیت فراوان می دهد. نظافت و زیبایی در اسلام یک اصل است و در روایات متعددی هم بر آن تأکید شده است، لذا هر سنتی که انسان ها را به نظافت دعوت کند مورد تأیید اسلام و در راستای دستورات دینی و انبیای الهی است و سنت خانه تکانی در این راستا قرار دارد.

از سوی دیگر،سنت خانه تکانی، همزمان با  شروع فصل بهار و زنده شدن طبیعت است و بسان بهار، مظهر زایایی است و انسان را از حالت خمود رهایی داده و  احساس نشاط و زندگی را برای فرد، به ارمغان می آورد.